The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследований являлись льна китайской селекции UF1, UF2, UF3, белорусский сорта Лада, Грант, Лекур. В качестве стандартов использовали сорта льна масличного Костанайский янтарь. Исследования будут реализованы на почвах НПЦ ЗХ им. А.И. Бараева (N51°40'22,22»; E71°00'48,02») в подзоне черноземов южных карбонатных, тяжелосуглинистого механического состава, являющийся дочерней организацией КАТУ им. С.Сейфуллина.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны қытайлық сорт зығыр UF1, UF2, UF3, беларусь сортты Лада, Грант, Лекур сорттары болды. Бақылау сорты ретінде Қостанйский янтарь майлы зығыр сорттары қолданылды. Зерттеулер А.И. Бараев атындағы астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы топырағында іске асырылатын болады. (N51°40'22,22"; E71°00'48,02") Оңтүстік карбонатты, ауыр сазды механикалық құрамды қара топырақ субзонасында, С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу унивенрситетінің еншілес ұйымы болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Получить масло и волокно высокого качества из льна сортов китайской и казахстанской селекции, путем трансферта и адаптации технологии выращивания льна в условиях Северного Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Солтүстік Қазақстан жағдайында зығыр өсіру технологиясын трансферттеу және бейімдеу арқылы қытай және қазақстандық селекция сорттарының зығырынан жоғары сапалы май мен талшық алу.

Методы исследования (на русском) : В рамках задач проводились следующие учеты и наблюдения в опытах: 1) Определение запасов продуктивной влаги. Определяли запасы продуктивной влаги в почве весовым методом. 2) Определение полевой всхожести семян и сохранности и густоты стояния растений. Полевую всхожесть семян, сохранность и густоту стояния растений учитывали путем подсчета на 4-х фиксированных площадках по 0,25 м2 на всех делянках по полным всходам и перед уборкой согласно методике. 3) Учет урожая зеленой массы. Учет урожая зеленой массы в фазу созревания. 4) Обработка урожайных данных. Урожайные данные были обработаны методом дисперсионного и корреляционного анализа по Доспехову Б.А., а так же с использованием программы Statistic и Anova. 5) Сравнительное изучение льняного масла различных производителей методом ЯМР-спектроскопии; биохимическим методом. 6) Определение волокон.

Методы исследования (на казахском) : Міндеттер шеңберінде тәжірибелерде мынадай есептер мен бақылаулар жүргізілді: 1) Өнімнің ылғал қорларын айқындау. Топырақтағы өнімді ылғалдың қоры салмақ әдісімен анықталды. 2) Тұқымның далалық өнгіштігін және өсімдіктердің сақталуы мен тығыздығын анықтау. Тұқымның далалық өнгіштігі, өсімдіктердің сақталуы мен тығыздығы 4 бекітілген алаңда 0,25 м2 барлық аудандарда толық қашу бойынша және жинау алдында әдістемеге сәйкес ескерілді. 3) Жасыл массаның түсімін есепке алу. Пісетін кезеңдегі жасыл массаның өнімділігін есепке алу. 4) Өнімді деректерді өңдеу. Өнімді деректер Б.А. Дспехов дисперсиялық және корреляциялық талдау әдісімен, сондай-ақ Statistic және Anova бағдарламаларын қолдану арқылы өңделді. 5) ЯМР-спектроскопия әдісімен; биохимиялық әдіспен әртүрлі өндірушілердің зығыр майын салыстырмалы зерттеу. 6) Талшықтарды анықтау.

