The object of research, development or design (in Russian) : Рудные месторождения, разрабатывающие рудные залежи с системами разработки с открытым очистным пространством

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ашық тазарту кеңістігі бар қазу жүйелерімен кен орындарын игеретін рудалы кен орындары

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является создание новых технологии разработки рудных месторождений, обеспечивающих полноту извлечения полезных ископаемых, путем установления порядка и направления отработки целиков в панели, на основе определения нагрузки на целики, посредством построения кривых линий скольжения для каждого литологического типа горных пород, слагающих налегающую толщу

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты таужыныстардың әрбір литологиялық типі үшін сырғу беттердің қисықтарын құру арқылы кентіректерге жүктемені айқындау негізінде кентіректерді панельде өндіру тәртібі мен бағытын белгілеу жолымен пайдалы қазбаларды толық алуды қамтамасыз ететін кенорындарды игерудің жаңа технологияларын жасау болып табылады

Методы исследования (на русском) : При решении поставленных задач используется комплексный метод исследования, включающий анализ литературных источников по вопросам потери руды; оценку устойчивости и дефектности опорных целиков и приконтурного массива выработанных пространств; установление зависимости степени нагруженности опорных целиков от основных параметров отработки панели с учетом формы целиков, зоны деформации налегающей толщи; установление критериев разрушения массива целика; определение надежности группы целиков и границ возможной цепной реакции их разрушения, с учетом порядка и направления отработки целиков в панели; определение условий полной подработки земной поверхности на месторождении, путем расчета величины максимального оседания земной поверхности

Методы исследования (на казахском) : Қойылған міндеттерді шешу кезінде кенді жоғалту мәселелері бойынша әдеби көздерді талдауды; тірек кентіректерінің және қазылған кеңістіктердің контурға жақын массивінің орнықтылығы мен ақауын бағалауды; тірек кентіректерінің жүктелу дәрежесінің кентіректердің пішінін, жапсарлас төбе таужыныстарының деформациялану аймағын ескере отырып, панельді қазудың негізгі параметрлеріне тәуелділігін белгілеуді; кентірек массивінің бұзылу критерийлерін белгілеуді қамтитын кешенді зерттеу әдісін пайдаланған жөн; кентіректер тобының сенімділігін және панелде кентіректерді өндіру тәртібі мен бағытын ескере отырып, олардың бұзылуының мүмкін тізбекті реакциясының шекараларын айқындау; жер бетінің барынша шөгуінің шамасын есептеу жолымен кен орнындағы жер бетінің толық жұмыс істеу шарттарын айқындауды қамтитын зерттеудің кешенді әдісі қолданылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Новизна проекта заключается в использовании кривых линии поверхностей скольжения трех семейств, определенные на основе паспорта прочности горных пород и служащие для построения границ зон напряженно-деформированного состояния массива пород налегающей толщи и мульды сдвижения в различных горно-геологических условиях. Установлены зависимости степени нагруженности опорных целиков от основных параметров отработки панели с учетом формы целиков и зоны деформации налегающей толщи. В результате разработана и апробирована новая ресурсосберегающая технология разработки рудных тел, обеспечивающая полноту извлечения запасов полезных ископаемых из недр и обоснована эффективность предлагаемой технологической схемы.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаның жаңалығы тау жыныстарының беріктігі паспортының негізінде айқындалған және әртүрлі тау-кен-геологиялық жағдайларда жылжымалы тау жыныстары массивінің кернеулі-деформацияланған жай-күйі аймақтарының шекараларын құруға қызмет ететін үш тобының сырғанау беттерінің қисық сызықтарын пайдаланудан тұрады. Кентіректердің жүктелу дәрежесінің олардың пішінін және іргелес қалыңдықтың деформация аймағын ескере отырып, панельдің негізгі параметрлеріне тәуелділігі орнатылды. Нәтижесінде пайдалы қазбалар қорларын жер қойнауынан алудың толықтығын қамтамасыз ететін кен денелерін игерудің жаңа ресурс үнемдеуші технологиясы әзірленіп, сынақтан өткізілді және ұсынылған технологиялық схеманың тиімділігі негізделді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Фактические технико-экономические показатели опытно-промышленной разработки панелей 21, 22: С 2022 по август 2024 года производительность – 248 тыс. тонн. Потери руды составили по панели 21- 3641 тонн, по панели 22 -1339 тонн. Тогда, П = 248 000/(3641+1339) = 2%. Общее разубоживание руды по 4 панелям составило – 7,8%.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 21, 22 панельдерін массивті кентіректермен тәжірибелік-өнеркәсіптік өндірудің іс жүзіндегі техникалық-экономикалық көрсеткіштері: 2022 жылдан 2023 жылдың тамызына дейін өнімділік – 248 мың тонна. П-21 бойынша жоғалым 3641 тонна құрады, П-22 бойынша -1339 тонна болды. Сонда, жалпы жоғалым П = 248 000/(3641+1339) = 2%. 4 панель бойынша жалпы құнарсыздану – 7,8% болды.

