The object of research, development or design (in Russian) : Объект исследования – образцы бериллида титана Be12Ti, бериллид циркония Be2Zr.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны – Be12Ti титан бериллиді және Be2Zr цирконий бериллиді үлгілері.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта заключается в получении новых фундаментальных знаний о механизмах взаимодействия изотопов водорода с бериллидами типа Be2Zr, Be12Ti при различных температурах и условиях насыщения и дегазации. На основе полученных новых экспериментальных данных будут выработаны предложения по использованию исследованных материалов в разных областях энергетики и техники.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты – Be2Zr, Be12Ti типіндегі бериллидтермен сутегі изотоптарының әртүрлі температураларда және қанығу мен дегазация жағдайларында өзара әрекеттесу механизмдері туралы жаңа іргелі білім алу. Алынған жаңа эксперименттік деректер негізінде зерттелген материалдарды энергетика мен техниканың әртүрлі салаларында пайдалану бойынша ұсыныстар жасалады.

Методы исследования (на русском) : Методы исследования – рентгенофазовый анализ, оптическая металлографии, сканирующий электронной микроскопии, масс-спектрометрия, термодесорбционная спектрометрия, интегральный метод Сивертса.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері – рентгенфазалық талдау, оптикалық металлография, сканерлеуші электронды микроскопия, масс-спектрометрия, термодесорбциялық спектрометрия, Сивертс әдісі.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведены методические эксперименты по изучению процессов взаимодействия изотопов водорода (дейтерия) с бериллидами типа Be2Zr и Be12Ti. Получены кривые термодесорбции дейтерия и определены энергии активации процессов десорбции дейтерия для каждого типа бериллидов. Определены оптимальные параметры экспериментов: масса образцов должна быть в диапазоне 0,01-0,5 грамм для уверенной регистрации спектра десорбции дейтерия, а насыщение образцов дейтерием необходимо проводить при давлении не менее 105 Па при температуре не ниже 973-1023 К. На основе полученных экспериментальных данных по бериллиду циркония проведены расчеты энергии эндотермических реакций соответствующих переходов и энергии активации распадов дейтеридных фаз, а также рассчитана энергия активации взаимодействия паров воды с поверхностью образцов. Анализ результатов экспериментов по бериллиду титана позволил оценить энергии активации диффузии и растворимости дейтерия, определить температурные интервалы образования и распада различных дейтеридных фаз. На основе полученных экспериментальных данных установлены некоторые закономерности протекающих физических процессов и предложены механизмы взаимодействия изотопов водорода с бериллидами титана и циркония.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Be2Zr және Be12Ti типіндегі бериллидтермен сутегі изотоптарының (дейтерий) өзара әрекеттесу процестерін зерттеу бойынша әдістемелік эксперименттер жүргізілді. Дейтерийдің термодесорбциялық қисықтары алынып, әрбір бериллид түрі үшін дейтерийдің десорбция процестерінің активация энергиялары анықталды. Эксперименттердің оңтайлы параметрлері анықталды: үлгілердің массасы 0,01-0,5 грамм диапазонында болуы керек, бұл кезде дейтерийдің десорбция спектрін сенімді тіркеу мүмкіндігі бар, ал дейтериймен қанықтыру кемінде 105 Па қысымда, 973-1023 К температурада жүргізілуі тиіс. Цирконий бериллиді бойынша алынған эксперименттік деректер негізінде тиісті өтулердің эндотермиялық реакцияларының энергиялары және дейтерийлік фазалардың ыдырау активация энергиялары есептелді, сондай-ақ үлгілердің бетімен су буының өзара әрекеттесуінің активация энергиясы есептелді. Титан бериллиді бойынша эксперимент нәтижелерін талдау арқылы дейтерийдің диффузиясы мен еруінің активация энергияларын бағалауға, әртүрлі дейтерийлік фазалардың түзілу және ыдырау температуралық интервалдарын анықтауға мүмкіндік берді. Алынған эксперименттік деректер негізінде орын алатын физикалық процестердің кейбір заңдылықтары анықталды және сутегі изотоптарының титан және цирконий бериллидтерімен өзара әрекеттесу механизмдері ұсынылды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : не оценивалась

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : бағаланбайды

Level of implementation (in Russian) : Результаты проекта не внедрялись

Level of implementation (in Kazakh) : Жоба нәтижелері орындалмады

Efficiency (in Russian) : Эффективность проекта оценивается как высокая

Efficiency (in Kazakh) : Жобаның тиімділігі жоғары деп бағаланады

Field of application (in Russian) : Область применения – ядерная, термоядерная и водородная энергетика, а также функциональные элементы бланкетов термоядерных реакторов, в бериллиевых отражателях ядерных реакторов, и в качестве материалов для хранения водорода в водородной промышленности и энергетике.

Field of application (in Kazakh) : Қолдану саласы – ядролық, термоядролық және сутегі энергетикасы, сондай-ақ термоядролық реакторлардың бланкеттерінің функционалдық элементтері, ядролық реакторлардың бериллийлі шағылдырғыштарында және сутегі өнеркәсібі мен энергетикасында сутегіні сақтау материалдары ретінде.