The object of research, development or design (in Russian) : Килонова, s-процесс, r-процесс.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Килонова, s-процесс, r-процесс.

Aim of work (in Russian) : Расчет энерговыделения циклических реакций в области s-барьера при взрыве килоновой GRB170817A-GW170817-AT2017gfo с помощью численных методов.

Aim of work (in Kazakh) : Сандық әдістерді қолдану арқылы килонова GRB170817A-GW170817-AT2017gfo жарылысы кезінде s-барьерлік аймақтағы циклдік реакциялардың энергия бөлінуін есептеу.

Методы исследования (на русском) : 1) численные расчёты — развитие программного комплекса, применение алгоритмов оптимизации, методов Монте Карло, численное моделирование процессов, а также статистические исследования; 2) анализ данных — обработка и анализ данных каталогов наземных и космических наблюдений в различных диапазонах электромагнитного спектра; 3) теоретические — интерпретация полученных численных расчетов, зависимостей, разработка теоретических сценариев и моделей.

Методы исследования (на казахском) : 1) сандық есептеулер – бағдарламалық пакетті әзірлеу, оңтайландыру алгоритмдерін, Монте-Карло әдістерін қолдану, процестерді сандық модельдеу, сондай-ақ статистикалық зерттеулер; 2) деректерді талдау – электромагниттік спектрдің әртүрлі диапазонындағы жерүсті және ғарыштық бақылаулар каталогтарының деректерін өңдеу және талдау; 3) теориялық – алынған сандық есептеулерді, тәуелділіктерді түсіндіру, теориялық сценарийлер мен модельдерді әзірлеу.

Obtained results and novelty (in Russian) : Разработан программный код для расчета распространенности тяжелых элементов, участвующих в создании s-барьера. Он включает в себя модули работы с базами данных по ядерным реакциям и построению матрицы сжигания и с последующим вычислением её экспоненты. Также реализован графический интерфейс для удобства пользователей. Исходный код программного комплекса доступен для скачивания с репозитория GitHub по ссылке: https://github.com/nurzat-89/nr-tool . На основе разработанного программного кода готовится к публикации техническая статья в зарубежный рецензируемый журнал. Разработан модуль программного комплекса по работе с базами данных ядерных реакций ENDF/EXFOR. Модуль обладает функционалом обработки оцененных и экспериментальных данных, а именно преобразованием данных из формата ENDF в различные форматы для последующего использования в расчетных кодах. Разработан модуль программного комплекса по построению матрицы сжигания и по вычислению ее экспоненты. В модуле реализованы основные моделей счёта, такие как Pade, CRAM, MMPA. На данном этапе реализован код с постоянным и монохромным потоком нейтронов. Дальнейшее расширение кода включает в себя реализацию переменного по времени и энергии потока нейтронов. Произведены тестовые расчёты для различных моделей и размерностей матрицы сжигания, которые показывают стабильные результаты.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : s-барьерін құруға қатысатын ауыр элементтердің көптігін есептеу үшін бағдарламалық код әзірленді. Ол ядролық реакциялар бойынша мәліметтер базасымен жұмыс істеуге және жану матрицасын құруға және кейіннен оның көрсеткішін есептеуге арналған модульдерді қамтиды. Сондай-ақ пайдаланушыға ыңғайлы болу үшін графикалық интерфейс енгізілді. Бағдарламалық пакеттің бастапқы кодын GitHub репозиторийінен жүктеп алуға болады: https://github.com/nurzat-89/nr-tool . Әзірленген бағдарламалық код негізінде шетелдік рецензияланатын журналда жариялауға техникалық мақала дайындалуда. ENDF/EXFOR ядролық реакциялардың деректер базасымен жұмыс істеуге арналған бағдарламалық пакеттің модулі әзірленді. Модуль бағаланған және эксперименталды деректерді өңдеу, атап айтқанда, ENDF форматындағы деректерді кейіннен есептеу кодтарында пайдалану үшін әртүрлі форматтарға түрлендіру мүмкіндігіне ие. Жану матрицасын құру және оның көрсеткішін есептеу үшін бағдарламалық пакет модулі әзірленді. Модуль Pade, CRAM, MMPA сияқты негізгі санау үлгілерін жүзеге асырады. Бұл кезеңде тұрақты және монохромды нейтрон ағыны бар код іске асырылды. Кодты одан әрі кеңейту уақыт пен энергия бойынша айнымалы нейтрон ағынын жүзеге асыруды қамтиды. Тұрақты нәтижелерді көрсететін жану матрицасының әртүрлі үлгілері мен өлшемдері үшін сынақ есептеулері жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В проекте не предусмотрено достижение основных конструктивных и технико-экономических показателей, так как заявленные исследования являются фундаментальными и нацелены на изучение взрывных процессов в дальнем космосе. Заявленный уровень готовности технологий на момент начала проекта находится на Уровне 0 – «Определение возможности разработки новой технологии». Ожидается, что к моменту окончания проекта эти технологии будут развиты до Уровня 1 – «Оценка влияния новой технологии».

