The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются звездные скопления, их члены-звезды и гравитационные волны, возникающие от вспышек сверхновых с коллапсом ядра, происходящих внутри этих скоплений.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысандары жұлдыз шоғырлары, олардың мүше-жұлдыздары және осы шоғырлар ішінде болатын ядролық коллапспен аса жаңа жұлдыздардың жарқылынан туындайтын гравитациялық толқындар болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта — применение методов машинного обучения с учителем для определения членов звездных скоплений и исследования гравитационных волн от вспышек сверхновых с коллапсом ядра, используя численные симуляции в качестве тренировочных данных в обоих случаях. Это исследование направлено на углубление нашего понимания эволюции скоплений, динамики их членов и взаимосвязи между свойствами вспышек сверхновых с коллапсом ядра и скоплений.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты - жұлдыз шоғырларына мүшелікті анықтау және ядролық коллапсты аса жаңа жұлдыздардан туындайтын гравитациялық толқындарды зерттеу үшін бақыланатын машиналық оқыту әдістерін қолдану, екі жағдайда да оқыту деректері ретінде сандық модельдеуді пайдалану. Бұл зерттеу шоғырлардың эволюциясын, мүшелік динамикасын және ядролық коллапсты аса жаңа жұлдыздар мен шоғырлардың қасиеттері арасындағы байланысты түсінуімізді тереңдетуге бағытталған.

Методы исследования (на русском) : Моделирование звездных скоплений методом N-тел; численное моделирование CSN; разработка алгоритмов машинного обучения с учителем; высокопроизводительные вычисления с ускорением на GPU.

Методы исследования (на казахском) : N-дене әдісімен жұлдыз шоғырларын модельдеу; ядролық коллапсты аса жаңаларды сандық модельдеу; бақыланатын машиналық оқыту алгоритмдерін әзірлеу; GPU үдеткішімен жоғары өнімді есептеулер.

Obtained results and novelty (in Russian) : Мы провели моделирование звездных скоплений методом N-тел с различными начальными условиями, а также численные симуляции событий вспышек сверхновых с коллапсом ядра. Эти симуляции использовались в качестве тренировочных данных для разработки алгоритмов машинного обучения для точного определения членства в скоплениях и анализа гравитационных волн от вспышек сверхновых с коллапсом ядра. Были созданы инструменты для мнимых наблюдений моделируемых скоплений, что позволило провести валидацию моделей и оценку погрешностей. Составлена обширная база данных смоделированных скоплений и связанных с ними событий вспышек сверхновых с коллапсом ядра. За время проекта было опубликовано 4 научных статей, из них 3 в международных журналах Q1 (Scopus и Web of Science) и 1 в отечественном журнале, рекомендованном КОКСНВО МНВО РК. Одна статья находится на рассмотрении в международных журналах Q1. Двое участников исследовательской группы получили ученые степени: PhD (1) и MSc (1), защитив диссертации по темам проекта.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Біз әртүрлі бастапқы жағдайлары бар жұлдыз шоғырларының N-дене модельдеуін және CCSN оқиғаларының сандық модельдеуін жүзеге асырдық. Бұл модельдеулер шоғырларға мүшелікті дәл анықтау және CCSN гравитациялық толқындарын талдау үшін машиналық оқыту алгоритмдерін әзірлеуде оқыту деректері ретінде қолданылды. Модельденген шоғырлардың жорамал бақылаулары үшін құралдар жасалды, бұл модельдерді валидациялауға және қателіктерді бағалауға мүмкіндік берді. Модельденген шоғырлар мен оларға қатысты CCSN оқиғаларының жан-жақты дерекқоры құрастырылды. Жоба кезеңінде 4 ғылыми мақала жарияланды, оның ішінде 3-і Q1 халықаралық журналдарда (Scopus және Web of Science) және 1-і ҚР ҒЖБМ ЖЖОКБК ұсынған отандық журналдарда. Бір мақала Q1 халықаралық журналдарда қарастырылуда. Зерттеу тобының екі мүшесі жоба тақырыптары бойынша диссертация қорғап, PhD (1) және магистр дәрежелерін алды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Благодаря реализации проекта были улучшены вычислительные мощности Энергетической Космической Лаборатории. Привлечены дополнительные научные сотруники. В рамках проекта были поддержаны научные работники других ВУЗов и НИИ как КазНУ им Аль-Фараби, Астрофизический институт им. В.Г.Фесенкова и Алматинский университет энергетики и связи имени Гумарбека Даукеева

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаны іске асыру арқасында Энергетикалық Ғарыш Зертханасының есептеу қуаттары жақсартылды. Қосымша ғылыми қызметкерлер тартылды. Жоба аясында әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, В.Г.Фесенков атындағы Астрофизика институты және Ғұмарбек Дәукеев атындағы Алматы энергетика және байланыс университеті сияқты басқа ЖОО мен ҒЗИ-дің ғылыми қызметкерлері қолдау тапты.

Level of implementation (in Russian) : Поскольку проект относится к фундаментальной науке, внедрение не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Жоба іргелі ғылым саласында болғандықтан енгізу қарастырылмаған.

Efficiency (in Russian) : На базе научного проекта подготовлены высококвалифицированные кадры с навыками анализа больших данных, компьютерного моделирования и применения машинного обучения в исследовательских работах. На реализацию проекта были привлечены 4 PhD студента, несколько студентов магистратуры и бакалавриата из разных ВУЗов страны. Были выпущены 1 PhD, 1 магистрант которые успешно защитились по теме проекта.

Efficiency (in Kazakh) : Ғылыми жоба негізінде үлкен деректерді талдау, компьютерлік модельдеу және зерттеу жұмыстарында машиналық оқытуды қолдану дағдылары бар жоғары білікті кадрлар дайындалды. Жобаны іске асыруға елдің түрлі ЖОО-нан 4 PhD студенті, бірнеше магистратура және бакалавриат студенттері тартылды. Жоба тақырыбы бойынша 1 PhD, 1 магистрант табысты қорғалды.

Field of application (in Russian) : Астрономия и астрофизика

Field of application (in Kazakh) : Астрономия және астрофизика