The object of research, development or design (in Russian) : ячмень сорта Астана-2008, пшеница сорта Шортандинская-2012 и просо сорта Кредо

The object of research, development or design (in Kazakh) : Арпа Астана-2008 сорты, бидай Шортандинская-2012 сорты және тары Кредо сорты

Aim of work (in Russian) : Цель проекта заключается в разработке инновационной технологии экспресс очищения почвы от тяжелых металлов. Исследование механизма действия гидроксиапатита на развитие растений при воздействии тяжелых металлов и изучение взаимосвязи аккумуляции пролина и аллантоина

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты – топырақты ауыр металдардан экспресс тазартудың инновациялық технологиясын жасау. Гидроксиапатиттің ауыр металдармен әсер еткендегі өсімдік дамуына әсер ету механизмін зерттеу және пролин мен аллантоиннің жинақталуы арасындағы байланысты зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Проведение морфометрического анализа. При проведении морфометрического анализа были измерены длина корней и листьев ячменя, пшеницы и просо, выращенных на почве. Определение содержания активных форм кислорода (АФК). Определение содержания АФК, таких как H₂O₂ и O₂⁻, проводилось следующим образом: образцы экстрагировались в 50 мМ фосфатном буфере (pH 7,5) в соотношении 1:8 (масса/объем) и дважды центрифугировались при 10000 оборотах/минуту в течение 10 минут. Поглощение измерялось через 5 минут при 515 нм с использованием спектрофотометра.

Методы исследования (на казахском) : Морфометриялық талдау жүргізу. Морфометриялық талдау топырақта өсетін арпа, бидай және тары тамыры мен жапырақтарының ұзындығын өлшейміз. Оттегінің белсенді түрлерінің (ОБТ) құрамын анықтау. H₂O₂ және O₂⁻ сияқты ОБТ мазмұнын анықтау келесідей жүзеге асырылды: үлгілер 50 мМ фосфат буферінде (рН 7,5) 1:8 (салм/көлем) қатынасында экстракцияланды және екі рет 10 000 айн/мин центрифугада центрифугалады. Абсорбция спектрофотометр көмегімен 5 минуттан кейін 515 нмде өлшенді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Полученные результаты показали, что сокращение длины листьев и корней растений при воздействии тяжелых металлов свидетельствует о высокой токсичности этих веществ и нарушении нормального роста растений. Новизна исследования заключается в том, что увеличение длины листьев и корней при применении сорбента указывает на его положительное влияние на рост растений. Также проведенные эксперименты показали, что использование сорбента гидроксиапатита в условиях воздействия тяжелых металлов приводит к увеличению уровня генерации H₂O₂ и O₂⁻. Этот уровень зависит от концентрации металлов: с увеличением концентрации металлов наблюдается рост накопления активных форм кислорода.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алынған нәтижелер ауыр металдармен әсер еткенде өсімдіктердің жапырақтары мен тамырларының ұзындығының қысқаруы бұл металлдардың жоғары уыттылығын және өсімдіктің қалыпты өсуінің бұзылуын көрсетті. Зерттеудің жаңалығы сорбентті қолдану кезінде жапырақтар мен тамырлардың ұзындығының ұлғаюы оның өсімдіктің өсуіне оң әсерін көрсететіндігінде. Сондай-ақ тәжірибелер көрсеткендей, ауыр металдардың әсер ету жағдайында гидроксиапатит сорбентін қолдану H₂O₂ және O₂⁻ генерациясының деңгейінің жоғарылауына әкеледі. Бұл деңгей металдардың концентрациясына байланысты: металдар концентрациясының жоғарылауымен оттегінің белсенді түрлерінің жинақталуының жоғарылауы байқалады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Показатели эффективности сорбента: повышение длины листьев и корней растений при использовании сорбента гидроксиапатита, что свидетельствует о его положительном воздействии на рост растений в условиях стресса, вызванного тяжелыми металлами. Экономическая эффективность применения сорбента: гидроксиапатит может быть экономически выгодным решением, так как его использование способствует восстановлению роста растений и снижению токсичного воздействия металлов, что, в свою очередь, повышает урожайность и качество продукции.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Сорбенттің тиімділігінің көрсеткіштері: гидроксиапатитті сорбентті пайдаланған кезде өсімдіктердің жапырақтары мен тамырларының ұзындығының ұлғаюы, бұл оның ауыр металдар әсерінен болатын стресс жағдайында өсімдіктердің өсуіне оң әсерін көрсетеді. Сорбентті пайдаланудың үнемділігі: гидроксиапатит үнемді шешім болуы мүмкін, өйткені оны қолдану өсімдіктердің өсуін қалпына келтіруге және металдардың улы әсерін азайтуға көмектеседі, бұл өз кезегінде өнімділік пен өнім сапасын арттырады.

Level of implementation (in Russian) : Предполагается возможность использования данного сорбента в сельском хозяйстве для улучшения качества почвы и восстановления здоровья растений в условиях загрязнения тяжелыми металлами. На базе полученных данных может быть разработан промышленный метод получения сорбента и его дальнейшее внедрение в агротехнические процессы.

Level of implementation (in Kazakh) : Бұл сорбентті ауыр металдармен ластану жағдайында топырақтың сапасын жақсарту және өсімдіктердің денсаулығын қалпына келтіру үшін ауыл шаруашылығында қолдануға болады деп болжануда. Алынған мәліметтер негізінде сорбентті алудың өнеркәсіптік әдісін және оны одан әрі ауыл шаруашылығы процестеріне енгізуді жасауға болады.

Efficiency (in Russian) : Применение сорбента гидроксиапатита продемонстрировало высокую эффективность в защите растений от токсичного воздействия тяжелых металлов. Исследования показали, что использование этого сорбента способствует значительному улучшению роста растений, увеличению длины их корней и листьев, что свидетельствует о восстановлении нормального физиологического состояния в условиях загрязнения.

Efficiency (in Kazakh) : Гидроксиапатит сорбентін қолдану өсімдіктерді ауыр металдардың улы әсерінен қорғаудың жоғары тиімділігін көрсетті. Зерттеулер көрсеткендей, бұл сорбентті пайдалану өсімдіктердің өсуін айтарлықтай жақсартады, олардың тамырлары мен жапырақтарының ұзындығын арттырады, бұл ластанған жағдайларда қалыпты физиологиялық жағдайдың қалпына келуін көрсетеді.

Field of application (in Russian) : Нaучныe исслeдовaния в облaсти физиологии рaстeний, биологии, биотeхнологии.

Field of application (in Kazakh) : Өсімдіктер физиологиясы, биологиясы, биотехнологиясы саласындағы ғылыми зерттеулер.