Level of implementation (in Russian) : Результаты научных исследований доведены до практического внедрения и используются на руднике Жомарт ПО «Жезказганцветмет» ТОО «Корпорация Казахмыс». Также в рамках грантового проекта была выполнена диссертационная работа на тему «Геомеханическое обеспечение разработки пологих рудных тел системами с открытым очистным пространством» Балпановой М.Ж. Результаты исследования были использованы при разработке проекта П 20-22/03-ПЗ «Опытно-промышленная отработка запасов панелей 21, 22 камерно-столбовой системой разработки с оставлением массивных целиков».

Level of implementation (in Kazakh) : Ғылыми зерттеулердің нәтижелері практикалық енгізуге жеткізілді және "Қазақмыс Корпорациясы" ЖШС "Жезқазғанцветмет" ӨБ Жомарт кенішінде пайдаланылады. Сонымен қатар гранттық жобаның аясында М.Ж. Балпанова «Ашық тазарту кеңістігі жүйесі арқылы жазық кеншоғырларды қазып өндіруді геомеханикалық қамтамасыз ету» тақырыбында диссертациялық жұмысын орындады. Зерттеудің нәтижелері «21, 22 панельдердің кен қорын массивті кентіректерді қалдыра отырып камералы-бағанды қазу жүйесімен тәжірибелік-өндірістік игеру» ПЗ 20-22/03-ПЗ жобасын әзірлеу кезінде пайдаланылды (енгізу туралы актілермен және анықтамалармен расталды).

Efficiency (in Russian) : Основными конструктивными элементами при камерно-столбовой системе разработки являются потолочина и целик. Устойчивость потолочины и целиков, при первичной отработке камерных запасов и вторичной отработке целиков с погашением выработанного пространства, являются основными показателями для эффективного и безопасного ведения горных работ. Предложенное проектом уменьшение пролета является эффективным способом обеспечения устойчивости кровли камер, которая, по 17-ти летнему опыту рудника Жомарт, является самым слабым элементом системы разработки. Проведенные исследования дают основание полагать, что предлагаемый вариант повышения устойчивости пролетного строения камеры позволяет значительно улучшить состояние горных выработок за счет уменьшения деформации кровли и ее обрушений. Предложенное техническое решение повышает устойчивость пролета камеры более чем в 10 раз, что является очевидным положительным эффектом, позволяющим увеличить скорость проходки и получить значительный экономический эффект

Efficiency (in Kazakh) : Камералық-бағаналы қазу жүйесіндегі негізгі құрылымдық элементтер төбе және кентірек болып табылады. Төбелер мен кентіректердің тұрақтылығы, камералық қорларды бастапқы өңдеу және өндірілген кеңістікті өтеумен ентіректерді екінші рет өндіру кезінде тау-кен жұмыстарын тиімді және қауіпсіз жүргізудің негізгі көрсеткіштері болып табылады. Жоба ұсынған аралықты азайту Жомарт кенішінің 17 жылдық тәжірибесі бойынша игеру жүйесінің ең әлсіз элементі болып табылатын камералардың төбесінің тұрақтылығын қамтамасыз етудің тиімді тәсілі болып табылады. Жүргізілген зерттеулер камераның аралық құрылымының тұрақтылығын арттырудың ұсынылған нұсқасы төбенің деформациясы мен оның құлауын азайту арқылы тау-кен жұмыстарының жағдайын едәуір жақсартуға мүмкіндік береді деп сенуге негіз береді. Ұсынылған техникалық шешім камераның аралық тұрақтылығын 10 еседен астам арттырады, бұл қазу жылдамдығын арттыратын және айтарлықтай экономикалық әсер ететін айқын оң әсер

Field of application (in Russian) : Горнодобывающая промышленность

Field of application (in Kazakh) : Тау-кен өнеркәсібі