The object of research, development or design (in Russian) : Эпидемически значимые ветеринарные объекты и их роль в распространении инфекционных болезней

The object of research, development or design (in Kazakh) : Эпидемиялық маңызы бар ветеринариялық нысандар және олардың жұқпалы аурулардың таралуындағы рөлі

Aim of work (in Russian) : Идентификация ветеринарных объектов, имеющих эпидемиологическое значение на территории страны и разработка методик визуализации и анализа данных с применением информационно-коммуникационных технологии, позволяющих проводить прогнозирование и оценку риска распространения болезней заразной этиологии для последующей разработкой эффективных профилактических мероприятий.

Aim of work (in Kazakh) : Ел аумағында эпидемиологиялық маңызы бар ветеринариялық нысандарды сәйкестендіру және кейіннен тиімді дауалаулық шараларды әзірлеуге арналған, жұқпалы этиологиядағы аурулардың таралу қаупін болжауға және бағалауға мүмкіндік беретін ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдана отырып, деректерді визуализациялау және талдау әдістемелерін әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Первичные сведения о наличии и количестве эпидемически значимых ветеринарных объектов формировывались на основе официальных данных, полученных в районных и областных территориальных инспекциях Комитета ветеринарного контроля и надзора МСХ РК. Далее, во время экспедиционных выездов в административные районы и области страны производилась их регистрации, учет и изучение ветеринарно-санитарного состояния, с последующим внесением полученной информации в базу данных. Установление географических координат изучаемых объектов осуществлялась через спутниковую навигационную систему – GPS, с фиксацией координат в приложении Google Maps. Для выявления возможного влияния эпидемически значимых ветеринарных объектов на интенсивность проявления бруцеллеза в каждом районе применены два аналитических подхода: 1) Анализ колокации; 2) регрессионный анализ с использованием линейной модели отрицательной биномиальной регрессии. Для визуализации и пространственного анализа данных применялась географическая информационная система ArcGIS Desktop 10.8.2 (Esri, Redlands, CA, USA). Систематизация и подготовка данных проводилась с помощью пакета Microsoft Excel (Redmond, WA, USA). Регрессионный анализ выполнялся с помощью статистически ориентированного программного обеспечения R.

Методы исследования (на казахском) : Эпидемиялық маңызы бар ветеринариялық нысандардың болуы мен саны туралы бастапқы мәліметтер ҚР АШМ Ветеринариялық бақылау және қадағалау комитетінің аудандық және облыстық аумақтық инспекцияларынан алынған ресми деректер негізінде қалыптастырылды. Бұдан әрі, еліміздің әкімшілік аудандары мен облыстарына экспедициялық сапарлар кезінде оларды тіркеу, ветеринариялық-санитариялық жай-күйін есепке алу және зерделеу жүргізіліп, кейіннен алынған ақпарат дерекқорға енгізілді. Зерттелетін объектілердің географиялық координаттарын белгілеу, спутниктік навигациялық жүйе – GPS арқылы жүзеге асырылды, координаттар Google Maps қосымшасында бекітілді. Эпидемиялық маңызы бар ветеринариялық нысандардың, әр әкімшілік ауданда бруцеллездің тіркелу қарқындылығына ықтимал әсерін анықтау үшін екі аналитикалық тәсіл қолданылды: 1) Колокацияны талдау; 2) Теріс биномдық регрессияның сызықтық моделін пайдалана отырып регрессиялық талдау. Деректерді визуализациялау және кеңістіктік талдау үшін ArcGIS Desktop 10.8.2 географиялық ақпараттық жүйесі (Esri, Redlands, CA, USA) қолданылды. Деректерді жүйелеу және дайындау Microsoft Excel (Redmond, WA, USA) пакеті арқылы жүзеге асырылды. Регрессиялық талдау статистикалық бағдарланған R бағдарламалық жасақтамасы арқылы жүргізілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Определены и идентифицированы эпидемически значимые объекты (ЭЗО), расположенные в Актюбинской, Атырауской, ЗКО, Костанайской, Мангистауской, Абайской, Жетысуской, Павлодарской, СКО и Улытауской областях. В сформированную базу включены 1307 хозяйств, занимающихся разведениям сельскохозяйственных животных, 1156 скотомогильников и ям Беккари, 100 убойных пунктов, 253 убойных площадок, 42 мясоперерабатывающих предприятий и 5 скотных рынков. Собранные данные по 2863 ЭЗО систематизированы и сформированы в виде ГИС-совместимого файла в формате .style. Произведен анализ реализованных профилактических мероприятий при бруцеллезе животных за 2020-2023 гг. Проведено моделирование, направленное на выявление статистически значимой взаимосвязи между зарегистрированными случаями бруцеллеза и наличием в непосредственной близости ЭЗО. В результате, регрессионный анализ показал статистически значимую положительную взаимосвязь между двумя исследуемыми величинами. По результатам исследовании опубликована 1 статья в отечественном издании, рекомендованном КОКСНВО и 1 статья в рецензируемом в базах данных Web of Science и Scopus научном журнале «Geospatial Health».

