The object of research, development or design (in Russian) : Главными объектами исследования настоящей работы являются солончаки низовья рек Чу и Сарысу и их литиеносность

The object of research, development or design (in Kazakh) : Бұл жұмыстың негізгі зерттеу нысандары – Шу және Сарысу өзендерінің төменгі ағыстарындағы сортаң жерлері және олардыңлитийдің мөлшері

Aim of work (in Russian) : на базе полевых, лабораторных и геохимических иследований выявить литиеносность минерализованных солончаков низовий бессточных рек Чу и Сарысу и дать прогнозную оценку их промышленных перспектив

Aim of work (in Kazakh) : Далалық, зертханалық және геохимиялық зерттеулер негізінде Шу және Сарысу ағынсыз өзендерінің төменгі сағаларындағы минералданған сортаңдардың литиоформалдылығын анықтау және олардың өнеркәсіптік перспективаларына болжамдық баға беру.

Методы исследования (на русском) : Основным методом исследований является геохимическая съемка (опробование) соляных озер, солончаков. Цель геохимической съемки – выявление наиболее минерализованных на литий соляных озер, солончаков (соров) и соляных куполов, выходящих на поверхность. Геохимическая съемка будет проводиться методами литохимической и гидрогеохимической съемок. Литохимическая съемка – изучаются закономерности распределения химических элементов в рыхлых отложениях и почвах путем систематического опробования с целью выявления вторичных ореолов и потоков рассеяния, фиксирующих скрытую на глубине (первые метры) концентрацию лития в рапе.

Методы исследования (на казахском) : Негізгі зерттеу әдісі – тұзды көлдерді, сортаң жерлерді геохимиялық түсіріліммен (сынама алу) зерттеу. Геохимиялық түсірілімнің мақсаты – жер бетіне шығып жатқан литийге ең бай тұзды көлдерді, сортаң жерлерді (сорларды) және тұзды күмбездерді анықтау. Геохимиялық түсірілім литохимиялық және гидрогеохимиялық түсірілім әдістерімен жүргізіледі. Литохимиялық түсірілім – борпылдақ шөгінділер мен топырақтағы химиялық элементтердің таралу заңдылықтарын зерттеу. Сынама алудың бұл жүйелі тәсілі литийдің жердің терең қабаттарында (бірнеше метрге дейін) жиналған жасырын концентрациясын айқындайтын екінші ретті ореолдар мен дисперсиялық ағындарды анықтауға бағытталған.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проанализирована база ScienceDirect по последним публикациям по геологии редкометальных месторождений и гидроминерального сырья. Приобретены мультиспектральные и радиолокационные космические снимки со спутников Landsat-8, Maxar, Sentinel и RADARSAT. Проведено дешифрирование космических снимков с целью оценки обводненности, соленности и геморфологии солончаков. В результате полевых работ была отработана методика отбора проб рапы и отобрано 228 рядовых проб рапы, 198 почвенных и 6 проб рапы для сокращенного химического анализа. Проведены геостатистический и геохимический анализы результатов лабораторно-аналитических исследований, включающие расчет коэффициентов концентрации лития в пробах, анализ связи содержания лития с общей минерализацией приповерхностных вод исследуемых солончаков и попутными солями других щелочных металлов. Составлены «геохимические схемы» вторичных ореолов рассеяния лития в почвенных отложениях и концентрации лития в приповерхностных водах солончаков Чу-Сарысуйской впадины. На базе проведенных исследований и сравнения их результатов с данными известных мировых промышленных месторождений лития такого типа (США, Чили, Боливия, Аргентина, Автралия, Китай, Монголия и др.) дана прогнозная оценка промышленных перспектив литиеносности исследуемых объектов, выявлены поисковые критерии для обнаружения лития в эпиплатформенных областях и даны научно-обоснованные рекомендации относительно дальнейшего развития данного направления

