The object of research, development or design (in Russian) : Памятники историко-культурного наследия казахского Алтая, соотносимые к широкому хронологическому диапазону, расположенные, в частности, на территории Катон-Карагайского, Улкен-Нарынского, Алтайского районов Восточно-Казахстанской области и администрации города Риддера

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақ Алтайының, нақты айтсақ Шығыс Қазақстан облысының Катон-Карағай, Үлкен Нарын, Алтай аудандары және Риддер қалалық әкімшілігінің аумағындағы түрлі мерзімдік мәдениеттерге тиесілі тарихи-мәдени ескерткіштері

Aim of work (in Russian) : Комплексные междисциплинарные научные исследования археологических памятников древности и средневековья в контексте изучения широкого спектра вопросов культурогенеза древних и поздних обществ, проведение комплекса охранных мер по спасению и сохранению историко-культурного наследия, цифровизация и разработка проектов музеефикации памятников.

Aim of work (in Kazakh) : Ерте және кейінгі қоғамдастықтардың мәдени дамуының кең көлемді мәселелерін сараптау аясында көне және ортағасырлық археологиялық ескерткіштерді кешенді пәнаралық ғылыми зерттеу, тарихи-мәдени мұраны қорғау-құтқару бойынша іс-шаралар кешені мен сандау және мұражайландыру жобаларын жүзеге асыру.

Методы исследования (на русском) : Методика полевой, камеральной и кабинетной археологии. Ряд методов исторической науки – сравнительно-исторический, историко-типологический и генетический, метод исторической периодизации, метод диахронического анализа. Методика 3D цифровизации. Статистический анализ гендерной, возрастной, инвентарной составляющих погребений и соответствующего характера поселенческих объектов.

Методы исследования (на казахском) : Далалық, камералдық және кабинеттік археология әдістемесі. Тарих ғылымының бірқатар әдістері-салыстырмалы тарихи, тарихи-типологиялық және генетикалық, тарихи кезеңдеу әдісі, диахрондық талдау әдісі. 3D сандау әдіснамасы. Тиісті қоныстық сипаттағы және жерлеу-аза тұту орындарының гендерлік, жасына сай, заттық құрылымдарын статистикалық сараптау.

Obtained results and novelty (in Russian) : Полученные результаты и новизна работы охватывают следующие основные направления: Сбор и анализ научных данных: В 2024 году начался сбор комплекса научных данных, а также создание расширенной электронной базы на сайте ГИКЗМ «Берел». Были проведены археологические исследования в нескольких районах, позволившие уточнить число и состояние памятников, а также разработать топогеофизические карты. Защитные меры и охрана культурного наследия: Проведены мероприятия по защите историко-культурного наследия, включая установку охранных знаков и проведение образовательных лекций для местных сообществ и властей. Лабораторные исследования: Применены методы естественных наук для анализа артефактов (палеогенетика, радиоуглеродное датирование), что внесло существенные дополнения в реконструкцию истории региональных памятников. Международное сотрудничество: Собраны данные о древнем и средневековом Алтае в контексте Евразии, расширена база зарубежных материалов. Публикация и научный обмен: Результаты вводятся в научный оборот через публикации и доклады, что повышает доступность данных для международного научного сообщества.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алынған нәтижелер мен жаңалығы келесі негізгі бағыттарды қамтиды: Ғылыми дереккөздерін жинау және талдау: 2024 жылы ғылыми деректерді жинақтау басталып, «Берел» қорық-музейінің сайтында кеңейтілген электрондық дерекқор құру жұмыстары бастау алды . Екі ірі ауданда археологиялық зерттеулер жүргізіліп, ескерткіштердің саны мен жағдайы нақтыланып, топогеофизикалық карталар жасалды. Қорғау шаралары және мәдени мұраны сақтау: Тарихи-мәдени мұраны қорғау бойынша шаралар жүзеге асырылды, оның ішінде қорғау белгілерін орнату және жергілікті қауымдастықтар мен билік органдарына арналған білім беру лекциялары өткізілді. Зертханалық зерттеулер: Табылған артефактілерді зерттеуде жаратылыстану ғылымдарының әдістері қолданылды (палеогенетика, радиокөміртекті анықтау), бұл аймақтық ескерткіштердің тарихын қайта құруға елеулі үлес қосады. Халықаралық ынтымақтастық: Еуразия хақындағы көне және ортағасырлық Алтай туралы мәліметтер жиналып, дерекқорды шетелдік материалдармен толықтыру жұмыстары жүргізілуде. Ғылыми жариялынымдар және ғылыми алмасу: нәтижелер ғылыми айналымға мақалалар мен баяндамалар арқылы енгізілуде, бұл халықаралық ғылыми қауымдастық үшін деректердің қолжетімділігін арттырады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Масштаб и цель проекта: комплексные исследования на территории Казахского Алтая, в отчетном году Катон-Карагайский, Улькен Нарынский районы. Основная цель — изучение памятников древности и средневековья, их охрана, цифровизация и музеефикация. Основные задачи и методы: Проведение детальных археологических раскопок, полевой рекогносцировки и идентификации памятников. Использование междисциплинарных подходов (палеогенетика, антропология, геофизика). Применение GPS-навигаторов, лазерных тахеометров и цифровых технологий для 3D-моделирования и картографирования. Командировки и научный обмен: предусмотрены полевые и архивные исследования в Казахстане и командировка в Германию для сбора данных. Результаты и публикации: создание базы данных и публикация научных статей, проведение лекций для местных сообществ, привлечение внимания к охране историко-культурного наследия, а также интеграция данных исследований в научный и широкий оборот.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаның ауқымы мен мақсаты: Қазақ Алтайының аумағындағы кешенді зерттеулер, есепті жылы Катон-Қарағай, Үлкен Нарын аудандарында жүргізілді. Негізгі мақсат — ежелгі және ортағасырлық ескерткіштерді зерттеу, олардың қорғау, сандандыру және музейлендіру. Негізгі міндеттер мен әдістер: Ескерткіштерге егжей-тегжейлі археологиялық қазба жұмыстарын, дала барлауын және таным жұмыстарын жүргізу . Пәнаралық тәсілдерді қолдану (палеогенетика, антропология, геофизика). GPS-навигаторлар, лазерлі тахеометрлер және 3D модельдеу мен картографиялау үшін сандық технологияларды пайдалану. Іс-сапарлар мен ғылыми алмасу: Қазақстанда далалық және мұрағаттық зерттеулер, сондай-ақ Германияға мәліметтер жинау мақсатында іс-сапар қарастырылған. Нәтижелер мен жарияланымдар: мәліметтер базасын құру және ғылыми мақалаларды жариялау, жергілікті билік органдарына, құзырлы мекемелерге және азаматтардың кең санатына арналған дәрістер өткізу, тарихи-мәдени мұраны қорғауға назар аудару, сондай-ақ зерттеу деректерін ғылыми және қоғамдық айналымға енгізу.

