The object of research, development or design (in Russian) : Природные цеолиты Тайжузгенского и Чанканайского месторождений, технологические параметры процесса, физико-химические свойства сорбентов.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Тайжүзген және Чанканай кен орындарының табиғи цеолиттері, процестің технологиялық параметрлері, сорбенттердің физика-химиялық қасиеттері.

Aim of work (in Russian) : Создание научных основ формирования новых, недорогих пористых, стабильных к высоким температурам, модифицированных сорбентов на основе природных цеолитов месторождения Казахстана для улавливания диоксида углерода из дымовых газов.

Aim of work (in Kazakh) : Түтін газдарынан көмірқышқыл газын ұстау үшін Қазақстан кен орындарындағы табиғи цеолиттердің негізінде жаңа, қымбат емес кеуекті, жоғары температураға тұрақты, модификацияланған сорбенттерді қалыптастырудың ғылыми негіздерін жасау.

Методы исследования (на русском) : для приготовления сорбентов использовали методы механохимической активации и формования природных цеолитов. Сорбционные свойства сорбентов оценивались в динамических условиях в проточном режиме, при этом состав и концентрация входящих и выходящих газов анализировались хроматографическим методом. Физико-химические характеристики исследованных образцов исследовали методами БЭТ, электронной микроскопии (ЭА, СЭМ), рентгенофазового анализа (РФА), рамановской и инфракрасной спектроскопии (ИКС), а также методом термопрограммируемой десорбции CO₂ (ТПД-CO2).

Методы исследования (на казахском) : сорбенттерді дайындау үшін механохимиялық белсендіру және табиғи цеолиттерді қалыптау әдістері қолданылды. Сорбенттердің сорбциялық қасиеттері динамикалық жағдайда ағындық режимде бағаланды, газдардың бастапқы кіріс және шығыс құрамы мен концентрациясы хроматограф әдісімен талданды. Зерттелетін үлгілердің физика-химиялық сипаттамалары БЭТ, электронды микроскопия (ЭТ, СЭМ), рентген құрылымдық талдау (РҚТ), Раман және инфрақызыл спектроскопия (ИҚС), сондай-ақ термо-бағдарламаланған CO2 десорбциясы (TБД-CO2) арқылы зерттелді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Новизна полученных результатов заключается в исследовании природных цеолитов месторождений Тайжузген и Чанканай для улавливания CO2 при высоких температурах, их модификации катионами щелочных металлов с целью повышения адсорбционной способности, а также в установлении взаимосвязи между физико-химическими свойствами сорбентов и их адсорбционной способностью по отношению к CO2.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алынған нәтижелердің жаңалығы Тайжүзген және Чанканай кен орындарының табиғи цеолиттерін жоғары температурада СО2 ұстауда зерттеуде, термиялық тұрақтылық пен адсорбциялық қабілетін арттыру үшін цеолиттерді сілтілі металдар катиондарымен модификациялауда және цеолиттердің физика-химиялық қасиеттері мен олардың адсорбциялық қабілеті арасындағы байланысты орнатуда жатыр.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : сновными конструктивными и технико-экономическими показателями данного проекта являются разработка сорбентов на основе природных цеолитов месторождений Тайжузген и Чанканай, модифицированных катионами щелочных металлов для эффективного улавливания CO₂ при высоких температурах. Применение местного сырья снижает стоимость производства сорбентов, так как цеолиты Тайжузген и Чанканай доступны и экономичны, что существенно уменьшает затраты на импортные материалы. Модификация цеолитов катионами щелочных металлов повышает их термостабильность и адсорбционные свойства, что обеспечивает высокую эффективность сорбентов в условиях высокотемпературных процессов. Дополнительным преимуществом является высокая долговечность сорбентов, проявляющаяся в стабильности адсорбционной емкости после многократных циклов адсорбции-десорбции, что сокращает эксплуатационные расходы и делает процесс более рентабельным.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Бұл жобаның негізгі конструкторлық және техникалық-экономикалық көрсеткіштері Тайжүзген және Чанканай кен орындарының табиғи цеолиттері негізінде жоғары температурада СО₂ тиімді ұстау үшін сілтілі металл катиондарымен модификацияланған сорбенттерді әзірлеу болып табылады. Жергілікті шикізатты пайдалану сорбент өндірісінің өзіндік құнын төмендетеді, өйткені Тайжүзген және Чанканай цеолиттері қолжетімді және үнемді, бұл импорттық материалдардың құнын айтарлықтай төмендетеді. Цеолиттерді сілтілік металл катиондарымен модификациялау олардың термиялық тұрақтылығын және адсорбциялық қасиеттерін арттырады, бұл жоғары температуралық процестер жағдайында сорбенттердің жоғары тиімділігін қамтамасыз етеді. Қосымша артықшылығы - көп адсорбциялық-десорбциялық циклдардан кейін адсорбциялық қабілетінің тұрақтылығында көрінетін сорбенттердің жоғары төзімділігі, бұл эксплуатациялық шығындарды азайтады және процесті үнемді етеді.