Obtained results and novelty (in Kazakh) : ScienceDirect базасы бойынша сирек металды кен орындары мен гидроминералды шикізат геологиясы жөніндегі соңғы жарияланымдар талданды. Landsat-8, Maxar, Sentinel және RADARSAT спутниктерінен мультиспектральды және радиолокациялық ғарыштық суреттер алынып, сортаң жерлердің ылғалдылығы, тұздығы және геоморфологиясын бағалау мақсатында ғарыштық суреттерді дешифрлеу жүргізілді. Далалық жұмыстар нәтижесінде рапа сынамаларын алу әдістемесі әзірленіп, 228 қатардағы рапа сынамасы, 198 топырақ және қысқартылған химиялық талдау үшін 6 рапа сынамасы алынды. Лабораториялық-аналитикалық зерттеулердің нәтижелеріне геостатистикалық және геохимиялық талдау жасалды, бұл литийдің сынамалардағы концентрация коэффициенттерін есептеуді, литийдің құрамын зерттелген сортаңдардың жер бетіндегі минералданған суларымен және басқа сілтілік металдардың тұздарымен байланысын талдауды қамтыды. Чу-Сарысу ойпатындағы сортаңдардың жер беткі сулары мен топырақ шөгінділерінде литийдің екінші реттік ореолдары мен концентрациясын көрсететін «геохимиялық схемалар» құрастырылды. Зерттеу нәтижелері әлемдегі осындай литий кен орындарымен (АҚШ, Чили, Боливия, Аргентина, Австралия, Қытай, Моңғолия және т.б.) салыстырылып, зерттелген нысандардың литийге байлығының өнеркәсіптік перспективаларына болжамдық баға берілді. Эпиплатформалық аймақтарда литийді табуға арналған іздестіру критерийлері анықталып, осы бағытты әрі қарай дамытуға ғылыми негізделген ұсыныстар берілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Выявление промышленно значимых проявлений лития в малоосвоенных регионах явится импульсом к оживлению в них горно-промышленных работ, обеспечивающих новые рабочие места, чем будет способствовать занятости населения и соответственно, улучшению социальной обстановки. Результаты научных исследований будут экономически эффективны, так как на подобные работы в производственных проектах закладывается значительно большее финансирование.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Аз дамыған аймақтарда литийдің өнеркәсіптік маңызды көріністерін анықтау оларда жаңа жұмыс орындарын қамтамасыз ететін тау-кен-өнеркәсіп жұмыстарының жандануына серпін болып табылады, бұл халықтың жұмыспен қамтылуына және тиісінше әлеуметтік жағдайдың жақсаруына ықпал етеді. Ғылыми зерттеулердің нәтижелері үнемді болады, өйткені мұндай жұмыстарға өндірістік жобаларда едәуір көп қаржы салынады.

Level of implementation (in Russian) : Результаты этого исследования пока не были внедрены на практике, так как проведённые работы в основном решают методические задачи. В их числе: дешифрирование данных ДЗЗ и предварительное выявление засоленных участков, методика отбора проб на солончаках и определение наиболее подходящих лабораторно-аналитических методов для анализа содержания лития. В дальнейшем эти методические наработки будут использоваться для масштабных поисков литийсодержащих солончаков по всей западной части Казахстана. Положительным результатом проекта также стало то, что, помимо подтверждения литийсодержащих солончаков Чу-Сарысуйской впадины, впервые были обнаружены промышленные концентрации брома и других галогенидов в исследуемых солончаках.

Level of implementation (in Kazakh) : Бұл зерттеудің нәтижелері әлі тәжірибеге енгізілмеген, өйткені жүргізілген жұмыстар негізінен әдістемелік мәселелерді шешуге бағытталған. Олардың ішінде деректерді дешифрлеу және тұзды аймақтарды алдын ала анықтау, солончактарда сынамалар алу әдістемесі және литий мөлшерін талдау үшін ең қолайлы зертханалық-аналитикалық әдістерді анықтау бар. Алдағы уақытта бұл әдістемелік әзірлемелер Қазақстанның батыс бөлігінде литий бар солончактарды ауқымды түрде іздестіру үшін қолданылады. Жобаның оң нәтижесі ретінде Чу-Сарысу ойпатындағы литийлі солончактар анықталғанымен қатар, зерттелген солончактарда бром және басқа галогенидтердің өнеркәсіптік мөлшері алғаш рет табылғанын атап өтуге болады.

Efficiency (in Russian) : Эффективность выполненного проекта заключается в широком применении данных ДЗЗ для ускоренной оценки обводненности, соленности и геморфологии солончаков

Efficiency (in Kazakh) : Атқарылған жобаның тиімділігі солончактардың ылғалдылығы, тұздылығы және геоморфологиясын жедел бағалау үшін қашықтықтан зондтау деректерін кеңінен қолдануда жатыр.

Field of application (in Russian) : Недропользование, поиск и разведка месторождений редких металлов в минерализованных рассолах

Field of application (in Kazakh) : Жерасты пайдалану, минералданған тұзды ерітінділерде сирек металдар кен орындарын іздеу және барлау.