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Ақтөбе, Атырау, Батыс Қазақстан, Қостанай, Маңғыстау, Абай, Жетісу, Павлодар, Солтүстік Қазақстан және Ұлытау облыстарында орналасқан эпидемиялық маңызы бар нысандар (ЭМН) айқындалды және сәйкестендірілді. Құрылған дерекқорлар базасына ауыл шаруашылығы жануарларын өсірумен айналысатын 1307 шаруашылық, 1156 мал моласы мен Беккари шұңқыры, 100 сою пункті, 253 сою алаңы, 42 ет өңдейтін кәсіпорын және 5 мал базары енгізілді. 2863 эпидемиялық маңызы бар нысандардың деректері жүйелендірілді және .style. форматында ГАЖ үйлесімді файл түрінде құрастырылды. 2020-2023 жылдары жануарлардың бруцеллезі кезінде іске асырылған дауалық шараларға талдау жүргізілді. Тіркелген бруцеллездің оқиғалары мен жақын маңда ЭМН болуы арасындағы статистикалық маңызды өзара байланысты анықтауға бағытталған модельдеу жүргізілді. Нәтижесінде, регрессиялық талдау екі зерттелетін шама арасындағы статистикалық маңызды оң байланысты көрсетті. Зерттеу нәтижелері бойынша ҒЖБССҚК ұсынған отандық басылымда 1 мақала және Web of Science және Scopus базаларында " Geospatial Health"рецензияланатын ғылыми журналына 1 мақала жарияланды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Идентификация эпидемически значимых ветеринарных объектов на исследуемых территориях страны, формируемая база данных по эпидемически значимым ветеринарным объектам, моделирование эпизоотического процесса и оценка риска возникновения и потенциального распространения бруцеллеза животных.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Елдің зерттелетін аумақтарындағы эпидемиялық маңызы бар ветеринариялық нысандарды сәйкестендіру, эпидемиялық маңызы бар ветеринариялық нысандар бойынша қалыптастырылатын деректер базасы, электрондық карталар арналған осы нысандарды белгілеудің әзірленген шартты белгілері.

Level of implementation (in Russian) : Полученные разработки (картографическая визуализация данных, результаты прогнозирования и регионализации) послужат надежным инструментом при планировании и организации профилактических и противоэпизоотических мероприятий.

Level of implementation (in Kazakh) : Алынған әзірлемелер (деректерді картографиялық визуализациялау, болжау және аймақтандыру нәтижелері) дауалық және індетке қарсы шараларды жоспарлау мен ұйымдастыруда сенімді құрал болады.

Efficiency (in Russian) : Эффективность разработки заключается в том, что полученные результаты в ходе реализации проекта, можно будет использовать для разработки средств и методов превентивной профилактики инфекционных заболеваний и обеспечивать эпидемиологическое благополучие страны.

Efficiency (in Kazakh) : Әзірлемелердің тиімділігі келесіде: жобаны іске асыру барысында алынған нәтижелер инфекциялық ауруларды дауалау құралдары мен әдістерін әзірлеу және елдің эпидемиологиялық жайлылығын қамтамасыз ету үшін пайдаланылуға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Целевыми потребителями результатов исследований будут ветеринарные и медицинские службы страны. Полученные картографические данные об эпидемически значимых объектах составят основу, при совершенствовании и проведении мероприятий по надзору и мониторингу за эпидемическим состоянием, в том числе в случае возникновения эмерджентных/чрезвычайных ситуаций.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелерінің мақсатты тұтынушылары, елдің ветеринариялық және медициналық қызметтері болады. Эпидемиялық маңызы бар нысандар туралы алынған картографиялық деректер, эпидемиялық жағдайды, оның ішінде пайда болған/төтенше жағдайлар туындаған жағдайда, қадағалау және мониторингтеу жөніндегі іс-шараларды жетілдіру және жүргізудің негізі болады.