Obtained results and novelty (in Russian) : Условно процесс использования льна долгунца можно разделить на три этапа: Первичная обработка льна: 1. Мочение соломы; 2. Сушка и получение тресты (сухих стеблей); 3. Мятие и трепление тресты; 4. Чесание волокон и получение чистого волокна. По классической технологии получают короткое и длинное (трепаное) льноволокно. Чтобы улучшить свойства льна и эффективнее использовать короткое волокно. В лубяном слое коры стебля льна располагаются клетки двух видов: паренхимные и прозенхимные. Тонкостенные равновеликие паренхимные клетки содержат запасы питательных веществ и служат для связывания всех элементов коры. Прозенхимные клетки обладают способностью в процессе роста льна значительно удлиняться, они располагаются вдоль стебля и являются элементарными волокнами льна. В среднем длина технических волокон, китайской и белорусских сортов применяемых в прядении равна 35–90 см, толщина составляет 10–3,33 мм.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Шартты түрде талшықты зығырын пайдалану процесін төрт кезеңге бөлуге болады: Зығырды бастапқы өңдеу: 1. Сабандау сулау; 2. Кептіру және тресты алу (құрғақ сабақтар); 3. Тресттердің кептірілуі және үгітілуі; 4. Талшықтарды тарау және таза талшық алу. Классикалық технологияны қолдана отырып, қысқа және ұзын (ұсақталған) зығыр талшығы алынады. Зығырдың қасиеттерін жақсарту және қысқа талшықты тиімдірек пайдалану. Зығыр сабағының қабығының бас қабатында жасушалардың екі түрі болады: паренхималық және прозенхималық. Қабырғалары жұқа, өлшемдері бірдей паренхималық жасушалар қоректік заттардың қорын қамтиды және қыртыстың барлық элементтерін байланыстыруға қызмет етеді. Прозенхималық жасушалар зығыр өсу кезінде айтарлықтай ұзару қабілетіне ие, олар сабақтың бойында орналасады және зығырдың элементар талшықтары болып табылады; Орташа алғанда, иіру кезінде қолданылатын техникалық талшықтардың, қытай және беларусь сорттарының ұзындығы 35-90 см,қалыңдығы 10-3, 33 мм.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Анализ экономической эффективности показывает, что рентабельность при возделывании льна масличного и долгунца в основном зависит от сложившейся цены. Наиболее рентабельно производить лен масличного сорта Костанайский янтарь, и лен долгунца зарубежных сортов с нормой высева 12-26 млн шт/га. При такой сочетаний факторов рентабельность составит 84,0 %, а расчетная прибыль 169,8 до 231,4 тыс.тг/га. При значительно меньших показателях качества волокна из масличного льна, по сравнению с качеством короткого и однотипного волокна из льна-долгунца, переработка стеблей масличного льна экономически оправдана.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Экономикалық тиімділікті талдау майлы зығыр мен талшықты зығыр өсірудің рентабельділігі негізінен ағымдағы бағаға байланысты екенін көрсетеді. Қостанайский янтарь сортының майлы зығырын және егістік жылдамдығы 12-26 млн дана/га шетелдік зығыр сорттарын өндіру экономикалық тұрғыдан тиімді. Факторлардың осындай үйлесімі кезінде рентабельділік 84,0% құрайды, ал болжамды пайда 169,8-ден 231,4 мың теңге/га құрайды. Майлы зығырдан алынатын талшықтың сапалық көрсеткіштері айтарлықтай төмен, талшықты зығырдан алынған қысқа және ұқсас талшықтардың сапасымен салыстырғанда, майлы зығыр сабағын өңдеу экономикалық тұрғыдан негізделген.

Level of implementation (in Russian) : нет

Level of implementation (in Kazakh) : жоқ

Efficiency (in Russian) : Применение знаний, научных подходов и эффективных адаптируемых технологических приемов, полученных в результате выполнения данного проекта позволят адаптировать технологию возделывания льна сортов казахстанской, китайской и белорусский селекции на масло и волокно, для повышения их продуктивность в условиях Северного Казахстана, а также оптимизировать схему качественного и количественного анализа семян льна, для использования потенциала высококачественных сортов китайской селекции при индивидуальном селекционном отборе по комплексу признаков отечественными селекционерами.

Efficiency (in Kazakh) : Осы жобаны орындау нәтижесінде алынған білімді, ғылыми тәсілдерді және тиімді бейімделетін технологиялық тәсілдерді қолдану қазақстандық, қытайлық және белоруссиялық селекция сорттарының зығыр өсіру технологиясын Солтүстік Қазақстан жағдайында олардың өнімділігін арттыру үшін май мен талшыққа бейімдеуге, сондай-ақ зығыр тұқымдарын сапалы және сандық талдау схемасын оңтайландыруға, Қытай селекциясының жоғары сапалы сорттарының әлеуетін пайдалануға мүмкіндік береді. отандық селекционерлердің белгілер кешені бойынша жеке селекциялық іріктеу жүргізілді.

Field of application (in Russian) : сельскохозяйственный

Field of application (in Kazakh) : ауылшаруашылығы