The object of research, development or design (in Russian) : поликристаллические ZrO2 керамики.

The object of research, development or design (in Kazakh) : поликристалды ZrO2 керамика.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта заключается в получении новых фундаментальных знаний о механизмах полиморфных превращений в ZrO2-керамиках вызванных радиационным воздействием, в условиях максимально приближенных к реальным реакторным испытаниям (высокотемпературное облучение тяжелыми ионами с энергиями осколков деления ядер), а также их влияния на изменение физико-химические, теплофизические и прочностные свойства керамик.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты нақты реакторлық сынақтарға барынша жақын (ядролық бөліну фрагменттерінің энергиялары бар ауыр иондармен жоғары температуралық сәулелену), сондай-ақ олардың керамиканың физика-химиялық, жылу физикалық және беріктік қасиеттері өзгеруіне әсері жағдайында радиациялық әсерден туындаған ZrO2-керамикадағы полиморфты түрлендірулердің механизмдері туралы жаңа іргелі білім алу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : рентгеновская дифракция, рамановская спектроскопия, оптическая спектроскопия, метод определения теплопроводности, метод определения твердости путем индентирования.

Методы исследования (на казахском) : рентгендік дифракция, раман спектроскопиясы, оптикалық спектроскопия, жылу өткізгіштікті анықтау әдісі, индентрлеу арқылы қаттылықты анықтау әдісі.

Obtained results and novelty (in Russian) : Установлено, что увеличение температуры облучения приводит к менее выраженной структурной деградации, обусловленной деформационными искажениями связей OI–Zr–OI и Zr–OI–Zr, а также накоплению кислородных вакансий в поврежденном слое Установлено влияние температуры облучения на механизмы накопления структурных повреждений в приповерхностном слое керамик, а также связанных с ними концентрационными зависимостями остаточных механических напряжений. Согласно полученным данным измерений структурных особенностей и оптических характеристик в зависимости от флюенса облучения было определено, что наиболее явно деформационное искажение кристаллических и химических связей, оказывающее негативное воздействие на оптические свойства керамик проявляется при флюенсах выше 10^17 ион/см2. При этом величина порядка 10.6 сна, является критической при которой наблюдается экспоненциальное увеличение деформационных искажений, связанное с накоплением остаточных напряжений, оказывающих негативное влияние на формирование кислородных вакансий за счет искажений химических связей.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Сәулелену температурасының жоғарылауы OI–Zr–OI және Zr–OI–Zr байланыстарының деформациялық бұрмалануына, сондай-ақ зақымдалған қабатта оттегі бос орындарының жиналуына байланысты аз айқын құрылымдық деградацияға әкелетіні анықталды. Сәулелену температурасының керамиканың беткі қабатында құрылымдық зақымданудың жинақталу механизмдеріне, сондай-ақ қалдық механикалық кернеулердің концентрацияға тәуелділігіне әсері анықталды. Сәулелену флюенсіне байланысты құрылымдық ерекшеліктер мен оптикалық сипаттамаларды өлшеу деректеріне сәйкес керамиканың оптикалық қасиеттеріне теріс әсер ететін кристалдық және химиялық байланыстардың ең айқын деформациялық бұрмалануы 10^17 ион/см2 жоғары флюенстерде көрінетіні анықталды. Бұл ретте шамамен 10.6 dpa шамасы сыни болып табылады, онда химиялық байланыстардың бұрмалануы есебінен оттегі бос орындарының қалыптасуына теріс әсер ететін қалдық кернеулердің жинақталуымен байланысты деформациялық бұрмаланулардың экспоненциалды ұлғаюы байқалады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Экономический эффект заключается в получении новых типов керамик для ядерной энергетики.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Экономикалық әсер – ядролық энергетикасы үшін керамиканың жаңа түрлерін алу.

Level of implementation (in Russian) : не предусмотрено

Level of implementation (in Kazakh) : қарастырылмаған

Efficiency (in Russian) : Эффективность проводимых исследований заключается в получении новых фундаментальных данных об устойчивости керамических материалов к радиационным повреждениям.

Efficiency (in Kazakh) : Жүргізілген зерттеулердің тиімділігі керамикалық материалдардың радиациялық зақымдануға төзімділігі туралы жаңа іргелі мәліметтер алу болып табылады.

Field of application (in Russian) : конструкционные материалы для ядерных реакторов нового поколения, высокотемпературные материалы, жаропрочные материалы.

Field of application (in Kazakh) : жаңа буын ядролық реакторларына арналған құрылымдық материалдар, жоғары температуралы материалдар, ыстыққа төзімді материалдар.