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобада негізгі конструкторлық және техникалық-экономикалық көрсеткіштерге қол жеткізуі қарастырылмаған, өйткені көрсетілген зерттеулер іргелі болып табылады және терең кеңістіктегі жарылыс процестерін зерттеуге бағытталған. Жобаның басында жарияланған технология дайындығы 0-деңгейде – «Жаңа технологияны әзірлеу мүмкіндігін анықтау». Жобаның соңына қарай бұл технологиялар 1-деңгейге – «Жаңа технологияның әсерін бағалауға» дейін әзірленеді деп күтілуде.

Level of implementation (in Russian) : На данном этапе не планируется внедрение научных разработок. Научным руководителем и исполнителями проекта осуществляется подготовка рабочих планов и тем для научных работ студентов бакалавриата / магистратуры / докторантуры на основе проводимых исследований и получения результатов.

Level of implementation (in Kazakh) : Бұл кезеңде ғылыми әзірлемелерді ешқандай ендіру немесе енгізу жоспарланбаған. Ғылыми жетекші және жоба орындаушылары жүргізілген зерттеулер мен алынған нәтижелер негізінде бакалавриат/магистратура/докторантура студенттеріне ғылыми жұмыстарының жоспары және тақырыптарын дайындығы жүргізуліде.

Efficiency (in Russian) : Эффективность проведённых работ подтверждается следующими показателями по полученным промежуточным результатам: 1) опубликованием исходного кода программного комплекса для расчёта распространенности тяжёлых элементов, участвующих в создании s-барьера (точки остановки s-процесса); 2) рабочей поездкой исполнителя проекта в Университет Хоккайдо (Япония) для консультаций с зарубежным коллаборатором проекта - профессором Гоу Чиба (Professor Go Chiba); 3) обсуждение вопросов по разработке программы для расчёта ядерных реакций в рамках s-процесса; 4) обсуждение способов улучшения методов расчёта и проведения сравнительного анализа полученных результатов; 5) были сделаны два доклада (научные семинары) на тему расчёта ядерных реакций в s-процессе в сверхмассивных звёздах; 6) подготовка 1 публикации в журнал Q2 на основе разработанного программного комплекса; 7) подготовка 1 публикации в журнал КОКСНВО МНВО РК.

Efficiency (in Kazakh) : Жүргізілген жұмыстардың тиімділігі алынған аралық нәтижелер бойынша келесі көрсеткіштермен расталады: 1) s-кедергі (s-процесс тоқтау нүктесі) жасауға қатысатын ауыр элементтердің көптігін есептеуге арналған бағдарламалық кешеннің бастапқы кодын жариялау; 2) жоба орындаушының жобаның шетелдік әріптесі – профессор Го Чибамен консультациялар алу үшін Хоккайдо университетіне (Япония) жұмыс сапары; 3) s-процесс шеңберінде ядролық реакцияларды есептеу бағдарламасын әзірлеуге байланысты мәселелерді талқылау; 4) есептеу әдістерін жетілдіру жолдарын талқылау және алынған нәтижелерге салыстырмалы талдау жүргізу; 5) аса массивті жұлдыздардағы s-процесінде ядролық реакцияларды есептеу тақырыбы бойынша екі баяндама (ғылыми семинарлар) жасалды; 6) әзірленген бағдарламалық пакет негізінде Q2 журналында 1 жарияланым дайындау; 7) ҚР ҒЖБМ ҒЖБССҚЕК журналында 1 жарияланым дайындау.

Field of application (in Russian) : Астрофизика, теоретическая физика, ядерная физика, смежные области, связанные с исследованием взрывных процессов в дальнем и ближнем космосе, сверхновых, килоновых, ядерных реакций с захватом нейтронов, s-процесса, r-процесса.

Field of application (in Kazakh) : Астрофизика, теориялық физика, ядролық физика, терең және жақын ғарыштағы жарылыс процестерін, асқынжаңа жұлдыздарды, килоноваларды, нейтрондарды ұстаумен ядролық реакцияларды, s-процесс, r-процесс құбылыстарын зерттеуге байланысты салалары.