The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются структуры и механизмы взаимодействия мезонов при низких энергиях до 2 ГэВ, а также мезонные распады тау-лептона.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері 2 ГэВ дейінгі төмен энергиялардағы мезондардың өзара әрекеттесулерінің құрылымдары мен механизмдері және тау-лептонның мезондық ыдыраулары болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является теоретическое исследование взаимодействия и внутренних структуры мезонов в области энергий до 2 ГэВ, адронные распадов мезонов в основном и первом радиально-возбужденном состоянии, также изучение заряженного электрослабого адронного тока в мезонных распадах тау-лептона.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты 2 ГэВ-ке дейінгі энергия аумағындағы мезондардың өзара әрекеттесуі мен ішкі құрылымын теориялық зерттеу, негізгі және бірінші қозған күйдегі мезондардың адрондық ыдыраулары, сонымен қатар тау-лептонның мезондық ыдырауларындағы зарядталған электроәлсіз адронды тогын зерттеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Метод исследования: U(3) киральная-симметричная кварковая модель типа Намбу-Иона-Лазинио. В модели реализован механизм спонтанного нарушения киральной симметрии. В модели реализован механизм спонтанного нарушения киральной симметрии. Кварковая модель НИЛ успешно описывает взаимодействия и спектр масс четырех мезонных нонетов: скалярных, псевдоскалярных, векторных и аксиально-векторных типов в основном состоянии. Расширенная версия модели описывает мезоны в возбужденном состоянии.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері: U(3) киральды-симметриялы Намбу-Иона-Лазинио типтегі кваркты модельі. Модельде киральды симметрияның өздігінен бұзу механизмін жүзеге асырылған. НИЛ кварк моделі негізгі күйдегі скалярлық, псевдоскалярлық, векторлық және аксиал-векторлық типтегі төрт мезондық нонеттердің өзара әрекеттесуі мен массалық спектрін сәтті сипаттайды. Модельдің кеңейтілген нұсқасы қоздырылған күйдегі мезондарды сипаттауға мүмкіндік береді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые в рамках модели НИЛ исследованы четрыхчастичные моды распадов тау-лептона с рождением трех псевдоскалярных мезонов τ→Κππν, τ→ΚΚKν, τ→Κπην, τ→ΚΚην и τ→Κηηντ с различными зарядовыми комбинациями мезонов в конечном состоянии. Вычислены амплитуды процессов с различными промежуточными каналами. Получены модельные предсказания для парильных ширин распадов. Показаны, что результаты согласуются с экспериментальными данными коллабораций Belle и BaBar. Исследованы процессы рождения ΑP (аксиал-вектор псевдоскаляр) мезонных пар в тау-распадах и аннигиляции е+е- . Вычислены полные сечения процессов е+е-. Получены теоретические оценки полулептонных распадов. Изучены свойства и внутренние структуры аксиально-векторных и скалярных мезонов. Описаны тау-распады с рождением скалярных мезонов и адронные распады странных скалярных мезонов K*(800,1430). Изучены редкие распады η’→ρπ и ρ→πη идущие за счет разности масс u и d кварков. Исследование этих распадов мотивирован свежими экспериментальными данными коллаборации BES III.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алғаш рет НИЛ моделі шеңберінде үш псевдоскалярлық мезондар туатын төртбөлшекті тау-лепонның келесі ыдырау режимдері зерттелді: τ→Κππν, τ→ΚΚKν, τ→Κπην, τ→ΚΚτην және τ→Κηηντ. Аталған ыдыраулар мезондардың әр түрлі зарядты комбинациялары үшін қаралды. Әртүрлі аралық арналар үшін процестердің амплитудалары есептелді. Ыдырау ендеріне арналған модельдік болжамдар алынды. Нәтижелердің Belle және BaBar коллаборация жұмыстарның тәжірибиелік деректеріне сәйкес келетіні көрсетілген. Тау-лептон ыдырауында және e+e- аннигиляцияда ΑP(аксиал-вектор псевдоскаляр) мезон жұптарының түзілу процестері зерттелді. e+e- процестері үшін толық қималар есептелді. Жартылайлептондық ыдыраулар үшін теориялық бағалаулар алынды. Аксиал-векторлық және скалярлы мезондардың қасиеттері мен ішкі құрылымдары зерттелді. Тау-лептонның скалярлы мезондардың түзілуімен өтетін ыдыраулары және оғаш скаляр мезондардың K*(800,1430) адрондық ыдыраулары сипатталған. u және d кварктарының массаларының айырмасына байланысты жүзеге асатын η’→ρπ және ρ→πη сирек ыдыраулары зерттелді. Бұл ыдырауларды зерттеу BES III коллаборация экспериментінің соңғы эксперименттік деректеріне негізделген.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Научный и социально-экономический эффект проекта - подготовка высококвалифицированных специалистов в области ядерной физики, квантовой теории поля и физики элементарных частиц в Казахстане. Вклад в повышение статуса научных исследований, проводимых в Казахстане. Полученные результаты в рамках проекта позволяет расширить программу научных исследований на современных ускорителях и коллайдерах. Полученные информации о структурах и механизмов взаимодействия элементарных частиц позволит более глубоко понять их природу.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаның ғылыми және әлеуметтік-экономикалық тиімділігі Қазақстандағы ядролық физика, кванттық өрістер теориясы және элементар бөлшектер физикасы салаларында жоғары білікті мамандарды даярлау болып табылады. Қазақстанда жүргізіліп жатқан ғылыми зерттеулердің мәртебесін көтеруге үлес қосу. Жоба аясында алынған нәтижелер заманауи үдеткіштер мен коллайдерлерде ғылыми зерттеу бағдарламасын кеңейтуге мүмкіндік береді. Элементар бөлшектердің өзара әрекеттесуінің құрылымдары мен механизмдері туралы алынған мәліметтер олардың табиғатын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : не предусмотрено