Level of implementation (in Russian) : фективность и надежность полученных результатов планируется подтвердить путем их апробации в пилотных испытаниях в условиях, близких к промышленным.

Level of implementation (in Kazakh) : Алынған нәтижелердің тиімділігі мен сенімділігін өнеркәсіптік жағдайларға жақын жағдайларда тәжірибелік сынақтарда сынау арқылы растау жоспарлануы қажет.

Efficiency (in Russian) : Разработанные сорбенты на основе природных цеолитов из месторождений Тайжузген и Чанканай обладают высокой эффективностью для улавливания CO₂ при высоких температурах, что выражается в нескольких ключевых аспектах. Применение местного, экономичного сырья позволяет существенно снизить затраты на производство сорбентов, делая проект более экономически привлекательным и доступным для широкого внедрения, а также способствует использованию отечественных ресурсов и снижению зависимости от импортных компонентов. Модификация цеолитов катионами щелочных металлов повышает их термостабильность и сорбционную способность, что обеспечивает стабильную работу сорбентов в условиях высоких температур. Эти сорбенты сохраняют свои свойства при многократных циклах использования, минимизируя потребность в частой замене и снижая эксплуатационные расходы. Использование данных сорбентов в процессах улавливания и переработки CO₂ способствует повышению экологической устойчивости промышленных производств и снижению выбросов парниковых газов. Это позволяет внедрять более замкнутые производственные циклы, улучшая экологические показатели предприятий и поддерживая устойчивое развитие.

Efficiency (in Kazakh) : Тайжүзген және Чанканай кен орындарының табиғи цеолиттеріне негізделген, жоғары температурада CO₂ ұстауға арналған сорбенттер жобаның тиімділігін бірнеше негізгі аспектілерде көрсетеді. Жергілікті, қолжетімді шикізатты пайдалану сорбент өндірісінің шығындарын айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік береді, бұл жобаны экономикалық тұрғыдан тартымды және кең көлемде енгізуге қолайлы етеді. Сонымен қатар, бұл тәсіл импорттық материалдарға тәуелділікті азайтып, отандық ресурстарды пайдалануға ықпал етеді. Цеолиттердің сілтілік металл катиондарымен модификациясы олардың термотұрақтылығын және сорбциялық қабілетін арттырады, бұл сорбенттердің жоғары температура жағдайында тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Бұл сорбенттерді көп реттік пайдалану кезінде олардың қасиеттері сақталып, жиі ауыстыру қажеттілігі азаяды және пайдалану шығындары төмендейді. Аталған сорбенттерді CO₂ ұстау және қайта өңдеу процестерінде қолдану өнеркәсіптік өндірістердің экологиялық тұрақтылығын арттырып, парниктік газдар шығарындыларын азайтуға ықпал етеді. Бұл кәсіпорындардың экологиялық көрсеткіштерін жақсартуға және тұрақты дамуға қолдау көрсетуге мүмкіндік беретін неғұрлым тұйық өндірістік циклдарды енгізуге жол ашады.

Field of application (in Russian) : Объекты сжигающие топливо, автотранспорт, научные институты, университеты и др.

Field of application (in Kazakh) : Отын жағу объектілері, көліктер, ғылыми институттар, университеттер және т.б.