The object of research, development or design (in Russian) : Образцы бериллида титана (Be12Ti), изготовленные по промышленной технологии.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Өнеркәсіптік технология бойынша дайындалған титан бериллидінің (Be12Ti) үлгілері.

Aim of work (in Russian) : Целью исследования является определение влияния различных доз нейтронного облучения на физико-механические свойства и газовыделение из бериллида титана. На основе полученных новых экспериментальных данных будет выработано заключение о применимости бериллида титана в бланкете термоядерного реактора.

Aim of work (in Kazakh) : Зерттеудің мақсаты – титан бериллидінің физикалық-механикалық қасиеттеріне және газдың бөлінуіне нейтрондық сәулеленудің әртүрлі дозаларының әсерін анықтау. Алынған жаңа тәжірибелік мәліметтер негізінде титан бериллидінің термоядролық реактордың бланкетінде қолданылуы туралы қорытынды жасалады.

Методы исследования (на русском) : Методы исследования - метод Монте-Карло для нейтронного анализа облучательной капсулы с образцами, метод конечно-элементного анализа для теплофизического расчета облучательной капсулы с образцами, нейтронное облучение образцов бериллида титана в ядерном реакторе, метод электронной микроскопии для исследования поверхности необлученных и облученных образцов бериллида титана, метод наноиндентирования для измерения твердости образцов, метод десорбции при ступенчатом и линейном нагреве (термодесорбционный метод) в условиях непрерывной откачки для дегазации образцов, метод масс-спектрометрии для регистрации газовой компоненты при экспериментах по дегазации образцов бериллида титана, метод гамма-спектрометрии для радионуклидного анализа образцов.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері- үлгілері бар сәулелендіру капсуласын нейтрондық талдауға арналған Монте-Карло әдісі, үлгілері бар сәулелендіру капсуласын термофизикалық есептеу үшін ақырлы-элементтік талдау әдісі, ядролық реактордағы титан бериллид үлгілерінің нейтрондық сәулеленуі, сәулеленбеген және сәулеленген титан бериллид үлгілерінің бетін зерттеуге арналған электронды микроскопиялық әдіс, үлгілердің қаттылығын өлшеуге арналған наноиндентация әдісі, үлгілерді газсыздандыру үшін үздіксіз айдау жағдайында сатылы және сызықтық қыздыру кезіндегі десорбция әдісі (термодесорбция әдісі), титан бериллидінің үлгілерін газсыздандыру эксперименттерінде газ компонентін тіркеуге арналған масс-спектрометрия әдісі, үлгілерді радионуклидтік талдауға арналған гамма-спектрометрия әдісі.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате выполнения проекта были получены экспериментальные данные о влиянии низкотемпературного нейтронного облучения на физико-механические свойства образцов бериллида титана, облученные до разных повреждающих доз. Проведены эксперименты по термодесорбционной спектроскопии облученных образцов бериллида титана, в результате чего были получены комплексные данные о поведении содержащих в образцах газов, включая тритий, в условиях постепенного нагрева. Обнаружено смещение пиков выделения газов с увеличением скорости нагрева, что указывает на диффузионный характер процессов дегазации. Установлено, что основные газы выделялись при следующих температурах: для образцов с низким флюенсом (НФ) фронт выделения M4 и M6 наблюдался при температурах около 500°C и 550°C соответственно, в то время как для образцов с высоким флюенсом (ВФ) фронт выделения M4 и M6 сместились на температуры около 400°C и 500°C, соответственно. Показано, что доза облучения оказывает значительное влияние на процессы газовыделения. В образцах ВФ, подвергнутых более высоким дозам облучения, наблюдалось не только большее количество выделяемых тритий содержащих газов, но и смещение пиков выделения M6 в сторону более низких температур, что указывает на изменение механизма десорбции трития под воздействием радиации.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаны орындау нәтижесінде төмен температуралы нейтрондық сәулеленудің әртүрлі зақымдайтын дозаларға дейін сәулеленген титан бериллид үлгілерінің физика-механикалық қасиеттеріне әсері туралы эксперименттік деректер алынды. Сәулеленген титан бериллид үлгілерінің термиялық десорбциялық спектроскопиясы бойынша тәжірибелер жүргізілді, нәтижесінде біртіндеп қыздыру жағдайында үлгілердегі газдардың, соның ішінде тритийдің әрекеті туралы жан-жақты мәліметтер алынды. Қыздыру жылдамдығының жоғарылауымен газдың шығарылу шыңдарының ығысуы анықталды, бұл газсыздандыру процестерінің диффузиялық сипатын көрсетеді. Негізгі газдар келесі температураларда бөлінетіні анықталды: төмен флюенсті үлгілер үшін (ТФ) M4 және M6 шығару фронты сәйкесінше шамамен 500°C және 550°C температурада байқалды, ал жоғары флюенсті үлгілер үшін (ЖФ), M4 және M6 шығару фронты сәйкесінше 400°C және 500°C шамасына ауысты. Сәулелену дозасы газ шығару процестеріне айтарлықтай әсер ететіні көрсетілген. Жоғары сәулелену дозаларына ұшыраған ЖФ үлгілерінде тек тритий құрамындағы газдардың көп мөлшері ғана емес, сонымен қатар M6 шығару шыңдарының төменгі температураға ығысуы байқалды, бұл радиацияның әсерінен тритийдің десорбция механизмі өзгергенін көрсетеді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Получены уникальные экспериментальные данные характеризующие поведение промышленно-изготовленного бериллида титана в условиях нейтронного облучения, что является важным и необходимым для дальнейшего продвижения на мировые рынки

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Әлемдік нарықтарға одан әрі ілгерілеу үшін маңызды және қажетті нейтронды сәулелену жағдайында өнеркәсіпте өндірілген титан бериллидінің әрекетін сипаттайтын бірегей эксперименталды деректер алынды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Высокая и определяется комплексным подходом в исследовании интерметаллида бериллия

Efficiency (in Kazakh) : Бериллий интерметалдықты зерттеудің кешенді тәсілімен жоғары және анықталған

Field of application (in Russian) : Ядерные реакторы, термоядерные реакторы, установки по переработке облученного бериллия и бериллий содержащих материалов

Field of application (in Kazakh) : Ядролық реакторлар, термоядролық реакторлар, сәулеленген бериллий және құрамында бериллий бар материалдарды өңдеуге арналған қондырғылар