The object of research, development or design (in Russian) : бассейн р. Иртыш

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ертіс өзен бассейні

Aim of work (in Russian) : оценить современное состояние наземных и водных экосистем казахстанской части бассейна Иртыша и разработать план действий по сохранению и устойчивому использованию биоразнообразия и минимизации ущерба, наносимого речным и наземным экосистемам в условиях изменения климата, трансграничного использования водных ресурсов и индустриального развития региона.

Aim of work (in Kazakh) : Ертіс бассейнінің қазақстандық бөлігіндегі құрлық және су экожүйелерінің қазіргі жағдайын бағалау және климаттың өзгеруі, су ресурстарын трансшекаралық пайдалану және өңірдің өнеркәсіптік дамуы жағдайында биоалуантүрлілікті сақтау мен тұрақты пайдалану және өзен және құрлықтағы экожүйелерге келтірілген залалды азайту жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : стандартные ботанические, геоботанические, зоологические, паразитологические, гидробиологические, гидрохимические методы; молекулярно-генетические, морфологические, морфопаталогические, методы биологической оценки, статистические методы (дискриминантный анализ, описательная статистика, кластерный анализ, иерархическая кластеризация), методы картографирования

Методы исследования (на казахском) : стандарттық ботаникалық, геоботаникалық, зоологиялық, паразитологиялық, гидробиологиялық, гидрохимиялық әдістер; молекулалық-генетикалық, морфологиялық, морфопатологиялық, биологиялық бағалау әдістері, статистикалық әдістер (дискриминантты талдау, сипаттамалық статистика, кластерлік талдау, иерархиялық кластерлеу), картаға түсіру әдістері

Obtained results and novelty (in Russian) : Было зарегистрировано видов: растений – 454; планктонных водорослей – 197, паукообразных – 106, иксодовых клещей – 8, планктонных беспозвоночных – 133, моллюсков – 23, насекомых – 225, амфибий и рептилий – 22, рыб – 18, птиц – 141, млекопитающих – 26, паразитов – 137. Установлено повышенное содержание N-NO2 и низкие концентрации тяжелых металлов в воде. Концентраторами тяжелых металлов являлись почвы и растения. Структура планктонных сообществ свидетельствовала о невысоком токсическом и повышенном органическом загрязнении реки Иртыш. Картирование абиотических и индикаторных биологических показателей выявило: низкий вклад трансграничного переноса загрязняющих веществ с КНР, повышенную антропогенную нагрузку на территории Казахстана; источники поступления органических и токсических веществ в Иртыш; расположение населенных пунктов, вносящих основной вклад в ухудшение качества воды; линейное увеличение органического и токсического загрязнения вниз по течению. Приводится перечень основных угроз для бассейна Иртыша. Дан прогноз изменений, предложен План действий для минимизации ущерба природным экосистемам. Новизна: расширены фундаментальные знания о видовом богатстве флоры и фауны, впервые дана комплексная оценка экологического состояния и степени нарушенности наземных и водных экосистем на основе комплексных данных; выявлены основные причины ухудшения качества водных ресурсов в казахстаснкой части бассейна.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу кезеңінде тіркелгендер: өсімдіктер – 454 түр; планктонды балдырлар – 197, өрмекшітәрізділер – 106, идсодты кенелер – 8, планктонды омыртқасыздар – 133, моллюскалар – 23, насекомдар – 225, қосмекенділер мен бауырымен жорғалаушылар – 22, балықтар – 18, құстар – 141, сүтқоректілер – 73 түр, паразиттер – 137 түр; кеңістіктік таралуы сипатталған; флора мен фаунаның фондық, сирек, Қызыл кітаптық, шаруашылықта құнды, бөгде және қауіпті түрлердің тізімі берілген. Алынған нәтижелер жоғары дәрежедегі жаңашылдықпен ерекшеленеді: флора мен фауна түрлерінің байлығы туралы негізгі білімдер кеңейтілді (аймақ үшін жаңа түрлер тізімі және ғылым үшін жаңа насекомдар түрі беріледі), алғаш рет геоботаникалық, химиялық, токсикологиялық және биологиялық деректер негізінде жер үсті және су экожүйелерінің экологиялық күйі мен бұзылу дәрежесіне кешенді бағалау берілді; Қазақстанның бассейніндегі су ресурстарының сапасының нашарлауының негізгі себептері анықталды. Негізгі қауіптер анықталып, су және жер үсті экожүйелеріне келтірілетін зиянды минимизациялау үшін іс-қимыл жоспары ұсынылды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Точность определения видов растений и животных; оценка экосистемных услуг и расчет стоимости охотничьих и редких видов млекопитающих; точность определения химического состава воды, содержания органических веществ и тяжелых металлов; картографирование абиотических и индикаторных биологических показателей; оценка уровня антропогенной нарушенности наземных и водных экосистем бассейна Иртыша; оценка уровня органического и токсического загрязнения водоемов бассейна Иртыша.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Өсімдіктер мен жануарлар түрлерін анықтау дәлдігі; экожүйелік қызметтерді бағалау және ауланатын және сирек кездесетін сүтқоректілер түрлерінің құнын есептеу; судың химиялық құрамын, органикалық заттар мен ауыр металдардың құрамын анықтау дәлдігі; абиотикалық және индикаторлық биологиялық көрсеткіштерді картаға түсіру; Ертіс бассейнінің жер үсті және су экожүйелерінің антропогендік бұзылу деңгейін бағалау; Ертіс бассейні су айдындарының органикалық және уытты ластану деңгейін бағалау

