The object of research, development or design (in Russian) : В предлагаемом проекте на материале родственных тюркских языков (кипчакская, карлукская и огузская группа) описаны универсальные фонологические явления, а также конвергентно-дивергентные процессы, основанные на законах сингармонизма и на агглютинативной структуре тюркских языков. Исторические явления фонологической системы (вокализм и консонантизм) тюркских языков выявлены на основе периодов и эпох развития родственных тюркских языков. В результате орубликованы научные статьи в журналах. В процессе сравнения вокализма и консонантизма родственных тюркских языков выявлены общие и уникальные особенности фонологических систем данных языков. Для определения архетипов звуковой структуры тюркских языков проанализированы их синхронные срезы. Фонологические процессы, влияющие на развитие и формирование фонетических систем, рассмотрены в диахронном аспекте. Универсальные типологические явления описаны с учетом исторических факторов в различных типах родственных тюркских языков. В данном исследовании впервые рассмотрены системы вокализма и консонантизма тюркских языков с точки зрения диахронной фонологии, выявлены основные закономерности и фонологические явления, свойственные всем тюркским языкам. В результате опубликована монография.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ұсынылған жобада туыстас түркі тілдерінің (қыпшақ, қарлұқ және оғыз тобы) материалдары негізінде әмбебап фонологиялық құбылыстар, сингармонизм заңдарына және түркі тілдерінің аглютинативті құрылымына негізделген конвергентті-дивергентті процестер сипатталды. Түркі тілдерінің фонологиялық жүйесінің (вокализм, консонантизм) тарихи құбылыстары туыстас тілдердің негізгі даму кезеңдері мен дәуірлері бойынша анықталды. Нәтижесінде мақалалар жарық көрді. Туыстас түркі тілдерінің вокализмі мен консонантизмін салыстыру барысында тілдердің фонологиялық жүйелеріндегі жалпы және айрықша ерекшеліктер анықталды. Түркі тілдерінің дыбыстық құрылымының архетиптерін анықтау үшін олардың синхронды кескіндері зерттелді. Фонетикалық жүйелердің дамуы мен қалыптасуына әсер ететін фонологиялық құбылыстар диахрондық аспектіде қарастырылды. Туыстас түркі тілдерінің әртүрлі типтерінің тарихи факторларын ескере отырып, әмбебап, типологиялық құбылыстар сипатталды. Зерттеуде түркі тілдерінің вокализмі мен консонантизм жүйесі алғаш рет диахрондық фонология тұрғысынан қарастырылып, барлық түркі тілдеріне тән жалпы заңдылықтар мен фонологиялық құбылыстар айқындалды. Нәтижесінде монография жарық көрді.

Aim of work (in Russian) : Исследовать фонологическую систему (вокализм и консонантизм) казахского и родственных тюркских языков в диахронном аспекте с использованием сравнительно-исторического и типологического методов, определить ее фонематическую модель.

Aim of work (in Kazakh) : Салыстырмалы-тарихи, типологиялық әдістер арқылы қазақ және туыстас түркі тілдерінің фонологиялық жүйесін (вокализм және консонантизм) диахрандық тұрғыдан зерттеп, оның фонематикалық моделін анықтау.

Методы исследования (на русском) : Сравнительно-исторический, типологический, ретроспективный анализ, описательный, сравнительный, синхронный срез.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеуде салыстырмалы-тарихи, типологиялық, ретроспективті талдау, сипаттау, салыстырмалы және синхронды кескін әдістері қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : В данном исследовании впервые рассматриваются системы вокализма и консонантизма тюркских языков с точки зрения диахронной фонологии, выявляются основные закономерности и фонологические явления, свойственные всем тюркским языкам. Научная значимость работы и ее отличие от предыдущих работ заключается в следующем: здесь впервые исследуется сравнительно-типологическая фонология родственных тюркских (казахского и пр.) языков в диахронном аспекте, с использованием сравнительно-исторического и типологического методов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеуде түркі тілдерінің вокализмі мен консонантизм жүйесі алғаш рет диахрондық фонология тұрғысынан қарастырылады, барлық түркі тілдеріне тән жалпы заңдылықтар мен фонологиялық құбылыстар айқындалады. Жобаның ғылыми маңыздылығы және оның алдыңғы жұмыстардан айырмашылығы туыстас түркі тілдерінің (қазақ және т.б.) салыстырмалы-типологиялық фонологиясының алғаш рет диахрондық аспектіде салыстырмалы-тарихи және типологиялық әдістер арқылы зерттелетіндігінде болып отыр.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Ожидаемые результаты конкурентоспособны, поскольку данное исследование служит основой для дальнейших научных изысканий в этой области, влияет на создание новых исследовательских работ и вносит значимый вклад в развитие сравнительно-типологического языкознания.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Күтілетін нәтижелер бәсекеге қабілетті, себебі бұл зерттеу осы саладағы одан әрі ғылыми зерттеулердің негізі болды, жаңа зерттеу жұмыстарын құруға ықпал етті және салыстырмалы-типологиялық тіл білімінің дамуына лайықты үлес қосты.

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : енгізілген жоқ

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Теоретическая значимость работы заключается в исследовании казахской фонологии как системы, в тесной связи с фонологией родственных тюркских языков. Учитывая то, что фонемы являются материальной основой морфем, слов и грамматических конструкций, можно описать фонетико-фонологические процессы и явления тюркских языков и таким образом заняться сложными, еще не затронутыми проблемами языкознания. Историческая фонология открывает пути к решению проблем исторической грамматики, лексикологии, этимологии. Помимо этого, безусловно, исследование исторической фонологии представляет важность для развития сравнительного и сопоставительного языкознания тюркских языков. Результаты данного исследования можно использовать в ВУЗах для чтения лекций по таким дисциплинам, как введение в тюркологию, древнетюркский язык, сравнительная фонология тюркских языков и историческая грамматика казахского языка, а также для подготовки программ и силлабусов по сравнительной фонологии.

Field of application (in Kazakh) : Қазақ фонологиясын жүйе ретінде туыстас түркі фонологиясымен сабақтастырыла зерттелуі жұмыстың теориялық маңыздылығын белгілейді. Фонемалар морфемалардың, сөздердің, грамматикалық тұлғалардың материалдық негізі болып саналатынын ескеріп, түркі тілдерінің фонетика-фонологиялық процестерін, құбылыстарын сипаттап, тіл білімінің күрделі әлі қарастырылмаған проблемаларымен шұғылдануға болады. Тарихи фонология тарихи грамматика, лексикология, этимология проблемалармен айналысуға жол ашады. Сондай-ақ, түркі тілдерінің салыстырмалы және салғастырмалы тіл білімінің дамуына да тарихи фонологияның зерттелуінің маңызы зор екені дау тудырмайды. Зерттеуде алынған нәтижелерді жоғары оқу орындарында түркітануға кіріспе, көне түркі тілі, түркі тілінің салыстырмалы фонологиясы, қазақ тілінің тарихи грамматикасы пәндері бойынша дәріс оқуда пайдалануға болады және салыстырмалы фонологиядан студенттерге бағдарлама мен силлабус дайындауға болады.