The object of research, development or design (in Russian) : Объект исследований: вибрационная гироскопическая роторная машина с анизотропной жесткостью и нелинейным кубическим демпфированием упругой опоры.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны: серпімді тірегінің аниизотропты қаттылығы, сызықты және кубтық сызықты емес демпфирлеуі бар гироскоптық роторлы машина.

Aim of work (in Russian) : Цель работы - исследование динамики гироскопической роторной машины с нелинейными характеристиками, идеальным и неидеальным источниками энергии при учете анизотропии жесткости упругой опоры, разработка проектно-конструкторской документации, создание 3D и опытной моделей, принципиально новых упругих опор роторных машин.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты – серпімді тірегінің анизотропты қаттылығын ескергенде сызықты емес сипаттамалары, идеал және идеал емес энергия көздері бар гироскоптық роторлық машинаның динамикасын зерттеу, ЖКҚ және 3D моделін әзірлеу, роторлы машиналардың жаңа анизотропты тірегінің тәжірибелік үлгісін жасау.

Методы исследования (на русском) : Для решения нелинейных дифференциальных уравнений движения применялись метод гармонического баланса, метод меняющихся амплитуд, метод теории малых возмущений и численные методы с помощью пакетов MATHLAB. При рассмотрении вопроса устойчивости применялись критерий малых возмущений и критерий для гармонических колебаний. 3D моделирование центрифуги на базе гироскопического ротора производилось в среде SolidWorks.

Методы исследования (на казахском) : Қозғалыстың сызықты емес дифференциалдық теңдеулерін шешу үшін гармоникалық баланс әдісі, өзгермелі амплитудалар әдісі, аз қобалжулар теориясы әдісі және MATHLAB пакеттері көмегімен сандық әдістер қолданылды. Орнықтылық мәселесін қарастырғанда аз қобалжулар критериі, гармоникалық тербелістер үшін критерий қолданылды. Гироскоптық ротор негізіндегі центрифуганы 3D модельдеу SolidWorks ортасында жүргізілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Разработаны методы исследования резонансных колебаний вибрационной гироскопической роторной машины с анизотропной жесткостью и нелинейным кубическим демпфированием упругой опоры, в т.ч. с неидеальным источником энергии. В подробности: были разработаны методологии решения нелинейных дифференциальных уравнений движения; получены результаты анализа влияния анизотропии жесткости, сравнительного влияния линейного и нелинейного кубического демпфирования опоры на АЧХ, на амплитуду момента силы трансмиссивности; найдены критерии устойчивых режимов движения и получены результаты анализа влияния на них линейного и нелинейного кубического демпфирования опоры; разработаны 3D модель и ПКД, создана анизотропная упругая опора экспериментальной установки центрифуги на базе гироскопического ротора.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Серпімді тіректің анизотропты қаттылығы мен сызықты емес кубтық демпфері бар дірілдегіш гироскоптық роторлық машинаның (м.і. идеал емес энергия көзі бар) резонанстық тербелістерін зерттеу әдістері жасалды. Толығырақ: сызықтық емес дифференциалдық теңдеулерді шешу әдістемелері әзірленді; АЖС-на, трансмиссивтік күш моментінің амплитудасына тіректің сызықты және сызықтық емес демпфирлеуінің әсерін талдау нәтижелері алынды; қозғалыстың орнықтылық режимдері критерийлері табылды және оларға тіректің сызықты және сызықтық емес кубтық демпфирлеуінің әсерін талдау нәтижелері алынды; гироскоптық ротор негізінде центрифуганың анизотропты серпімді тірегінің 3D моделі, жобалық конструкторлық құжаттамасы (ЖКҚ) әзірленді және эксперименттік үлгісі жасалды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Центрифуга на базе гироскопического ротора, состоящая из платформы, корпуса, цилиндрического контейнера, приводного двигателя, связанного с платформой, корпусом и цилиндрическим контейнером с помощью нижней шарнирной, верхней упругой опор и валом отбора мощности содержит систему регулирования количеством оборотов ротора, включающая лазерный датчик числа оборотов и виброметр, при этом приводной двигатель установлен на основании посредством карданного шарнира, а вал отбора мощности связан с корпусом с помощью упругих демпфирующих элементов, размещенных по сторонам правильного шестигранника. Результаты исследований и разработанная модель анизотропной упругой опоры могут быть использованы при научных исследованиях и конструкторских расчетах для создания надежных виброизоляторов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Платформадан, корпустан, цилиндрлік контейнерден, платформаға жалғанған жетек қозғалтқышынан, корпустан және төменгі топсаны, жоғарғы серпімді тіреуді және қуат алу білігін қолданатын цилиндрлік контейнерден тұратын гироскопиялық ротор негізіндегі центрифуга; ротордың айналу санын реттеуге арналған жүйені қамтиды, оның ішінде лазерлік жылдамдық датчигі мен діріл өлшегіш, мұнда жетек қозғалтқышы кардондық қосылыс арқылы негізге орнатылады, ал қуат алу білігі корпусқа қосылған, кәдімгі алтыбұрыштың бүйірлерінде орналасқан серпімді демпферлік элементтер. Жүргізілген зерттеулер нәтижелері және анизотропты серпімді тірек моделі ғылыми зерттеулерде және сенімді тербеліс бәсеңдеткіштерді жасау үшін жобалау есептерінде қолданылуы мүмкін.

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено. Подготовлены модели и методы для дальнейших использований в прикладных исследованиях.

Level of implementation (in Kazakh) : Жүзеге асырылмаған. Қолданбалы зерттеулерде әрі қарай пайдалану үшін модельдер мен әдістер дайындалды.

Efficiency (in Russian) : Резиновые опорные вкладки, подбираемые с таким расчетом, что демпфирование специально изготовленного вязкоупругого материала помогло избежать прыжкового эффекта в резонансной кривой, возникающего в результате действия нелинейной составляющей упругой силы. Это в свою очередь предоставляет возможность ротору безопасно проходить через критическую скорость в случае определения рабочей скорости за критической частотой вращения.

Efficiency (in Kazakh) : Резеңке тірек жастықшалары арнайы дайындалған тұтқыр серпімді материалдың демпфингі серпімді күштің сызықты емес құрамдас бөлігінің әрекетінен туындайтын резонанс қисығында секіру әсерін болдырмауға көмектесетін етіп таңдалған. Бұл, өз кезегінде, егер жұмыс жылдамдығы критикалық жылдамдықтан жоғары анықталса, ротордың сыни жылдамдықпен қауіпсіз өтуіне мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Область применения результатов: высшие учебные заведения, научно-исследовательские институты, конструкторское бюро, заводы изготовители вибрационных роторных машин и оборудований агропромышленного сектора, пищевой и фармацевтической промышленности.

Field of application (in Kazakh) : Нәтижелердің қолданылу облысы: жоғарғы оқу орындары, ғылыми-зерттеу институттары, конструкторлық бюро, агроөнеркәсіптік сектордың, азық-түлік және фармацевтикалық өнеркәсіптің дірілдегіш роторлы машиналарын және жабдықтарын өндіруші зауыттар.