The object of research, development or design (in Russian) : керамики, композитные материалы, высокоэнтропийные сплавы.

The object of research, development or design (in Kazakh) : керамика, композициялық материалдар, жоғары энтропиялық қорытпалар.

Aim of work (in Russian) : Цель программы – разработка технологических решений в области создания и модификации новых типов конструкционных материалов: композиционных тугоплавких керамик, высокоэнтропийных сплавов на основе тугоплавких металлов, тонкопленочных нитридных покрытий, а также изучению их устойчивости к внешним воздействиям, радиационным повреждениям и высокотемпературному нагреву.

Aim of work (in Kazakh) : Бағдарламаның мақсаты – құрылымдық материалдардың жаңа түрлерін жасау және модификациялау саласында технологиялық шешімдерді әзірлеу: композиттік баяу балқитын керамика, баяу балқитын металдар негізіндегі жоғары энтропиялық қорытпалар, жұқа пленкалы нитридті жабындар, сондай-ақ олардың сыртқы әсерлерге, радиациялық зақымдануларға және жоғары температуралы қыздыруға төзімділігін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : растровая электронная микроскопия, рентгеновская дифракция, измерение твердости и износостойкости.

Методы исследования (на казахском) : расторлық электронды микроскопия, рентгендік дифракция, қаттылық пен тозуға төзімділікті өлшеу.

Obtained results and novelty (in Russian) : Получены результаты оценки влияния вариации соотношения компонент в составе TiTaNbV сплава на процессы газового распухания, вызванного накоплением имплантированного гелия в приповерхностном слое. В ходе проведенных исследований было установлено, что изменение фазового состава композитных керамик, связанные с формированием в структуре фаз ZrTiO4, AlWO3 и Nb2W3O14 приводит не только к упрочнению керамик, но и увеличению устойчивости к радиационным повреждениям, и связанными с ними, изменениями деградации поврежденного слоя, оказывающих негативное влияние на экранирующие характеристики. В результате проведенных экспериментов было установлено, что ионная модификация приводит к формированию в структуре дополнительных дислокационных дефектов, накопление которых приводит к увеличению прочности и устойчивости к растрескиванию. Установлено, что для NbTiVZr сплава наблюдаются наименьшие структурные изменения, вызванные облучением, что свидетельствует о высоких показателях устойчивости к деформационному искажению и снижению прочностных свойств и устойчивости к износу.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : TiTaNbV қорытпасының құрамдас бөлігінің вариациясының беткі қабатта имплантацияланған гелийдің жиналуынан туындаған газдық ісіну процестеріне әсерін бағалау нәтижелері алынды. Зерттеулер барысында құрылымында ZrTiO4, AlWO3 және Nb2W3O14 фазаларының қалыптасуымен байланысты композиттік керамиканың фазалық құрамының өзгеруі керамиканың қатаюына ғана емес, сонымен қатар радиациялық зақымдануға төзімділіктің жоғарылауына және соған байланысты экрандау сипаттамаларына теріс әсер ететін зақымдалған қабаттың деградациясының өзгеруіне әкеліп соқтыратыны анықталды. Жүргізілген эксперименттер нәтижесінде иондық модификация құрылымда қосымша дислокациялық ақаулардың пайда болуына әкелетіні анықталды, олардың жинақталуы беріктік пен шытынуға төзімділіктің артуына әкеледі. NbTiVZr қорытпасы үшін сәулеленуден туындаған ең аз құрылымдық өзгерістер байқалатыны анықталды, бұл деформацияға төзімділіктің жоғары көрсеткіштерін және беріктік қасиеттері мен тозуға төзімділіктің төмендеуін көрсетеді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Экономический эффект от реализации программы заключается в новых технологических решениях в области создания конструкционных материалов и защитных покрытий.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Бағдарламаны іске асырудың экономикалық әсері құрылымдық материалдар мен қорғаныс жабындарын жасау саласындағы жаңа технологиялық шешімдерде жатыр.

Level of implementation (in Russian) : не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : қарастырылмаған.

Efficiency (in Russian) : Социальный эффект программы заключается в привлечении и дальнейшем развитии и продвижении молодого поколения ученых в реализации поставленных целей и задач, непосредственного участия в зарубежных стажировках на базе организаций партнеров.

Efficiency (in Kazakh) : Бағдарламаның әлеуметтік әсері қойылған мақсаттар мен міндеттерді іске асыруда ғалымдардың жас буынын тарту, одан әрі дамыту және ілгерілету, әріптестер ұйымдары базасында шетелдік тағылымдамаларға тікелей қатысу болып табылады.

Field of application (in Russian) : радиационное материаловедение, реакторостроение, защита от ионизирующего излучения.

Field of application (in Kazakh) : радиациялық материалтану, реактор жасау, иондаушы сәулеленуден қорғау.