The object of research, development or design (in Russian) : Золошлаковые отходы 3-х ТЭЦ АлЭС. РК

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстан Республикасы АлЭС-ның 3 ЖЭО күл-қож қалдықтары

Aim of work (in Russian) : Разработка технологии производства востребованных строительных материалов и изделий (СМиИ) на основе переработки золошлаков тепловых электроцентралей (ТЭЦ).

Aim of work (in Kazakh) : Жылу электр орталықтарының (ЖЭО) күл-шлактарын өңдеу негізінде сұранысқа ие құрылыс материалдары мен бұйымдарын (ҚМ мен Б) өндірудің технологиясын әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Для определения фазового состава исследуемого материала был использован модернизированный дифрактометр ДРОН-3М на CuKα-излучении с программным обеспечением. Рентгенограммы пробы получены в интервале 2ϴ(углов) от 10 до 70°. Химический состав установлен с помощью энергодисперсионного спектрометра «EDX-8000». Микрофотографию золы-уноса снимали на растровом электронном микроскопе Суперпроб-733.

Методы исследования (на казахском) : Зерттелетін материалдың фазалық құрамын анықтау үшін бағдарламалық жасақтамасы бар CuKα сәулеленуі бойынша жаңартылған DRON-3M дифрактометрі қолданылды. Үлгінің рентгендік дифракциялық үлгілері 2ϴ(бұрыш) диапазонында 10-дан 70°-қа дейін алынды. Химиялық құрамы «EDX-8000» энергетикалық дисперсиялық спектрометрдің көмегімен анықталды. Күлдің микрографы Superprob-733 сканерлеуші электронды микроскоптың көмегімен алынды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Основные результаты: - выбраны и изучены исходные цементы, золыуноса и получены золосодержащие строительные материалы с заданными физико-механическими свойствами; - проведен патентный поиск, разработаны и получены патенты РК на полезную модель «Способ получения золосодежащего вяжущего», «Состав и способ получения зологазобетона неавтоклавного твердения»; -определены основные технологические параметры золосодержащих СМиИ (в бетоне, портландцементе, газобетоне, сплиттерных блоках и в основании дорог); - подготовлены и изданы монографии: «Перспектиивы использования золоуноса для производства золосодержащих СМиИ» (2023г) и «Высокоэффективные золосодержащие СМиИ» (2024 г); - разработан технологический регламент по производству и применению золосодержащих строительных материалов и изделий. Новизна работы заключается в разработке инновационных технологий, позволяющих повысить степень комплексности и экологической безопасности освоения техногенных отходов – это и есть развитие индустриально-инновационной мощи государства бережного отношения к природным ресурсам и окружающей среде. Полученные результаты позволяют создавать конкурентоспособные строительные материалы. Разрабатываемые технологии и продукция отличаются инновационностью, конкурентоспособностью, экономической и социальной эффективностью.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Негізгі нәтижелер: -бастапқы цементтер, күлді іріктелді, зерттеу жүргізілді және физикалық-механикалық қасиеттері көрсетілген, күлі бар құрылыс материалдары алынды; - патенттік іздестіру жүргізілп: «Құрамында күлі бар тұтқыр өнім алу әдісі», «Автоклавталынбаған күлгазбетонының құрамы және оны өндіру тәсілі» пайдалы модельдеріне Қазақстан Республикасының патенттері әзірленді және алынды; - күлі бар ҚМ және Б (портландцемент, бетон, ұялы бетон, сплиттер блоктары және жолдардың төсемесі) негізгі технологиялық параметрлері анықталды; - «Құрылыс материалдарды өндіру үшін күл-кож қалдықтарын пайдалану перспективалары» (2023ж.) және «Құрамында күлі бар жоғары тиімді қрылыс материалдары мен бұйымдары» атты (2024 ж)» монографиялар дайындалды және жарияланды; - құрамында күлі бар құрылыс материалдары мен бұйымдарын өндіру мен пайдаланудың технологиялық регламенті әзірленді. Жұмыстың жаңалығы- өнеркәсіптік қалдықтарды өңдеудің күрделілік дәрежесі мен экологиялық қауіпсіздігін арттыруға мүмкіндік беретін инновациялық технологияларды әзірлеуде жатыр – бұл мемлекеттің индустриалды-инновациялық қуатын дамыту және табиғи ресурстары мен қоршаған ортаға құрметпен қарау. Алынған нәтижелер бәсекеге қабілетті құрылыс материалдарын жасауға мүмкіндік береді. Әзірленген технологиялар мен өнімдер жаңалығымен, бәсекеге қабілеттілігімен, экономикалық және әлеуметтік тиімділігімен ерекшеленеді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Технологический эффект. В рамках реализации государственной программы индустриально-инновационного развития РК в области охраны окружающей среды рассматриваются различные способы переработки отходов производства путем внедрения безотходной технологии. Разработка технологий производства строительных материалов на основе техногенных отходов, способствующих развитию индустриально-инновационного потенциала государства, бережному отношению к природным ресурсам и окружающей среде, следует рассматривать как важнейшую научно-практическую задачу, решение которой напрямую связано с экологической безопасностью при утилизации миллиардных тонн отходов в промышленных регионах. Экономический эффект – выпуск дополнительных строительных материалов и изделий. Экономическая же эффективность использования отходов также определяется тем, что техногенное сы¬рье уже извлечено из недр, измельчено до тонкодисперсного состояния и уложено в отвалы. Социальный эффект: создание новых рабочих мест в окрестностях действующих ТЭЦ по утилизации золошлаков; улучшение условий труда, так как золошлаковые отходы расположены на поверхности Земли. Экологический эффект: улучшение экологической обстановки; сокращение новых земельных площадей, отводимых под ЗШО; уменьшение или исключение затрат, связанных с ликвидацией экологических последствий складирования отходов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Технологиялық әсер. ҚР-ның Қоршаған ортаны қорғау саласындағы индустриялық-инновациялық дамуының мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде қалдықсыз технологияны енгізу жолымен өндіріс қалдықтарын қайта өңдеудің әртүрлі тәсілдері қаралады. Мемлекеттің индустриялық-инновациялық әлеуетін дамытуға, Табиғи ресурстар мен қоршаған ортаға ұқыпты қарауға ықпал ететін техногендік қалдықтар негізінде құрылыс материалдарын өндіру технологияларын әзірлеуді шешуі өнеркәсіптік өңірлерде миллиардтаған тонна қалдықтарды кәдеге жарату кезіндегі экологиялық қауіпсіздікпен тікелей байланысты аса маңызды ғылыми-практикалық міндет ретінде қарастырған жөн. Экономикалық тиімділік – қосымша құрылыс материалдары мен бұйымдарын шығару. Қалдықтарды пайдаланудың экономикалық тиімділігі сонымен қатар техногендік шикізаттың жер қойнауынан алынып, жұқа күйге дейін ұсақталып, үйінділерге салынғандығымен анықталады. Әлеуметтік әсер: күл қождарын кәдеге жарату бойынша жұмыс істеп тұрған ЖЭО маңында жаңа жұмыс орындарын құру; еңбек жағдайларын жақсарту, өйткені күл қожының қалдықтары жер бетінде орналасқан. Экологиялық әсер: экологиялық жағдайды жақсарту; БШО-ға бөлінетін жаңа жер учаскелерін қысқарту; қалдықтарды жинаудың экологиялық зардаптарын жоюға байланысты шығындарды азайту немесе алып тастау.

