The object of research, development or design (in Russian) : Сортобразцы сои различного эколого-географического происхождения, гибриды и популяции

The object of research, development or design (in Kazakh) : майбұршақтың экологиялық-географиялық шығу тегі әртүрлі сортүлгілері, будандары мен популяциялары

Aim of work (in Russian) : изучение и создание новых скороспелых форм сои с использованием традиционных методов селекции и молекулярного анализа для условий Северного Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Солтүстік Қазақстан жағдайлары үшін селекция мен молекулярлық талдаудың дәстүрлі әдістерін пайдалана отырып, майбұршақтың жаңа ерте пісетін формаларын зерттеу және шығару болып табылады

Методы исследования (на русском) : Общепринятые методы исследования

Методы исследования (на казахском) : Зерттеудің жалпы қабылданған әдістері

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведены комплексные исследования по изучению и созданию исходного материала сои с использованием традиционных и новых, современных методик оценки. Изучение исходного материала проводилась по отдельным и комплексу хозяйственно-ценных признаков и свойств. В качестве новых методов исследований использованы методы ДНК-маркирования и секвенирования генов. Выделенный в результате исследований сорта сои могут быть использованы в практической селекции как доноры и источники устойчивости к абиотическим факторам среды. Оценка качественных параметров позволила выявить лучшие формы. Созданный новый исходный материал сои обладает параметрами скороспелости, устойчивости к низким температурам (холодоустойчивость), высокими значениями элементов структуры урожая и урожайности. Экспериментальные данные доказаны статистической обработкой и установлены корреляционные связи исследуемых показателей с урожайностью. Результаты исследований внедрены в селекционный процесс в условиях Северного Казахстана. Опубликовано 3 статьи в рецензируемых научных изданиях, индексируемых в базе Scopus (Процентиль 82, 54, и 41). В отечественном издании опубликовано 2 статьи. Подготовлен докторант и магистр сельскохозяйственных наук.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Дәстүрлі және жаңа, заманауи бағалау әдістерін қолдана отырып, майбұршақтың бастапқы материалын зерттеу және шығару бойынша кешенді зерттеулер жүргізілді. Бастапқы материалды зерттеу жеке және экономикалық құнды белгілер мен қасиеттер кешені бойынша жүргізілді. Зерттеудің жаңа әдістері ретінде ДНҚ таңбалау және гендік реттілік әдістері қолданылды. Зерттеу нәтижесінде майбұршақ сорттарын практикалық селекцияда донорлар және абиотикалық экологиялық факторларға төзімділік көздері ретінде пайдалануға болады. Сапалық параметрлерді бағалау бойынша майбұршақ сорттары анықталды. Майбұршақтың жаңа бастапқы материалы ерте пісу параметрлеріне, төмен температураға төзімділікке (суыққа төзімділікке), өнім құрылым элементері мен өнімділіктің жоғары мәндеріне ие болды. Эксперименттік деректер статистикалық өңдеумен дәлелденген және зерттелетін көрсеткіштердің өнімділікпен корреляциялық байланыстары анықталған. Зерттеу нәтижелері Солтүстік Қазақстан жағдайында селекциялық процеске енгізілді. Scopus базасында индекстелген рецензияланған ғылыми басылымдарда 3 мақала жарияланды (Процентиль 82, 54 және 41). Отандық басылымда 2 мақала жарияланды. Жоба бойынша докторан және магистр дайындалды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : 1. Комплексная оценка исходного материала сои различного происхождения по основным хозяйственно-ценным признакам. Выделение генотипов для дальнейшего использования в практической селекции. Документирование образцов сои; 2. Будет проведена оптимизация протоколов разработки ДНК-маркеров связанных со скороспелостью и молекулярный анализ исходного материала сои с последующим отбором высокопродуктивных и адаптивных линий; 3. Отбор скороспелых образцов сои для включения их в селекционный процесс. 4. Генерация и получение гибридных зерновок F2 поколений. 5. Публикация не менее 2 (двух) статей и (или) обзоров в рецензируемых научных изданиях, индексируемых в Science Citation Index Expanded базы Web of Science и (или) имеющих процентиль по CiteScore в базе Scopus не менее 35 (тридцати пяти). 6. Публикация 2 статей в рецензируемом зарубежном или отечественном издании, рекомендованном КОКСОН с указанием идентификационного номера и наименования проекта, в рамках ее финансирования.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі шаруашылық-құнды белгілері бойынша шығу тегі әртүрлі майбұршақтың бастапқы материалын кешенді бағалау. Практикалық селекцияда одан әрі пайдалану үшін генотиптерді таңдау. Майбұршақ үлгілерін құжаттау; 2. Ерте жетілуге байланысты ДНҚ-маркерлерді әзірлеу хаттамаларын оңтайландыру және кейіннен өнімділігі жоғары және бейімделетін желілерді іріктей отырып, майбұршақтың бастапқы материалына молекулалық талдау жүргізілетін болады; 3. Селекция процесіне қосу үшін майбұршақтың ерте пісетін үлгілерін іріктеу. 4. F2 ұрпақтарының гибридті дәндерін құру және алу. 5. Science Citation Index Expanded Web of Science базасында индекстелетін және (немесе) Scopus базасында CiteScore бойынша кемінде 35 (отыз бес) процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымдарда кемінде 2 (екі) мақала және (немесе) шолу жариялау. 6. ҚР БжҒ Білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті ұсынған рецензияланатын шетелдік немесе отандық басылымда жобаның сәйкестендіру нөмірі мен атауын көрсете отырып, оны қаржыландыру шеңберінде 2 мақала жариялау.

Level of implementation (in Russian) : незапланировано

Level of implementation (in Kazakh) : жоспарланбаған

Efficiency (in Russian) : Для каждого региона необходимо развертывание своего селекционного процесса с учетом почвенно-климатических условий и потребностей рынка. Эти особенности могут потребовать разработки и применения специфических методических приемов. При селекции сои необходимо принимать во внимание в первую очередь достаточно узкую географическую «специализацию» сортов этой культуры по сравнению, например, с широкими ареалами сортов зерновых. Основной причиной этого явления считается не столько потребность в определенной сумме температур, сколько фотопериодическая чувствительность большинства сортов сои. Поэтому для достижения максимального соответствия сорта климату необходимо знание генетической системы фотопериодизма. Оно позволяет управлять развитием растений, оптимизировать вегетационный период и его фазы.

Efficiency (in Kazakh) : Әр аймақ үшін топырақ-климаттық жағдайларды және нарықтың қажеттіліктерін ескере отырып, өзінің селекциялық процесін өрістету қажет. Бұл ерекшеліктер нақты әдістемелік әдістерді әзірлеуді және қолдануды қажет етуі мүмкін. Майбұршақ селекциясы кезінде, мысалы, астық сорттарының кең ауқымымен салыстырғанда, осы дақыл сорттарының өте тар географиялық "мамандануын" ескеру қажет. Бұл құбылыстың негізгі себебі майбұршақтың көптеген сорттарының фотопериодтық сезімталдығы ретінде белгілі бір температура сомасына деген қажеттілік көп емес. Сондықтан сорттың климатқа максималды сәйкестігіне қол жеткізу үшін фотопериодизмнің генетикалық жүйесін білу қажет. Бұл өсімдіктердің дамуын басқаруға, вегетациялық кезеңді және оның фазаларын оңтайландыруға мүмкіндік береді

Field of application (in Russian) : сельское хозяйство

Field of application (in Kazakh) : ауыл шаруашылығы