The object of research, development or design (in Russian) : Плодово-ягодные растения из родов Rosa, Lonicera, Ribes, Hipphophae, Сrataegus на территории Западного, Восточного, Центрального и Северного Казахстана, а также интродуцированные виды, формы и сорта.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Батыс, Шығыс, Орталық және Солтүстік Қазақстан аумақтарында өсетін Rosa, Lonicera, Ribes, Hippophae, Crataegus туыстарына жататын жемісті-жидек өсімдіктері, сондай-ақ интродукцияланған түрлер, формалар мен сұрыптар алынды.

Aim of work (in Russian) : Изучение плодово-ягодных растений в природных популяциях и их интродукционная мобилизация в ботанические сады Казахстана для сохранения генетического разнообразия и решения продовольственной безопасности.

Aim of work (in Kazakh) : Жемісті-жидекті өсімдіктерді табиғи популяцияларда зерттеу және оларды Қазақстан ботаникалық бақтарына интродукциялау арқылы генетикалық әртүрлілікті сақтау және азық-түлік қауіпсіздігі мәселелерін шешу.

Методы исследования (на русском) : Применены полевые и лабораторные типы исследований, в том числе полустационарные и маршрутно-рекогносцировочные.

Методы исследования (на казахском) : Далалық және зертханалық зерттеу әдістері, соның ішінде жартылай стационарлы және маршруттық-рекогносцировкалық зерттеу түрлері қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Оценка современного состояния популяций плодово-ягодных растений из родов Ribes, Lonicera, Rosa, Hippóphaë, Crataegus и сбор растительных образцов проведен по разработанным маршрутам экспедиционных выездов на 2024 год по Мангистауской, Атырауской, Восточно-Казахстанской, Улутауской, Карагандинской, Северо-Казахстанской, Костанайской, Акмолинской областям. В результате проведенных полевых работ для 16 видов плодовых и ягодных растений выявлено 145 новых популяций, в том числе по областям: Мангистауской – 16, Атырауской – 10, Восточно-Казахстанской – 26, Карагандинской – 63, Улутауской – 8, Северо-Казахстанской – 6, Костанайской – 16, Акмолинской – 2. Проведено молекулярно-генетическое генотипирование образцов хозяйственно-ценных видов из родов Ribes, Lonicera, Rosa, Hippóphaë, Crataegus Восточного, Западного, Центрального, Северного Казахстана. По материалам полевых сборов пополнена электронная база данных по распространению 16 видов плодово-ягодных растений из родов Ribes, Lonicera, Rosa, Hippóphaë, Crataegus в Мангистауской, Атырауской, Восточно-Казахстанской, Карагандинской, Улутауской, Костанайской, Северо-Казахстанской и Акмолинской областях для размещения в международной базе данных GBIF, где оцифровано 662 гербарных листа. Закладываются научно-практические питомники в РГП на ПХВ «Мангышлакский экспериментальный ботанический сад» на площади 0,5 га, в РГП на ПХВ «Алтайский ботанический сад» -0,5 га, в НАО «КАРу им. Букетова – 0,25 га.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жемісті-жидекті өсімдіктердің Ribes, Lonicera, Rosa, Hippóphaë, Crataegus туыстарының популяцияларының қазіргі жағдайын бағалау және өсімдік үлгілерін жинау 2024 жылға арналған экспедициялық бағыттар бойынша Маңғыстау, Атырау, Шығыс Қазақстан, Ұлытау, Қарағанды, Солтүстік Қазақстан, Қостанай және Ақмола облыстарында жүргізілді. Өткізілген далалық жұмыстардың нәтижесінде 16 жеміс-жидек өсімдіктерінің 145 жаңа популяциясы анықталды, оның ішінде аймақтар бойынша: Маңғыстау облысында – 16, Атырау облысында – 10, Шығыс Қазақстан облысында – 26, Қарағанды облысында – 63, Ұлытау облысында – 8, Солтүстік Қазақстан облысында – 6, Қостанай облысында – 16, Ақмола облысында – 2. Далалық жинақтар материалдары бойынша Маңғыстау, Атырау, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Ұлытау, Қостанай, Солтүстік Қазақстан және Ақмола облыстарында өсетін Ribes, Lonicera, Rosa, Hippóphaë, Crataegus туыстарына жататын 16 жеміс-жидек өсімдіктерінің таралуы туралы электронды деректер базасы толықтырылып, 662 гербарий парақшасы сандық форматта GBIF халықаралық деректер базасына енгізілді. Ғылыми-практикалық көшет жай РМК «Маңғыстау эксперименталды ботаникалық бағы» аумағында 0,5 гектар, РМК «Алтай ботаникалық бағы» аумағында 0,5 гектар, және «Бөкетов атындағы Қарағанды университеті» аумағында 0,25 гектар жерге орналастырылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : По результатам научных исследований в 2024 г. опубликованы 3 научные статьи в журналах базы Scopus, 9 статей в журналах Республики Казахстан, рекомендованных КОКСВОН, 7 статей в сборниках международных научно-практических конференций. Получен 1 патент на полезную модель «Способ выращивания плодово-ягодных кустарников на засушливых территориях» и 1 патент на селекционное достижение на сорт «Облепиха крушиновая Памяти Байтулина».

