The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования является мало изученная ранее художественной обработке металла тюрков-карлуков в эпоху средневековья на территории Юго-Восточного Казахстана.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны. Оңтүстік-Шығыс Қазақстан аумағында орта ғасырлар дәуірінде бұрын зерттелмеген түрік-қарлұқ металдарынан жасалған көркемдік өңдеу өнері болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Цель исследования. состоит в изучении процессов формирования и эволюции художественной традиции средневекового металла тюрков-карлуков, определении его художественных, образных, символических и технико-технологических особенностей. Изучение, систематизация в хронологической последовательности произведений художественного металла археологических памятников, находящихся в музеях Республики Казахстан.

Aim of work (in Kazakh) : Зерттеу мақсаты. түркі-қарлұқтардың ортағасырлық металының көркемдік дәстүрінің қалыптасуы мен эволюциясы процестерін зерттеу, оның көркемдік, бейнелік, символдық және техникалық-технологиялық ерекшеліктерін анықтау. Қазақстан Республикасының музейлерінде сақталған археологиялық ескерткіштердің көркем металл туындыларын хронологиялық жүйелеу және зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Особенности исторического развития Центральноазиатского региона с наслоением различных культур предполагают использование комплексного подхода в методике исследования. Она состоит из таких научных методов, как сравнительно-исторический, формально-стилистический, семиотический, иконографический и экстраполяционный. В целом в подходе к изучению художественного металла нам наиболее импонируют позиции российского исследователя Г.Г. Король, связанные с анализом торевтики малых форм (ременной гарнитуры) у кочевников Центральной Азии. Анализ произведений проводится в соответствии с разработанными в искусствоведческой науке методиками исследования, художественного анализа и искусствоведческой интерпретации. В своей совокупности они позволили, на наш взгляд, систематизировать произведения художественного металла, выявить его стилистические особенности, проследить развитие традиционных мотивов и сюжетов, образов мифологии и религии.

Методы исследования (на казахском) : Орталық Азия аймағының әртүрлі мәдениеттердің қалыптасуы арқылы тарихи даму ерекшеліктері зерттеу әдістемесінде кешенді тәсілді қолдануды ұсынады. Ол салыстырмалы тарихи, формалды стилистикалық, семиотикалық, иконографиялық және экстраполяция сияқты ғылыми әдістерден тұрады. Жалпы, көркем металды зерттеуге деген көзқараста бізге көбірек әсер ететін орыс зерттеушісі Г.Г. Король Орта Азия көшпелілері арасындағы ұсақ пішіндердің (белдік жиынтығы) торевтикасын талдаумен байланысты шығармаларды талдау өнертану ғылымында қалыптасқан зерттеу, көркемдік талдау және көркем тарихи түсіндіру әдістеріне сәйкес жүзеге асырылады. Бұлар бірігіп, біздің ойымызша, көркем металдан жасалған туындыларды жүйелеуге, оның стильдік ерекшеліктерін анықтауға, дәстүрлі мотивтер мен сюжеттердің, мифологиясы мен дін бейнелерінің дамуын қадағалауға мүмкіндік береді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведена классификация художественного металла тюрков - карлуков, кимаков и др. этнических групп. Исключительно репрезентативная коллекция включает сотни экземпляров самых разнообразных изделий, относящихся к мелким аксессуарам костюма, дает ценные сведения об этнической принадлежности носителей, их социальном статусе, культурных связях и эстетических идеалах, позволяет провести анализ орнаментики и символики, ремесленных технологий и конструктивных решений. Публикация материалов раскопок сопровождается описанием и общей характеристикой ювелирных украшений, их систематизацией на основе приемов декоративной обработки, анализом средств гармонизации и художественно-стилистических особенностей. Выявлены преемственность технологий обработки художественного металла, наличие большого и стандартного ремесла и появление новых синкретических элементов культуры и искусства.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Түркі-қарлұқтардың, қимактардың және басқа да этникалық топтардың көркем металдарының жіктелімі жасалды. Бірегей репрезентативті топтама киімнің ұсақ әшекейлеріне жататын әр түрлі бұйымдардың жүздеген даналарын қамтиды, олар иелерінің этникалық құрамы, олардың әлеуметтік мәртебесі, мәдени байланыстары мен эстетикалық мұраттары туралы құнды мәліметтер береді, ою-өрнек пен символизмге, қолөнер технологиялары мен конструтивтік шешімдерге талдау жасауға мүмкіндік береді. Қазба материалдарын жариялау зергерлік бұйымдардың сипаттамасы мен жалпы ерекшеліктерімен, оларды сәндік өңдеу әдістері негізінде жүйелеумен, үйлестіру құралдары мен көркемдік-стилистикалық ерекшеліктерін талдаумен қатар жүреді. Көркем металды өңдеу технологияларының сабақтастығы, үлкен және стандартты қолөнердің болуы мен мәдениет пен өнердің жаңа синкреттік элементтерінің пайда болуы анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : заключается в заполнении существующей лакуны в изучении художественной культуры тюрков Казахстана. Результаты исследования и выводы могут быть использованы в музейной и выставочной деятельности, для расширения научных представлений об истории культуры тюрков, а также в качестве базового материала в образовательном процессе историков, археологов и искусствоведов в разработке учебных программ для преподавателей по истории и искусству.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Қазақстан аймағындағы түркілерінің көркем мәдениетін зерттеудегі орын алған олқылықтың орнын толтыру болып табылады. Зерттеу нәтижелері мен қорытындылар мұражайлық және көрмелік қызметте, түркілердің мәдениетінің тарихы туралы ғылыми түсініктерді кеңейтуде, сонымен қатар тарихшылардың, археологтардың және өнертанушы ғалымдардың оқу-тәрбие процесінде, тарих және өнер пәндері мұғалімдеріне арналған оқыту бағдарламаларында негізгі материал ретінде пайдаланылуы мүмкін.

