The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются: буроугольная мелочь месторождения Киякты и хвосты обогащения Жездинской обогатитетльной фабрики.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі- Қияқты кен орнының қоңыр көмірінің ұсақтары және Жезді кен байыту фабрикасының байыту қалдықтары болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Цель работы состоит в разработке технологии получения препарата-адаптогена на основе гуматов из угля и экстрактов дикорастущих растений для создания устойчивого растительного покрова на техногенных объектах горнопромышленного комплекса.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты тау-кен кешенінің техногендік объектілерінде тұрақты өсімдік жамылғысын құру үшін көмірден гуматтар мен жабайы өсімдіктердің сығындылары негізінде адаптогенді-препарат алу технологиясын беру болып табылады.

Методы исследования (на русском) : В данном отчете использованы как теоретические, так и эмпирические методы исследования. В процессе эмпирических исследований использовались: - физическое моделирование процессов переработки некондиционного бурого угля; - методы наблюдения и измерения с использованием современных приборов для регистрации технологических и технических параметров получения препарата из угля; - метод описания эксперимента, состоящий в фиксировании данных, которые будут получены с помощью сертифицированных приборов, с учётом соблюдения принципов достоверности, точности и логической последовательности. - главным методом по получению препарата-адаптогена использовались экстракты и семена дикорастущих растений региона нахождения хвостохранилищ.

Методы исследования (на казахском) : Бұл есепте теориялық және эмпирикалық зерттеу әдістері қолданылады. Эмпирикалық зерттеу процесінде біз пайдаландық: - сапасыз қоңыр көмірді өңдеу процестерін физикалық модельдеу; - көмірден препарат алудың технологиялық және техникалық параметрлерін тіркеуге арналған заманауи аспаптарды қолдану арқылы бақылау және өлшеу әдістерін; - сенімділік, дәлдік және логикалық жүйелілік принциптерін ескере отырып, сертификатталған құралдарды пайдалану арқылы алынатын мәліметтерді тіркеуден тұратын экспериментті сипаттау әдісі. - адаптогенді препаратты алудың негізгі әдісі қалдық қоймасы орналасқан аймақтағы жабайы өсімдіктердің сығындылары мен тұқымдарын пайдалану болды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Разработаны новый вид препарата-адаптогена, позволяющей освоить засоленные почвы и повышающей приживаемость дикорастущих растений на субстрате Жездинской обогатительной фабрики, уменьшающей пыление из поверхности хвостохранилища при скоростью ветра 20 м/с на 85-87%.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Препарат-адаптогеннің жаңа түрі әзірленді, ол сортаң топырақтарды игеруге мүмкіндік береді және желдің жылдамдығы 20 м/ кезінде қалдық қоймасының бетіндегі шаңды азайта отырып, Жезді өңдеу зауытының субстратында жабайы өсімдіктердің тіршілігін арттырады. с 85-87%.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Результаты опытно-промышленных испытаний, проведенных в 2022-2024 годах позволили разработать единые технические требования для проведения биорекультивационных работ на техногенных образованиях (отходов обогащения вскрышных пород и загрязненных землях), расположенных на территориях горнодобывающих предприятий. Подготовлен "Технологический регламент" для разработки рабочего проекта биологической рекультивации техногенных образований. Высевание семян дикорастущих растений (полынь, ковыль и брунец). Экономический расчет показал, что для биотехнической рекультивации техногенных образования стоимость затрат составил в сумме 220,0 тысяч тенге из расчета на 1 га.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 2022-2024 жылдары жүргізілген тәжірибелік сынақтардың нәтижелері тау-кен өнеркәсібі кәсіпорындарының аумақтарында орналасқан техногендік түзілімдерде (үстінді байыту қалдықтары және ластанған жерлер) биоремедиация жұмыстарын жүргізуге бірыңғай техникалық талаптарды әзірлеуге мүмкіндік берді. Техногендік түзілімдерді биологиялық рекультивациялау бойынша жұмыс жобасын әзірлеу үшін «Технологиялық регламент» дайындалды. Жабайы өсімдіктердің тұқымын себу (жусан, қауырсынды шөп және брюнетка). Экономикалық есептеулер техногендік түзілімдерді биотехникалық рекультивациялауға жұмсалған шығындардың құны 1 гектарға 220,0 мың теңгені құрағанын көрсетті.

Level of implementation (in Russian) : Ожидаемый социально-экологический эффект от реализации технологии приведенных в данном отчете заключается в разработке рекомендаций технических решений, способствующих снижению уровня загрязнения вызванных пылением, а также уменьшению профессиональных заболеваний населения расположенных вблизи горных объектов.

Level of implementation (in Kazakh) : Осы есепте ұсынылған технологияны енгізуден күтілетін әлеуметтік-экологиялық әсер шаңның әсерінен ластану деңгейін төмендетуге, сондай-ақ тау-кен өндіру орындарының жанында орналасқан халықтың кәсіптік ауруларын азайтуға көмектесетін техникалық шешімдер бойынша ұсыныстарды әзірлеу болып табылады.

Efficiency (in Russian) : Создан опытно-промышленный участок на территории хвостохранилища Жездинской ОФ, подобрана семана, получен экстракт из всех выбранных дикорастущих растений, что обеспечивает получение экологического чистого препарата-адаптогена способствующих выращиванию на сильнозасоленной поверхности отходов горнопромышленного комплекса.

Efficiency (in Kazakh) : Жезді кен байыту фабрикасының қалдық қоймасының аумағында тәжірибелік-өнеркәсіптік алаң құрылды, жабайы өсімдіктердің тұқымы таңдалды, барлық іріктелген жабайы өсімдіктерден сығынды алынды, ол тау-кен қалдықтарының өсуіне ықпал ететін экологиялық таза препарат-адаптогенді өндіруді қамтамасыз етеді.

Field of application (in Russian) : Область применения разработанной в отчете технологии связана с биологической рекультивацией техногенных объектов горнопромышленного комплекса. Потенциальными потребителями препарата - адаптогена являются горно-добывающие и металлургические предприятия.

Field of application (in Kazakh) : Есепте әзiрленген технологияны қолдану саласы техногендiк тау-кен өндiру объектiлерiн биологиялық мелиорациялаумен байланысты. Препарат-адаптогенді әлеуетті тұтынушылары тау-кен металлургия кәсіпорындары болып табылады