Level of implementation (in Kazakh) : қарастырылмаған

Efficiency (in Russian) : Результаты научных исследований были представлены на международных конференциях и семинарах в крупных научных центрах. По результатом проекта опубликованы 9 работ в журналах с высокими показателями в базах данных Web of Science и Scopus, в том числе 2 работы опубликованы в журнале Q1 (Phys.Rev. D). Следует отметить, что одна работа была выбрана редколлегией журнала JETP Letters в числе лучших статей за 2023 год и бесплатно опубликовано в открытом доступе (Open Access) [Volkov M.K. and Nurlan K. τ Lepton Decays with Production of Strange Scalar Mesons K*0(700) and K*0(1430) in the Extended Nambu-Jona-Lasinio Model // Journal of Experimental and Theoretical Physics Letters. – 2023. – V. 117. – No. 5. – P. 321-327, DOI:10.1134/S0021364023600106 ].

Efficiency (in Kazakh) : Ғылыми зерттеулердің нәтижелері ірі ғылыми орталықтарда өткен халықаралық конференциялар мен семинарларда баяндалды. Жобаның нәтижесінде Web of Science және Scopus деректер базасындағы жоғары деңгейдегі журналдарда 9 мақала жарияланды, оның ішінде Q1 (Phys.Rev. D) журналында 2 мақала жарияланған. Айта кету керек, бір мақаланы JETP Letters журналының редакциялар алқасы 2023 жылғы ең үздік мақалалардың бірі ретінде таңдады және Open Access жүйесінде тегін жарияланды [Volkov M.K. and Nurlan K. τ Lepton Decays with Production of Strange Scalar Mesons K*0(700) and K*0(1430) in the Extended Nambu-Jona-Lasinio Model // Journal of Experimental and Theoretical Physics Letters. – 2023. – V. 117. – No. 5. – P. 321-327, DOI:10.1134/S0021364023600106 ].

Field of application (in Russian) : Ядерная физика, физика элементарных частиц и физика высоких энергии. Полученные теоретические предсказания в результате исследований могут служить ориентиром для будущих экспериментов и могут использоваться при определении физических программ дальнейших экспериментальных исследований на современных e+e- коллайдерах. В частности, существенная часть полученных результатов будет использована в экспериментальной программе Супер Чарм-Тау Фабрики, Belle II, BES III и др.

Field of application (in Kazakh) : Ядролық физика, элементар бөлшектер физикасы және жоғарғы энергия физикасы. Зерттеу нәтижесінде алынған теориялық болжамдар болашақ тәжірибелер үшін нұсқаулық бола алады және қазіргі заманғы e+e- коллайдерлерде одан әрі эксперименттік зерттеулердің физикалық бағдарламаларын анықтау үшін пайдаланылуы мүмкін. Атап айтқанда, алынған нәтижелердің едәуір бөлігі «Супер Чарм-Тау» фабрикасының, Belle II, BES III және т.б. тәжірибелік бағдарламаларында пайдаланылатын болады.