Level of implementation (in Russian) : По проекту были отобраны, описаны и отрисованы археологические коллекции предметов торевтики, хранящиеся в фондах Областного историко-краеведческого музея г. Семей, Восточно-Казахстанского областного историко-краеведческого музея, также его филиала – в пос. Бестерек Восточно-Казахстанской области. Составлена таблица с включением наименования предмета, номера шифра, местонахождения, описания, фото. Предметы торевтики представляют собой украшения, детали конского и воинского снаряжения. Акцент был поставлен на предметах украшений – серьгах, подвесках, застежках-подвесках, в целях дальнейшего их более подробного изучения для составления классификации, типологии.

Level of implementation (in Kazakh) : Жоба бойынша Семей қаласының облыстық тарихи-өлкетану музейінің, Шығыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану музейінің, сондай-ақ оның Шығыс Қазақстан облысының Бестерек кентіндегі филиалының қорларындағы торевтика бұйымдарының археологиялық топтамалары іріктеліп, сипатталды, сондай-ақ суреті салынды. Бұйым атауы, шифр нөмірі, орналасқан жері, сипаттамасы, фотосуреті бар кесте жасалды. Торевтика бұйымдары – бұл зергерлік бұйымдар, ат әбзелдері мен әскери жабдықтың бөлшектері. Жіктелімі мен типологиясын жасау үшін оларды әрі қарай егжей-тегжейлі зерттеу мақсатында зергерлік бұйымдарға – сырғаларға, салпыншақтарға, қапсырма-салпыншақтарға ерекше назар аударылды.

Efficiency (in Russian) : Исходя из функционального назначения, нами были выделены основные категории предметов торевтики: предметы, входящие в состав костюма, воинского снаряжения, убранства коня, а также обосновывается значимость сохранения и изучения этнокультурного наследия на современном этапе общественного развития.

Efficiency (in Kazakh) : Функционалдық мақсатына қарай торевтика бұйымдарының киім әшекейлері, әскери жабдық, ат әбзелдері сияқты негізгі категориялары анықталды, сондай-ақ қоғамдық дамудың қазіргі кезеңінде этномәдени мұраны сақтау мен зерттеудің маңыздылығы негізделеді.

Field of application (in Russian) : Область применения и целевые потребители каждого из ожидаемых результатов: Материалы исследования важны для изучения изобразительного искусства эпохи раннего средневековья Казахстана и сопредельных территорий. Они могут быть использованы при подготовке обобщающих работ, программ и учебных курсов по археологии и искусствоведению.

Field of application (in Kazakh) : Қазақстан аймағындағы түркілерінің көркем мәдениетін зерттеудегі орын алған олқылықтың орнын толтыру болып табылады. Зерттеу нәтижелері мен қорытындылар мұражайлық және көрмелік қызметте, түркілердің мәдениетінің тарихы туралы ғылыми түсініктерді кеңейтуде, сонымен қатар тарихшылардың, археологтардың және өнертанушы ғалымдардың оқу-тәрбие процесінде, тарих және өнер пәндері мұғалімдеріне арналған оқыту бағдарламаларында негізгі материал ретінде пайдаланылуы мүмкін.