The object of research, development or design (in Russian) : промышленные города Алматы, Усть–Каменогорск.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Алматы, Өскемен өнеркәсіптік қалалары.

Aim of work (in Russian) : Создание единой экосистемы сбора и обработки данных мониторинга атмосферного воздуха промышленных городов Казахстана. Создание алгоритма обработки больших данных, собираемых имеющимися системами мониторинга качества воздуха.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанның өнеркәсіптік қалаларының атмосфералық ауасы мониторингінің деректерін жинау мен өңдеудің бірыңғай экожүйесін құру. Қол жетімді ауа сапасын бақылау жүйелері жинайтын үлкен деректерді өңдеу алгоритмін құру.

Методы исследования (на русском) : Разработан прототип геоинформационной системы с применением современных систем мониторинга качества атмосферного воздуха, математического моделирования и информационно–коммуникационных технологий. В программе использованы корреляционные и экспериментальные методы: основы Data Science, язык программирования Python, библиотеки Numpy, Pandas, SciPy, Matplotlib, Seaborn, Scikit–learn, а также методы: математического моделирования; диффузного всасывания насосом; мониторинг модуля анализа газов; усвоения данных и др.

Методы исследования (на казахском) : Атмосфералық ауа сапасын бақылаудың, математикалық модельдеудің және ақпараттық–коммуникациялық технологиялардың заманауи жүйелерін қолдана отырып, Геоақпараттық жүйенің прототипі жасалды. Бағдарламада корреляциялық және эксперименттік әдістер қолданылады: Data Science негіздері, Python бағдарламалау тілі, Numpy кітапханалары, Pandas, SciPy, Matplotlib, Seaborn, Scikit–learn, сондай-ақ әдістер: математикалық модельдеу; сорғымен диффузиялық сору; газды талдау модулін бақылау; деректерді игеру және т. б.

Obtained results and novelty (in Russian) : Установлено, что использование архивных материалов в сочетании с данными современного мониторинга позволяет создать полноценную картину состояния атмосферного воздуха, выявить тенденции и принять меры для улучшения качества воздуха. Математически обоснован алгоритм решения обратной задачи для уточнения неполных и неточных данных от источников загрязнения. На основании исследования было подтверждено наличие маркерных загрязняющих веществ в снеговом покрове. Результаты исследования свидетельствуют, что с увеличением загрязнения снега наблюдается повышение концентрации маркерных веществ в атмосферном воздухе. Таким образом, наша исходная гипотеза подтверждена экспериментальным путем. Разработанная информационно-аналитическая платформа для анализа и прогноза загрязнения атмосферы является полезным инструментом для улучшения мониторинга окружающей среды и здоровья населения. Используя модели машинного обучения, система не только прогнозирует будущие значения вредных веществ, но и повышает точность и надежность этих прогнозов. В режиме реального времени сотрудники ситуационного центра отслеживают и контролируют текущую ситуацию в городе, принимают оперативные решения, делают моделирование развития, происходящего в городе.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Мұрағат материалдарын заманауи мониторинг деректерімен бірге пайдалану атмосфералық ауаның жай-күйінің толыққанды бейнесін жасауға, тенденцияларды анықтауға және ауа сапасын жақсарту үшін шаралар қабылдауға мүмкіндік беретіні анықталды. Ластану көздерінен толық емес және дәл емес деректерді нақтылау үшін кері есепті шешу алгоритмі математикалық негізделген. Зерттеу негізінде қар жамылғысында маркерлі ластаушы заттардың болуы расталды. Зерттеу нәтижелері қардың ластануының жоғарылауымен атмосфералық ауадағы маркер заттарының концентрациясының жоғарылауын көрсетеді. Осылайша, біздің бастапқы гипотезамыз эксперимент арқылы расталды. Атмосфераның ластануын талдау және болжау үшін әзірленген ақпараттық-талдау платформасы қоршаған орта мен халықтың денсаулығын бақылауды жақсартудың пайдалы құралы болып табылады. Машиналық оқыту модельдерін қолдана отырып, жүйе зиянды заттардың болашақ мәндерін болжап қана қоймай, осы болжамдардың дәлдігі мен сенімділігін арттырады. Нақты уақыт режимінде ахуалдық орталықтың қызметкерлері қаладағы ағымдағы жағдайды бақылайды және бақылайды, жедел шешімдер қабылдайды, қалада болып жатқан дамуды модельдейді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Экономический эффект выражается в повышении качества жизни населения РК, устойчивости экономики страны, ее человеческого капитала, повышения национальной безопасности и устойчивого развития государства. Созданная система мониторинга и прогнозирования загрязнения атмосферы будет способствовать повышению качества жизни населения. Это связано с увеличением осведомленности населения о качестве атмосферного воздуха путем свободного доступа к созданной информационно-аналитической платформе, что повлияет на создание условия для развития экологической просвещенности населения, повысит уровень взаимодействия государственных органов с научной средой, система прогнозирования загрязнения атмосферы поможет местным исполнительным органам применять эффективные политики для снижения уровня загрязнения атмосферы.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Экономикалық тиімділік ҚР халқының өмір сүру сапасын, ел экономикасының тұрақтылығын, оның адами капиталын арттыруда, Ұлттық қауіпсіздік пен мемлекеттің орнықты дамуын арттыруда көрінеді. Атмосфераның ластануын мониторингілеу мен болжаудың құрылған жүйесі халықтың өмір сүру сапасын арттыруға ықпал ететін болады. Бұл құрылған ақпараттық-талдамалық платформаға еркін қол жеткізу арқылы халықтың атмосфералық ауа сапасы туралы хабардарлығының артуына байланысты, бұл халықтың экологиялық ағартушылығын дамыту үшін жағдай жасауға әсер етеді, мемлекеттік органдардың ғылыми ортамен өзара іс-қимыл деңгейін арттырады, атмосфераның ластануын болжау жүйесі жергілікті атқарушы органдарға атмосфераның ластану деңгейін төмендету үшін тиімді саясаттарды қолдануға көмектеседі.

Level of implementation (in Russian) : Предполагается внедрение в промышленных городах с использованием созданной единой экосистемы в виде ГИС для мониторинга качества воздуха.

Level of implementation (in Kazakh) : Өнеркәсіптік қалаларда ауа сапасын бақылау үшін ГАЖ түрінде құрылған бірыңғай экожүйені пайдалана отырып енгізу көзделіп отыр.

Efficiency (in Russian) : Эффективность НИР заключается в том, что созданная единая экосистема сбора и обработки данных мониторинга атмосферного воздуха в дальнейшем будет как проект коммерциализации реализован в промышленных городах Казахстана.

Efficiency (in Kazakh) : Ғылыми зерртеу жұмысының тиімділігі атмосфералық ауа мониторингінің деректерін жинау мен өңдеудің құрылған бірыңғай экожүйесі болашақта коммерцияландыру жобасы ретінде Қазақстанның өнеркәсіптік қалаларында іске асырылатын болады.

Field of application (in Russian) : Математика, экология, здравоохранение, химия, геология.

Field of application (in Kazakh) : Математика, экология, здравоохранение, химия, геология.