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Установлены основные источники загрязнения и причины деградации водных и наземных экосистем бассейна Иртыша. Выявлено 11 основных угроз биоразнообразию и экологическому состоянию наземных и водных экосистем и предложены конкретные меры по снижению их негативного воздействия на биоту. Разработан План действий действий для минимизации ущерба, наносимого речным и наземным экосистемам в результате антропогенного воздействия и трансграничного использования водных ресурсов бассейна Иртыша в условиях климатических изменений.

Efficiency (in Kazakh) : Ертіс бассейнінің су және жер үсті экожүйелерінің ластануының негізгі көздері мен тозу себептері анықталды. Жер үсті және су экожүйелерінің биоалуантүрлілігі мен экологиялық жағдайына 11 негізгі қауіп анықталып және олардың биотаға теріс әсерін азайту бойынша нақты шаралар ұсынылды. Климаттық өзгерістер жағдайында Ертіс бассейнінің су ресурстарын трансшекаралық пайдалану және антропогендік әсердің нәтижесінде өзен және жерүсті экожүйелеріне келтірілетін зиянды азайту бойынша іс-қимыл Жоспары әзірленді.

Field of application (in Russian) : Реализация программы обеспечивает выполнение пунктов стратегических и программных документов, связанных с сохранением биоразнообразия, охраной и трансграничным использованием водных ресурсов. Анализ и картографирование полученных результатов позволило выявить наиболее трансформированные участки бассейна, установить основные причины их деградации, основные источники загрязнения для принятия управленческих мер и предотвращения дальнейшей деградации экосистем. Результаты программы являются основой дальнейших мониторинговых исследований флоры и фауны, сохранения и устойчивого научно обоснованного использования биологических ресурсов региона. Научно обоснованные выводы Целевые потребители: Министерство экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан, Комитет лесного хозяйства и животного мира МЭГПР РК, Министерство сельского хозяйства, Министерство просвещения, Министерство здравоохранения, природоохранные организации, особо охраняемые природные территории, охотхозяйства, республиканские и областные уполномоченные органы по контролю состояния окружающей среды, международные базы данных по растительному и животному миру, Международный красный список (IUCN), Международная база данных по миграциям птиц, ветеринарные территориальные отделения, Высшие учебные заведения.

Field of application (in Kazakh) : Бағдарламаны жүзеге асыру биоәртүрлілікті сақтауға, су ресурстарын қорғау және трансшекаралық пайдалануға байланысты стратегиялық және бағдарламалық құжаттар тармақтарының орындалуын қамтамасыз етеді. Алынған нәтижелерді талдау және картаға түсіру бассейннің неғұрлым түрлендірілген учаскелерін анықтауға, олардың деградациясының негізгі себептерін, басқару шараларын қабылдау және экожүйелердің одан әрі деградациясының алдын алу үшін ластанудың негізгі көздерін анықтауға мүмкіндік берді. Мақсатты тұтынушылар: Қазақстан Республикасы Экология, Геология және табиғи ресурстар министрлігі, ҚР ЭГТРМ орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті, Ауыл шаруашылығы министрлігі, Оқу-ағарту министрлігі, Денсаулық сақтау министрлігі, табиғатты қорғау ұйымдары, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, аңшылық шаруашылығы, қоршаған ортаның жай-күйін бақылау жөніндегі республикалық және облыстық уәкілетті органдар, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі бойынша халықаралық дерекқоры, Халықаралық табиғат қорғау одағының Қызыл тізімі (IUCN), Құстардың көші-қоны жөніндегі халықаралық деректер базасы, ветеринариялық аумақтық бөлімшелер, Жоғары оқу орындары.