The object of research, development or design (in Russian) : Виды рода Iris L., произрастающие в Казахстане.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстанда өсетін Iris L. туысы түрлері.

Aim of work (in Russian) : Изучить биоразнообразие видов Iris L. Казахстана с применением современных молекулярно-генетических технологий и биохимических методов.

Aim of work (in Kazakh) : Заманауи молекулалық-генетикалық технологиялар мен биохимиялық әдістерді қолдана отырып, Қазақстандағы Iris L. түрлерінің биоалуантүрлілігін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Сбор популяций, определение видовой принадлежности, экстракция ДНК, полимеразная цепная реакция (ПЦР), генотипирование с помощью SSR-маркеров, определение нуклеотидных последовательностей с использованием генетического анализатора ABI3130, полногеномное секвенирование нуклеотидных последовательностей хлоропластного генома с помощью технологии нового поколения. В работе использованы статистические прикладные программы BioEdit, MEGA, FigTree и др.

Методы исследования (на казахском) : Популяцияларды жинау, түрлерді анықтау, ДНҚ бөлу, полимеразды тізбекті реакция (ПТР), SSR маркерлері арқылы генотиптеу, ABI3130 генетикалық анализаторы арқылы нуклеотидтер тізбегін анықтау, алдыңғы буын технологиясы бойынша хлоропласт геномының нуклеотидтер тізбегінің толық геномдық секвенирлеу. Жұмыста статистикалық қолданбалы BioEdit, MEGA, FigTree және т.б. бағдарламалары пайдаланылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Начаты сбор растительного материала популяций дикорастущих видов Iris L. и пополнение ДНК-банка флоры Казахстана. Всего было собрано 85 образцов 4 видов ирисов (7 популяций): Iris tenuifolia Pall. - 3 популяции, Iris scariosa Willd. ex Link - 2 популяции, Iris halophila Pall. - 1 популяция, Iris sogdiana Bunge - 1 популяция. ДНК была выделена из 85 образцов 4 видов ирисов. Начато секвенирование нуклеотидных последовательностей маркеров ядерного и хлоропластного геномов собранных видов, и изучены филогенетические связи между видами рода Iris. В 2024 году было просеквенировано 4 образца по маркеру ITS, 4 образца по matK и 4 образца по rbcL для двух видов ирисов: I. halophila и I. sogdiana. Начато определение структуры популяций и изучение генетического разнообразия внутри и между популяциями казахстанских видов рода Iris. В 2024 году было выполнено генотипирование трех популяций Iris tenuifolia по девяти SSR-маркерам (IM93, IM164, IM196, IM200, IM327, IM348, IM391, IM61 и IM123), из которых семь (IM93, IM164, IM196, IM200, IM327, IM348 и IM391) продемонстрировали полиморфизм для исследуемых популяций.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Iris L. жабайы түрлерінің популяцияларынан өсімдік материалдарын жинау және Қазақстан флорасының ДНҚ-банкін толықтыру басталды. Құртқашаштың 4 түрінің (7 популяция) барлығы 85 үлгісі жиналды: Iris tenuifolia Pall. - 3 популяция, Iris scariosa Willd. ex Link - 2 популяция, Iris halophila Pall. - 1 популяция, Iris sogdiana Bunge - 1 популяция. ДНҚ құртқашаштың 4 түрінің 85 үлгісінен бөлініп алынды. Жиналған түрлердің ядролық және хлоропласт геномдарының маркерлерінің нуклеотидтік тізбегін секвенирлеу басталды, құртқашаш туысы түрлері арасындағы филогенетикалық байланыстар зерттелді. 2024 жылы ITS маркері үшін 4 үлгі, matK үшін 4 үлгі және rbcL үшін 4 үлгі құртқашаштың екі түрі I. halophila және I. sogdiana үшін секвенирленді. Қазақстандық құртқашаш туысы түрлерінің популяциялық құрылымын анықтау және популяция ішілік және популяция аралық генетикалық алуантүрлілігін зерттеу басталды. 2024 жылы Iris tenuifolia үш популяциясы тоғыз SSR маркерлері (IM93, IM164, IM196, IM200, IM327, IM348, IM391, IM61 және IM123) үшін генотиптелді, оның ішінде жетеуі (IM93, IM196, IM32, IM164, IM32, IM391) зерттелетін популяциялар үшін полиморфизмді көрсетті.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Коллекция 4 видов Iris – Iris tenuifolia, Iris scariosa, Iris halophila и Iris sogdiana, произрастающих в Казахстане.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Қазақстанда өсетін Iris – Iris tenuifolia, Iris scariosa, Iris halophila және Iris sogdiana 4 түрінің коллекциясы.

Level of implementation (in Russian) : Отложенный. Полученные нуклеотидные последовательности универсальных маркеров ядерного и хлоропластного генома будут депонированы в международную базу данных NCBI.

Level of implementation (in Kazakh) : Кейінге қалдырылған. Алынған ядролық және хлоропласт геномының әмбебап маркерлерінің нуклеотидтер тізбегі халықаралық NCBI деректер базасына сақталады.

Efficiency (in Russian) : Результаты исследований могут быть применимы для изучения молекулярной таксономии рода Iris и оценки генетического разнообразия в популяциях видов ирисов.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері құртқашаш туысының молекулалық таксономиясын зерттеуге және құртқашаш түрлері популяцияларының генетикалық алуантүрлілігін бағалауға қолданылуы мүмкін.

Field of application (in Russian) : Генетика, ботаника и фармакология

Field of application (in Kazakh) : Генетика, ботаника және фармакология.