The object of research, development or design (in Russian) : масличные культуры, крупяные культуры

The object of research, development or design (in Kazakh) : майлы дақылдары, жармалық дақылдары

Aim of work (in Russian) : Обеспечение продовольственной безопасности Республики Казахстан за счет создания и внедрения в производство отечественных сортов и гибридов масличных и крупяных культур, адаптированных в различных агро-климатических зонах

Aim of work (in Kazakh) : Әртүрлі агроклиматтық аймақтарға бейімделген майлы және дәнді дақылдардың отандық сорттары мен будандарын жасау және өндіріске енгізу арқылы Қазақстан Республикасының азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету

Методы исследования (на русском) : В исследованиях будут использованы полевые, вегетационные и лабораторные условия проведения экспериментов.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеулерде далалық, вегетациялық және лабораториялық эксперименттік жағдайлар пайдаланылатын болады.

Obtained results and novelty (in Russian) : В селекционных питомниках изучено 8775 масличных и 3365 крупяных культур. Проведена гибридизация по 5 масличным и 2 крупяным культурам, получены гибридные семена. Проведена оценка качества семян 2372 номеров масличных и 570 номеров крупяных культур. Изучены сортообразцы сои на содержание антипитательных веществ (ингибиторы трипсина, полифенолы, танины, липоксигеназа). Получены фенотипические данные для полногеномного анализа и поиска ассоциаций (genome-wide association studies, GWAS) между аллелями генов и хозяйственно –ценными признаками, в том числе с растрескиваемостью бобов, засухоустойчивостью, фотопериодизмом. По сортовой технологии заложены опыты в трех экологических зонах. Разработка сортовой технологии сафлора в условиях западного Казахстана. Разработка сортовой технологии масличных и крупяных культур в условиях северного Казахстана (яровой рапс, просо, гречиха). Разработка сортовой технологии масличных культур в условиях юго-востока Казахстана (озимый рапс, лен, сафлор).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Селекциялық тәлімбақтарда 8775 майлы және 3365 жармадақылдар зерттелді. 5 майлы және 2 жарма дақылдарға будандастыру жұмыстары жүргізіліп, будан тұқымдар алынды. Майлы дақылдардың 2372 номерлары және жарма дақылдардың 570 номерлары тұқымының сапасына бағаланды. Қытайбұршағы сорттары антинутриенттердің (трипсин ингибиторлары, полифенолдар, таниндер, липоксигеназа) құрамы бойынша зерттелді Фенотиптік деректер геномдық талдау және гендік аллельдер мен шаруашылықта құнды белгілер бойынша, соның ішінде бұршақтың беріктілігі, құрғақшылыққа төзімділігі және фотопериодизм (genome-wide association studies, GWAS) іздеу үшін алынды. Сорттық технологияны қолдана отырып, үш экологиялық аймақта тәжірибелер жүргізілді. Батыс Қазақстан жағдайында мақсары сорттық технологиясының дамуы. Солтүстік Қазақстан жағдайында майлы және жарма дақылдардың (жаздық рапс, тары, қарақұмық) сорттық технологиясын жасау. Оңтүстік-Шығыс Қазақстан жағдайында майлы дақылдардың сорттық технологиясын жасау (күздік рапс, зығыр, мақсары).

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Произведены оригинальные и семена высших репродукций масличных (2444,521 т) и крупяных (849,1 т) культур. Принято участие в 5 семинарах, 7 «Дня поля». Опубликовано 22 научных работы. Получено 2 патента. Проведена подготовка молодых специалистов 1 бакалавр 1 сотрудник по средне-профессиональному образованию «Агроном», 1 переподготовка кадров.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Майлы дақылдардың (2444,521 тонна) және жарма дақылдардың (849,1 тонна) түпнұсқа және жоғары репродукциялы тұқымдары өндірілді. 5 оқу семинары, 7 «Дала күні», өткізілді және қатысты. 22 ғылыми еңбектері жарық көрді. 2 патент алынды. Жас мамандар даярланды: 1 бакалавр, 1 қызметкер орта кәсіптік білім беру «Агроном», 1 кадрларды қайта дайындау жұмыстары жүргізілді.

Level of implementation (in Russian) : Общая площадь внедрения по масличным и крупяным культурам в 2024 году составила 7885 га, в том числе в разрезе культур: сорта сои внедрены в 5 хозяйствах на общей площади 521 га, гибриды подсолнечника внедрены в 2 хозяйствах на площади 6780 га, сора сафлора внедрены в 3 хозяйствах на площади 383 га, лен внедрен в двух хозяйствах на площади 51 га, яровой рапс внедрен в хозяйстве на площади 50 га, просо на площади 100 га.

Level of implementation (in Kazakh) : 2024 жылы майлы және жарма дақылдары бойынша жалпы егіс көлемі 7885 гектарды құрады, оның ішіне: 5 шаруашылықта жалпы көлемі 521 га жерге қытайбұршағы сорттары, 2 шаруашылықта 6780 га күнбағыс будандары, 3 шаруашылықта 383 га көлемдегі алқапқа мақсары сорттары, 51 га көлемдегі алқапқа екі шаруашылықта зығыр, 50 гектар алқапта жаздық рапс, ал тары 100 га көлемінде себілді.

Efficiency (in Russian) : Экономический эффект результатов данной программы выражается в дополнительной прибыли за счет высокой продуктивности вновь созданных сортов и гибридов против предшествующих аналогов не менее чем на 10%, при одинаковых затратах на единицу площади.

Efficiency (in Kazakh) : Экономикалық әсер бұл бағдарламаның нәтижелері жаңадан жасалған сорттар мен будандардың алдыңғы аналогтармен салыстырғанда кемінде 10%-ға жоғары өнімділігімен, аудан бірлігіне бірдей шығынмен қосымша пайдамен көрсетіледі.

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство, селекционные центры по созданию сортов сои, Исследовательские Университеты

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы, Қытайбұршағының сорттарын шығару бойынша селекциялық орталықтар, зерттеу университеттері