Level of implementation (in Russian) : Полученные результаты будут использованы в образовательном процессе для подготовки специалистов исторического профиля, также для охраны и популяризации памятников историко-культурного наследия.

Level of implementation (in Kazakh) : Алынған нәтижелер білім беру үрдісінде тарих саласындағы кәсіби мамандарды даярлау үшін, сондай-ақ тарихи-мәдени мұра ескерткіштерін қорғау және насихаттау үшін пайдаланылатын болады.

Efficiency (in Russian) : Охрана культурного наследия: в результате исследований в определенной степени усилена защита и сохранение древних и средневековых памятников региона. Приняты меры по предотвращению разрушений памятников и повышению осведомленности местного населения об их значимости. Научные достижения: исследования выявили новые археологические объекты и внесли свой вклад в уточнение хронологии, культурных особенностей и мн. др. древних сообществ, в том числе благодаря междисциплинарному подходу (палеогенетика, антропология, геофизика). Цифровизация и доступность: создание электронной базы данных и 3D-моделирование сделают научные данные более доступными для исследователей и публики. Эти меры способствуют долгосрочной сохранности информации о памятниках. Общественный и экономический эффект: исследования поддерживают развитие культурного туризма, способствуют созданию рабочих мест и вовлечению местного сообщества в охрану историко-культурного наследия, что приносит социально-экономическую выгоду региону.

Efficiency (in Kazakh) : Мәдени мұраны қорғау: зерттеу нәтижесінде белгілі бір дәрежеде аймақтың ежелгі және ортағасырлық ескерткіштерін қорғау және сақтау күшейтілді. Ескерткіштердің қирауын болдырмау және олардың маңыздылығы туралы жергілікті халықтың хабардарлығын арттыру бойынша шаралар қабылданды. Ғылыми жетістіктер: зерттеулер жаңа археологиялық нысандарды анықтады және ежелгі қауымдастықтардың мерзімделуінің, мәдени ерекшеліктерінің жәйттарын және т.б. нақтылауға үлес қосты, соның ішінде пәнаралық әдіс-тәсілдерді (палеогенетика, антропология, геофизика) қолданудың септігінен. Сандау және қол жетімділік: мәліметтердің электронды базасын құру және 3D модельдеу ғылыми деректерді зерттеушілер мен көпшілікке қол жетімді етеді. Бұл шаралар ескерткіштер туралы ақпараттың ұзақ мерзімді сақталуына ықпал етеді. Қоғамдық және экономикалық әсер: зерттеулер мәдени туризмнің дамуын қолдайды, жұмыс орындарын құруға және жергілікті қоғамдастықтың тарихи-мәдени мұраны қорғауға қатысуына ықпал етеді, бұл аймаққа әлеуметтік-экономикалық пайда әкеледі.

Field of application (in Russian) : Организации культуры, образования и науки, государственные учреждения и уполномоченные органы, СМИ, население региона и республики, туристическая сфера.

Field of application (in Kazakh) : Мәдениет, білім және ғылым ұйымдары, мемлекеттік мекемелер мен уәкілетті органдар, БАҚ, аймақтың және республиканың тұрғындары, туристік сала.