The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования явились пациенты с ВЗК (150 человек) и относительно здоровые лица (50 человек); клинические данные, показатели активности заболевания, лабораторных и эндоскопических обследований, состав кишечного микробиома и уровень метаболитов ТМАО и ЛПС-белка.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысандары ішектің қабынулық ауруы (ІҚА) бар науқастар (150 адам) және салыстырмалы түрде сау адамдар (50 адам); клиникалық деректер, ауру белсенділігінің көрсеткіштері, зертханалық және эндоскопиялық тексерулер, ішек микробиомасының құрамы және TMAO мен ЛПС ақуызының метаболиттерінің деңгейі болды.

Aim of work (in Russian) : изучение концентрации ТМАО и ЛПС-белка в крови у пациентов с воспалительными заболеваниями кишечника и оценка их взаимосвязи с нарушением микробиоты кишечника и активностью заболевания.

Aim of work (in Kazakh) : ішектің қабыну аурулары бар науқастарда қандағы TMAO және ЛПС ақуызының концентрациясын зерттеу және олардың ішек микробиотасының бұзылуымен және аурудың белсенділігімен байланысын бағалау.

Методы исследования (на русском) : клинические, лабораторные, биохимические, генетические, аналитические, статистические.

Методы исследования (на казахском) : клиникалық, зертханалық, биохимиялық, генетикалық, аналитикалық, статистикалық.

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые в Казахстане изучены особенности изменения разнообразия и богатства кишечного микробиома, таксономический состав с определением 10 наиболее многочисленных таксонов у пациентов с ЯК и БК. Обнаружены значимые изменения альфа- и бета-разнообразия кишечного микробиома в зависимости от активности заболевания. В группах пациентов с ВЗК уровень ТМАО был ниже по сравнению со здоровыми лицами и различался в зависимости от активности заболевания. Впервые изучена взаимосвязь уровня ТМАО, ЛПС-белка и состава кишечного микробиома в зависимости от активности ВЗК. На основе полученных результатов разработана математическая интегральная модель для предсказания относительного обилия микробиоты в группах с разной степенью активности БК с использованием показателей ТМАО и ЛПС-белка. Определение метаболитов облегчает диагностику и мониторинг эффективности терапии, что определяет социальный и экономический эффект проекта.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Қазақстанда алғаш рет ішек микробиомасының әртүрлілігі мен байлығының өзгеру ерекшеліктері, жаралы колит (ЖК) және Крон ауруы (КА) бар науқастардағы ең көп 10 таксонды анықтаумен таксономиялық құрамы зерттелді. Аурудың белсенділігіне байланысты ішек микробиомасының альфа және бета әртүрлілігінде маңызды өзгерістер табылды. ІҚА пациенттерінің топтарында TMAO деңгейі сау адамдармен салыстырғанда төмен болды және аурудың белсенділігіне байланысты әр түрлі болды. Алғаш рет ІҚА белсенділігіне байланысты TMAO, ЛПС ақуызы және ішек микробиомасының құрамы арасындағы байланыс зерттелді. Алынған нәтижелер негізінде ТМАО және ЛПС-ақуыз көрсеткіштерін пайдалана отырып, КА белсенділігінің әртүрлі дәрежесі бар топтарда микробиотаның салыстырмалы көптігін болжау үшін математикалық интегралдық модель әзірленді. Метаболиттерді анықтау терапияның тиімділігін диагностикалауды және бақылауды жеңілдетеді, бұл жобаның әлеуметтік және экономикалық әсерін анықтайды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : По результатам проекта опубликованы 2 статьи в отечественных изданиях (ККСОН); Опубликованы 2 статьи в рецензируемых изданиях (Scopus, 87 процентиль, CiteScore 2023 5.7 и 38 процентиль, CiteScore 2023 1.9); Подготовлена к подаче для публикации статья в журнал, индексируемый в CiteScore Scopus базы данных Web of Science и Scopus. Результаты исследования представлены в форме 9 устных и постерных докладов, 3 тезисов на Международных, Республиканских конференциях; включены в программу Международной конференции 3 доклада с публикацией тезисов (Приложение В); получено 2 акта внедрения в учреждения практического здравоохранения (Приложение Г), выполнена 1 диссертационная работа на соискание степени PhD.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жоба нәтижелері бойынша 2 мақала (ҚР БҒМ БҒСБК) жарияланды; рецензияланған басылымдарда 2 мақала жарияланды (Scopus, 87 процентиль, CiteScore 2023 5.7 және 38 процентиль, CiteScore 2023 1.9). Жариялауға жіберуге дайындалған мақала ішінде индекстелген журнал CiteScore Scopus Web of Science және Scopus дерекқорлары. Зерттеу нәтижелері халықаралық, республикалық конференцияларда 9 ауызша және постерлік баяндама, 3 тезис нысанында ұсынылған; халықаралық конференция бағдарламасына 3 баяндама енгізілді, тезистер жарияланды( В қосымшасы); практикалық денсаулық сақтау мекемелеріне енгізудің 2 актісі алынды (Г қосымшасы), PhD дәрежесін алу үшін 1 диссертациялық жұмыс орындалды.

Level of implementation (in Russian) : определение уровня ТМАО у пациентов с ВЗК и математическая интегральная модель для предсказания относительного обилия микробиоты в группах с разной степенью активности БК с использованием показателей ТМАО и ЛПС-белка внедрены в учреждение практического здравоохранения.

Level of implementation (in Kazakh) : ІҚА бар науқастардағы ТМАО деңгейін анықтау және ТМАО мен ЛПС ақуызының көрсеткіштерін пайдалана отырып, КА белсенділігінің әртүрлі дәрежесі бар топтардағы микробиотаның салыстырмалы көптігін болжауға арналған математикалық интегралдық модель практикалық денсаулық сақтау мекемесіне енгізілді.

Efficiency (in Russian) : Использование определения уровня метаболитов кишечного микробиома ТМАО и ЛПС-белка в качестве неинвазивных биомаркеров улучшит своевременную диагностику и мониторинг эффективности терапии ВЗК. Установление характера повреждения кишечного микробиома и изменения уровня его метаболитов углубляет представления о механизмах развития и прогрессирования ВЗК, определяет возможности для разработки новых методов лечения.

Efficiency (in Kazakh) : Инвазивті емес биомаркерлер ретінде TMAO және ЛПБ-ақуызының ішек микробиомасының метаболит деңгейін анықтауды пайдалану ІҚА терапиясының тиімділігін уақтылы диагностикалау мен бақылауды жақсартады. Ішек микробиомасының зақымдану сипатын анықтау және оның метаболиттерінің деңгейінің өзгеруі ІҚА даму және прогрессия механизмдері туралы түсініктерді тереңдетеді, жаңа емдеу әдістерін әзірлеу мүмкіндіктерін анықтайды.

Field of application (in Russian) : углубление представлений о механизмах развития и прогрессирования ВЗК; практическое применение в диагностике и оценке активности ВЗК.

Field of application (in Kazakh) : ІҚА-ның даму және үдеу механизмдері туралы түсініктерді тереңдету; ІҚА диагностикасы мен белсенділігін бағалауда практикалық қолдану.