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 2024 жылы ғылыми зерттеулердің нәтижесінде Scopus базасындағы журналдарда 3 ғылыми мақала, ҚР БҒМ КОКСОН ұсынған Қазақстан журналдарында 9 мақала және халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциялар жинақтарында 7 мақала жарияланды. «Құрғақшылық аймақтарда жемісті-жидек бұталарды өсіру әдісі» пайдалы үлгісіне 1 патент және «Байтулин есіне итшомырт шырғанақ» атты сұрыпқа селекциялық жетістікке 1 патент алынды.

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : жүзеге асырылмаған

Efficiency (in Russian) : Оценка современного состояния ценопопуляций плодово-ягодных видов растений позволит разработать охранные мероприятия. Цифровая база будет способствовать развитию мониторинговых исследований в Казахстане. В результате выполненных биохимических анализов плодов будут отобраны образцы с высоким содержанием витаминов, антиоксидантов, с возможностью применения в пищевой промышленности. Новый перспективный ассортимент из отобранных плодово-ягодных интродуцентов будет применятся в любительском и промышленном садоводстве. Молекулярные исследования позволят установить маркеты продуктивности растений, а биотехнологические методы размножения позволят проводить ускоренное размножение наиболее ценных образцов.

Efficiency (in Kazakh) : Жеміс-жидек өсімдіктері түрлерінің ценопопуляцияларының қазіргі жағдайын бағалау қорғаныс шараларын әзірлеуге мүмкіндік береді. Цифрлық деректер базасы Қазақстанда мониторингтік зерттеулерді дамытуға ықпал етеді. Жемістердің биохимиялық талдауларының нәтижесінде тағам өнеркәсібінде пайдалану мүмкіндігі бар дәрумендер мен антиоксиданттардың мөлшері жоғары үлгілер таңдалады. Таңдалған жеміс-жидек интродукциялық өсімдіктердің жаңа перспективалы ассортименті әуесқойлық және өнеркәсіптік көгалдандыруда қолданылатын болады. Молекулярлық зерттеулер өсімдік өнімділігінің нарықтарын құруға мүмкіндік береді, ал биотехнологиялық көбейту әдістері ең құнды үлгілерді жылдам көбейтуге мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : садоводство и зеленое строительство, природоохранная сфера, для интродукционных исследований с объектами региональной флоры и расширения ассортимента плодово-ягодных растений

Field of application (in Kazakh) : бау-бақша және жасыл құрылыс, қоршаған ортаны қорғау, аймақтық флора объектілерімен интродукциялық зерттеулер жүргізу және жеміс-жидек өсімдіктерінің ассортиментін кеңейту үшін