The object of research, development or design (in Russian) : Коллекция сои Glycine max (L.) Merrill., состоящая из 252 отечественных и зарубежных образцов.

The object of research, development or design (in Kazakh) : 252 отандық және шетелдік үлгілерден тұратын Glycine max (L.) Merrill. соя коллекциясы.

Aim of work (in Russian) : Идентификация локусов количественных признаков и генов, контролирующих продуктивность и качество, на основе ресеквенирования полного генома 252 образцов мировой коллекции сои и создания двух наборов KASP-маркеров по хозяйственно-ценным признакам для юго-востока и севера страны.

Aim of work (in Kazakh) : Сояның әлемдік коллекциясының 252 үлгісінің толық геномын ресеквенирлеу және елдің оңтүстік-шығысы мен солтүстігі үшін шаруашылық құнды белгілері бойынша KASP маркерлерінің екі жиынтығын құру негізінде өнімділік пен сапаны бақылайтын сандық белгілер локустары мен гендерді анықтау.

Методы исследования (на русском) : Фенотипический анализ по хозяйственно-ценным признакам, выделение и очистка ДНК, полногеномное ресеквенирование, популяционный анализ, полногеномный анализ ассоциаций (GWAS), ПЦР в реальном времени (RT-PCR), генотипирование на основе технологий KASP. Статистическая обработка данных на основе корреляционного и кластерного анализа. В работе использованы статистические прикладные программы GATK4, SAMtools, snpEff, VCFtools 4.2, Structure 2.3.4, TASSEL 5.2.90, GAPIT 3, GenAlex 6.5, PAST v3.25, SPSS 22.0.

Методы исследования (на казахском) : Экономикалық құнды белгілерге фенотиптік талдау, ДНҚ-ны оқшаулау және тазарту, толық геномды ресеквенирлеу, популяциялық талдау, геномдық ассоциацияларды талдау (GWAS), нақты уақыттағы ПТР (RT-ПТР), KASP технологиялары негізінде генотиптеу. Корреляциялық және кластерлік талдау негізінде статистикалық мәліметтерді өңдеу. Бұл жұмыста GATK4, SAMtools, snpEff, VCFtools 4.2, Structure 2.3.4, TASSEL 5.2.90, GAPIT 3, GenAlex 6.5, PAST v3.25, SPSS 22.0 статистикалық қолданбалы бағдарламалары қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведено исследования по ресеквенированию полного генома 31 казахстанского сорта сои и анализу 252 образцов, включая мировую коллекцию, выявили более 2,2 миллиона полиморфных SNP маркеров. Фенотипический анализ показал, что условия выращивания влияют на важные агрономические характеристики, такие как время цветения и урожайность, с различиями между регионами Казахстана. Также выявлены 83 значимые ассоциации между SNP-маркерами и хозяйственно-ценными признаками, что открывает перспективы для селекции. Филогенетический анализ продемонстрировал глубокие генетические различия между дикими и культивируемыми формами сои, подчеркивая важность диких форм для улучшения культурных сортов. Применение созданных наборов KASP-маркеров, адаптированных для разных регионов, станет важным шагом в оптимизации селекционных процессов, способствуя увеличению урожайности и качеству соевого производства, что критически важно для продовольственной безопасности региона.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Қазақстандық сояның 31 сортының толық геномын ресеквенирлеу және 252 үлгіні талдау бойынша зерттеулер жүргізілді, оның ішінде әлемдік коллекцияда 2,2 миллионнан астам полиморфты SNP маркерлері анықталды. Фенотиптік талдау аясында Қазақстанның аймақтары арасындағы өсіру жағдайлары гүлдеу уақыты мен өнімділік сияқты маңызды агротехникалық сипаттамаларға әсер ететінін көрсетілді. Сондай-ақ, SNP маркерлері мен экономикалық құнды белгілер арасында 83 маңызды ассоциация анықталды, бұл таңдау перспективаларын ашады. Филогенетикалық талдаулар сояның жабайы және мәдени түрлерінің арасындағы терең генетикалық айырмашылықтарды көрсетті, мәдени сорттарды жақсарту үшін жабайы формалардың маңыздылығын көрсетеді. Әртүрлі аймақтарға бейімделген KASP маркерлерінің құрылған жиынтықтарын пайдалану өңірдің азық-түлік қауіпсіздігі үшін маңызды болып табылатын соя өнімінің өнімділігі мен сапасын арттыруға көмектесетін селекциялық процестерді оңтайландырудағы маңызды қадам болады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Информативные KASP-маркеры, а также выделенные образцы сои могут быть успешно использованы в селекционных программах, направленных на повышение продуктивности и качества семян сои.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Ақпараттық KASP-маркерлер, сондай-ақ сояның арнайы үлгілері соя сорттарының өнімділігін және дән сапасын арттыруға бағытталған селекциялық бағдарламаларда сәтті пайдаланылуы мүмкін.

Level of implementation (in Russian) : TRL-4 - Разработан детальный макет решения для демонстрации работоспособности технологии. По результатам исследований разработан детальный макет (модель) объекта в лабораторных условиях.

Level of implementation (in Kazakh) : TRL-4 - Технологияның функционалдығын көрсету үшін шешімнің егжей-тегжейлі прототипі әзірленді. Зерттеу нәтижелері бойынша зертханалық жағдайда объектінің егжей-тегжейлі макети (моделі) жасалды.

Efficiency (in Russian) : Информативные KASP-маркеры и отобранные образцы сои могут эффективно применяться в селекционных программах, ориентированных на улучшение продуктивности и качества семян.

Efficiency (in Kazakh) : Ақпараттық KASP маркерлері мен іріктелген соя үлгілері тұқымның өнімділігі мен сапасын арттыруға бағытталған селекциялық бағдарламаларда тиімді пайдаланылуы мүмкін.

Field of application (in Russian) : генетика, геномика и селекция растений.

Field of application (in Kazakh) : генетика, геномика және өсімдіктер селекциясы.