The object of research, development or design (in Russian) : В качестве объектов исследования были использованы 90 коллекционных сортообразцов проса из 19 стран и 4 селекционных линии местной селекции

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны ретінде тарының 90 коллекциялық сорттүлгілері және 4 жергілікті селекциялық линиялар алынды

Aim of work (in Russian) : Комплексное изучение генофонда проса с применением ДНК-маркерного анализа, отбор исходного материала в селекционном процессе и создание нового отечественного засухоустойчивого сорта для степных и сухостепных зон Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : ДНҚ-маркер талдауды қолдану арқылы тары генофондын кешенді зерттеу, селекция процесінде бастапқы материалды іріктеу және Қазақстанның дала және құрғақ дала аймақтары үшін құрғақшылыққа төзімді жаңа отандық сортын шығару.

Методы исследования (на русском) : лабораторный скрининг на засухоустойчивость, экстракция ДНК, ПЦР анализ, электрофорез в полиакриламидном геле, кастрация и ТВЭЛ-метод опыления, гибридизация, структурный анализ элементов продуктивности, статистический анализ данных.

Методы исследования (на казахском) : құрғақшылыққа төзімділікке зертханалық скринингі, ДНҚ экстракциясы, ПТР талдау, полиакриламидті гельдік электрофорез, аталықсыздандыру және тозаңдандырудың ТВЭЛ-әдісі, будандастыру, өнімділік құрылымдық эементтерін құрылымдық талдау, статистикалық мәліметтерді өңдеу.

Obtained results and novelty (in Russian) : По результатам лабораторного скрининга выделены наиболее засухоустойчивые образцы коллекции ВИР: K-10275, K-1066, K-3742, K-10286, K-8528, K-1437, K-10222, и K-9989; зарубежные образцы коллекции USDA: PI 251398, PI 170587, PI 176654, PI 170604, PI 365844, PI 204598, PI 654404, PI 209790; среди отечественной коллекции отличился лишь сорт Памяти Берсиева. С целью изучения генетического разнообразия сорообразцов проса был проведен SSR анализ, где наибольший процент полиморфизма в 100% показали маркеры SSR 67, SSR 82, SSR 85 и SSR 109, когда как у маркеров SSR 86, SSR 92, SSR 100, SSR 142 и SSR 146 отмечен средний показатель генетической вариабельности в 50-67%. Применение T-теста показало, что SSR 85 и SSR 86 были связаны с хозяйственно-ценными признаками, такими как продуктивная кустистость и урожайность зерна. На основе фрагментарного анализа методом капиллярного электрофореза всего амплифицировано 2787 воспроизводимых полос с помощью 16 маркеров ISSR всего генофонда проса. Проведено комплексное испытание коллекции проса в полевых условиях Акмолинской и Актюбинских областях. По результатам оценки выделены наиболее ценные генотипы для селекционных работ, обладающие хозяйственно-ценными и селекционно-значимыми признаками. Создан новый отечественный сорт Мерей (Линия Р-1553/21-24) и передан в ГКСИСК МСХ РК.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зертханалық скрининг нәтижелері бойынша құрғақшылыққа ең төзімді: ВИР коллекциялық үлгілер ішінен К-10275, К-1066, К-3742, К-10286, К-8528, К-1437, К- 10222 және К-9989; шетелдік USDA коллекциясынан PI 251398, PI 170587, PI 176654, PI 170604, PI 365844, PI 204598, PI 654404, PI 209790 үлгілері, ал отандық коллекцияның ішінде тек Памяти Берсиев сорты айқындалды. Тары генқорының үлгілерін генетикалық әртүрлілігін зерттеу үшін SSR талдау жүргізілді, мұнда полиморфизмнің ең жоғары пайызын келесі белгілер көрсеткен: SSR 67, SSR 82, SSR 85 және SSR 109 -100%, ал маркерлер: SSR 86, SSR 92, SSR 100, SSR 142 және SSR 146 сәйкесінше 50-67% орташа генетикалық өзгергіштікті көрсетті. Т-тестін қолдану SSR 85 және SSR 86 өнімді өңдеу және астық өнімділігі сияқты құнды белгілермен байланысты екенін көрсетті. Капиллярлық электрофорез арқылы фрагменттік талдау негізінде бүкіл тары генофондының 16 ISSR маркерлерін қолдану арқылы барлығы 2787 қайталанатын жолақтар күшейтілді. Ақмола және Ақтөбе облыстарының егістік жағдайында тары коллекциясын кешенді сынау жүргізілді. Бағалау нәтижелері бойынша шаруашылық-құнды және селекциялық-маңызды белгілерге ие селекциялық жұмыстарға аса құнды генотиптер анықталды. Жаңа отандық Мерей сорты (Линия Р-1553/21-24) шығарылып, ҚР АШМ Ауылшаруашылығы дақылдарын сорттық сынау жөніндегі мемлекеттік комиссиясына жіберілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Получен новый отечественный конкурентоспособный засухоустойчивый сорт проса Мерей совместной селекции КазАТИУ и АСХОС и подана заявка в НИИС МЮ РК на получение патента РК на новое селекционное достижение.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : ҚазАТЗУ және Ақтөбе ауылшаруашылығы тәжірибелік станциясымен бірлесіп тарының бәсекеге қабілетті құрғақшылыққа төзімді отандық жаңа «Мерей» сорты шығарылды және Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі Зияткерлік меншік құқығы комитетінің Ұлттық зияткерлік меншік институтына селекциялық жетістікке өтінім берілді.

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : енгізілмеген

Efficiency (in Russian) : на основе ДНК-технологии и традиционной селекции получен новый экологический чистый конкурентоспособной сорт, который может быть коммерчески востребованным к возделыванию фермеров

Efficiency (in Kazakh) : ДНҚ-технологиясы және дәстүрлік селекция негізінде фермерлер өсіру үшін коммерциялық сұранысқа ие бола алатын жаңа экологиялық, таза, бәсекеге қабілетті сорт шығарылды

Field of application (in Russian) : биотехнология, сельское хозяйство, селекция и семеноводство.

Field of application (in Kazakh) : биотехнология, ауыл шаруашылығы, селекция және тұқым шаруашылығы.