Level of implementation (in Russian) : Рекомендации по внедрению и итоги внедрения результатов НИР –результаты научно-исследовательских работ могут быть использованы научно-исследовательскими организациям и учеными, занимающиеся изучением строительных материалов, строительной индустрии и в частном строительном секторе Республики Казахстан, а также в учебном процессе КазНИТУ им.К.И.Сатпаев.

Level of implementation (in Kazakh) : ҒЗЖ зерттеу нәтижелерін енгізу немесе жүзеге асыру бойынша ұсыныстар – Ғылыми зерттеу жұмыстарының нәтижелерін құрылыс материалдарын, құрылыс индустриясы мен Қазақстан Республикасының жеке құрылыс секторын зерттеумен айналысатын ғылыми ұйымдар мен ғалымдар, сонымен қатар Қ.И.Сәтбаев атындағы ҚазҰТЗУ-дың оқу үдерісінде пайдаланылады.

Efficiency (in Russian) : Исследование и внедрение процесса переработки техногенных отходов значительно влияет на развитие науки и технологии с получением высоко-конкурентных стройматериалов и изделий

Efficiency (in Kazakh) : Техногендік қалдықтарды қайта өңдеу процесін зерттеу және енгізу жоғары бәсекеге қабілетті құрылыс материалдары мен бұйымдарын ала отырып, ғылым мен технологияның дамуына айтарлықтай әсер етеді

Field of application (in Russian) : Золошлаковые отходы 3-х ТЭЦ АлЭС. РК

Field of application (in Kazakh) : Қазақстан Республикасы АлЭС-ның 3 ЖЭО күл-қож қалдықтары