The object of research, development or design (in Russian) : Сейфертовские галактики

The object of research, development or design (in Kazakh) : Сейферт галактикалары

Aim of work (in Russian) : Исследование спектральной и фотометрической переменности сейфертовских галактик как результат динамических процессов в околоядерных областях

Aim of work (in Kazakh) : Ядролар маңындағы аймақтардағы динамикалық үдерістердің нәтижесі ретінде сейферт галактикаларының фотометрлік және спектрлік айнымалылығын зерттеу.

Методы исследования (на русском) : 1) спектральные и фотометрические наблюдения сейфертовских галактик; 2) анализ фотометрических и спектральных данных с целью обнаружения долгопериодических изменений в спектральных и фотометрических характеристиках этих объектов и определения типа и временной шкалы обнаруженной переменности; 3) модельные расчеты исследование возможных механизмов, ответственных за переменность.

Методы исследования (на казахском) : 1) сейферт галактикаларына фотометрлік және спектрлік бақылаулары; 2) осы объектілердің спектрлік және фотометрлік сипаттамаларындағы ұзақ мерзімді өзгерістерді анықтау және анықталған айнымалылықтың түрі мен уақыт шкаласын анықтау мақсатында фотометрлік және спектрлік мәліметтерді талдау;3) айнымалы болуына жауапты модельдік есептеулер негізінде механизімдерді зерттеу.

Obtained results and novelty (in Russian) : Определены типы и временные шкалы наблюдаемых долгопериодических изменений СГ. Выбранные для исследования галактики относятся к разным типам: NGC 7469, NGC 3516 и NGC 4151- Sy 1.5, NGC 5548 -Sy1.0, NGC 4051 и Mrk 335- NLS1 -галактики с узкими линиями. Практически все объекты демонстрируют изменения на временных шкалах от недель до десятилетий, обусловленные процессами в аккреционном диске и короне. В рамках проекта получены новые экспериментальные данные для этих объектов. Так, блеск NGC 4151 испытывает и плавные (в течении 5-6 лет) и резкие ( несколько дней) колебания блеска. Они сопровождаются значительными изменениями уровня непрерывного спектра и потоков излучения в эмиссионных линиях. Сейфертовская галактика Sy2 Mrk 3, отличается значительной переменностью в рентгеновском и инфракрасном диапазонах и особыми характеристиками в области узких линий (NLR). В последние годы блеск галактики в оптическом диапазоне остается стабильным, амплитуды колебаний относительно среднего уровня составляют~ 0.1, 0.15, 0.3 звездных величин в фильтрах B V R, соответственно. Начиная с 2020 г. блеск Mrk 335 постепенно уменьшается. К настоящему времени изменения составили 0m.3 за 4 года. В то же время блеск NGC 4051 остается достаточно стабильным, небольшое увеличение~0m.2 зарегистрировано в 2022 г.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : СГ бақыланатын ұзақ периодты өзгерістерінің уақыт шкаласы және түрлері анықталды. Зерттеуге таңдап алынған галактикалар әртүрлі типтерге жатады: NGC 7469, NGC 3516 және NGC 4151- Sy 1.5, NGC 5548 -Sy1.0, NGC 4051және Mrk 335- NLS1 - тар сызықты галактикалар. Барлық объектілер аккрециялық дискі мен тәждегі процестерге байланысты апталық мен онжылдық арасындағы уақыт шкаласындағы өзгерістер көрсетіледі. Жоба объектілердің жаңа эксперименттік мәліметтерін алды. Сонымен, NGC 4151 жарқырауы қалыпты (5-6 жыл ішінде) және күрт өсуі ( бірнеше күн) бойынша айнымалылығы бақыланды. Олар үздіксіз спектр деңгейінің және эмиссиялық сызықтардағы сәулелену ағындарының айтарлықтай өзгеруімен бірге жүреді. Сейферт галактикасы Sy2 Mrk 3, рентген және инфрақызыл диапазондарындағы айтарлықтай айнымалылығымен және тар сызықтар аймағындағы ерекше сипаттамаларымен (NLR) ерекшеленеді. Соңғы жылдары оптикалық диапазондағы галактиканың жарқырауы тұрақты болып қалады, орташа деңгейге қатысты тербеліс амплитудасы сәйкесінше B V R сүзгілеріндегі~ 0.1, 0.15, 0.3 жұлдыздық шамаларын құрайды. 2020 жылдан бастап MRK 335 жарқырауы біртіндеп төмендеді. Осы 4 жылға дейнгі өзгерістер 0m.3 болды. Сонымен қатар, NGC 4051 жарқырауы тұрақты, 2022 жылы 0m.2 елеусіз жоғарлаған.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные проектные и технико-экономические показатели в данном проекте не предусмотрены, так как исследование направлено в фундаментальном направлении и на изучение внегалактических объектов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі жобалық және техникалық-экономикалық көрсеткіштер осы жобада қарастырылмаған, себебі зерттеу іргелі бағытта және галактикадан тыс объектілерді зерттеуге бағытталған.

Level of implementation (in Russian) : На данном этапе внедрение не планируется

Level of implementation (in Kazakh) : Бұл кезеңде ешқандай енгізулер жоспарланбаған

Efficiency (in Russian) : Эффективность проведенных исследований подтверждается данными новых наблюдений для сейфертовских галактик, а также публикацией в высокорейтинговом международном журнале MNRAS (Q1) и одной публикацией в КОКОНВО.

Efficiency (in Kazakh) : Жүргізілген зерттеулердің тиімділігі Сейферт галактикалары үшін жаңа бақылаулардан алынған мәліметтермен, сондай-ақ жоғары рейтингі бар халықаралық MNRAS журналында (Q1) және БҒСБК бір басылыммен расталады.

Field of application (in Russian) : Результаты проекта используются при исследованиях активных ядер галактик в рамках других казахстанских и международных проектов. Полученные данные используются магистрантами и докторантами высших учебных заведений, сотрудниками научных центров по смежным профилям исследований, а также обсерваториями Международного Астрономического Союза.

Field of application (in Kazakh) : Жобаның нәтижелерін басқа қазақстандық және халықаралық жобалар шеңберінде белсенді галактикалардың ядроларын зерттеуде қолданылады. Алынған мәліметтерді жоғары оқу орындарының магистранттары мен докторанттары, байланысты ғылыми бағыттағы ғылыми орталықтардың, сондай-ақ, Халықаралық Астрономиялық Одақ обсерваторияларының қызметкерлері пайдаланады.