The object of research, development or design (in Russian) : Проект направлен на определение роли женских металлических украшений как индикатора культурных процессов, происходивших в Жетысу и соседних регионах; рассмотрения их как маркера этнографических различий в общественной системе, определяющего социальный, половозрастной статус женской общины.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Жоба әйелдердің металл әшекейлерінің Жетісу мен көршілес аймақтарда орын алған мәдени процестердің индикаторы ретіндегі ролін анықтауға; әйел қауымының әлеуметтік, жыныстық-жастық мәртебесін, қоғамдық жүйедегі этнографиялық айырмашылықтарын анықтайтын маркері ретінде қарастыруға бағытталған.

Aim of work (in Russian) : Определить преемственность женских металлических украшений, найденных в погребениях от раннего железного века до этнографического периода, сопоставив их с казахскими национальными украшениями, и описать их как индикатор культурных традиций жителей Жетысу.

Aim of work (in Kazakh) : Ерте темір дәуірінен бастап этнографиялық кезеңге дейінгі жерлеу орындарынан табылған әйел металл әшекейлерін қазақ ұлттық әшекейлерімен салыстыра отырып, сабақтастықты анықтау әрі Жетісу тұрғындарының мәдени дәстүрлерінің индикаторы ретінде сипаттау

Методы исследования (на русском) : В ходе выполнения данного научного проекта были строго соблюдены принципы историзма и объективности. Особое внимание уделено региональному принципу в зависимости от структуры исследования. При анализе отдельных аспектов проблемы применялись такие методы, как повествовательный, систематизирующий, обобщающий, логический, сравнительный, хронологический и хронологико-проблемный. Так как проект посвящен изучению роли женских украшений как культурных индикаторов в контексте социально-структурных особенностей древних кочевых сообществ определенного региона, использованы методы как археологических, так и искусствоведческих исследований. Археологические методы: 1)метод выделения археологической культуры и культурно-исторического общества; 2) Метод периодизации и синхронизации; 3) Описание и обработка археологических материалов; 4) методы спектрального анализа; 5) библиографическая экспертиза; Искусствоведческими методами являются: 1) Описание и анализ методов и стилей изготовления украшений из металла; 2) сравнительная экспертиза; 3) методы анализа сюжетов.

Методы исследования (на казахском) : Ғылыми жобаны орындау барысында тарихилық, объективтілік принциптер басшылыққа алынды. Әсіресе, жұмыс құрылымына байланысты аймақтық принцип жете басшылыққа алынды. Мәселенің жекелеген аспектілерін қарастыруда баяндау, жүйелеу, қорытындылау, логикалық талдау, салыстырмалы, хронологиялық, хронологиялық-проблемалық әдістер қолданылды. Жалпы алғанда, жоба әйелдердің әшекей бұйымдарының белгілі-бір аймақтың ежелгі көшпенділер қоғамдық құрылысын сипаттаудағы мәдени индикаторлар ретіндегі рөлін зерттеуге арналғандықтан, төмендегі археологиялық зерттеу әдістері де, өнертанулық зерттеулер де қолданылатын болады. Археологиялық әдістер: 1)археологиялық мәдениет пен мәдени-тарихи қоғамды бөліп көрсету әдісі; 2) мерзімдеу және синхрондау әдісі; 3) археологиялық материалдарды сипаттау және өңдеу; 4) спектралды талдау әдістері; 5) библиографиялық сараптау; Өнертанулық әдістер: 1) металдан жасалған әшекейлердің жасалу әдістері мен мәнерлерін сипаттау және талдау; 2) салыстырмалы сараптама; 3) сюжеттерге анализ жасау әдістері болмақ.

Obtained results and novelty (in Russian) : В ходе проведенного исследования были изучены материалы Национального архива РК и архива Института археологии им. А. Х. Маргулана. Также использованы данные из Санкт-Петербургского государственного архива кино-, фото- и звуковых документов Российской Федерации, Русского географического общества и этнографических музеев Венгрии. В Национальном музее РК были проведены сборы данных, в рамках которых собрано 224 металлических женских украшения из Жетысуского региона. В общей сложности было сделано 1546 фотографий артефактов, также собрано 227 фотографий изделий из фондов районных музеев Жетысуской области. В Жамбылском областном историко-краеведческом музее было задокументировано 800 изображений украшений, включая золотые изделия из Государственного историко-культурного заповедника «Памятники Древнего Тараза». Для определения функционального назначения отдельных металлических изделий в женском костюме особое внимание уделено таким украшениям, как серьги и кольца. Были исследованы Различные типы серёг, включая проволочные, «трубчатые» и серьги с 1,5 оборотом. Серьги раннего железного века, найденные в Алакольской низменности Жетысу, имеют прямоугольную проволочную опору, которая образует неразрывное кольцо, внутри которого помещены ромбовидные камни. Кольца, как элемент украшений, представляют собой замкнутые круги, символизирующие целостность и единство. Результаты проведённого исследования опубликованы в рецензируемом журнале, рекомендованном КОКСОН

Obtained results and novelty (in Kazakh) : ҚР Ұлттық Архивінде, Археология институты архивіндегі істер қарастырылды. Ресей Федерациясының Санкт-Петербург Мемлекеттік кино, фото және дыбыс құжаттары архиві, Орыс географиялық қоғамы және Венгрия этнографиялық музейлері материалдарынан Жетісуға қатысты мәліметтер қарастырылды. Қазақстан Республикасы Ұлттық музейінде зерттеу жұмыстары жүргізілді. Ұлттық музейден 224 металдан жасалған Жетісу өңіріне жататын әйел әшекейлері жинақталды. Жәдігерлердің жалпы алғанда 1546 фотосы түсірілді. Жетісу облысы музейлер бірлестігіне енетін аудандық музейлер экспозициясы мен қорларындағы 227 бұйымның фотосы жинақталды. Жамбыл облыстық тарихи өлкетану музейінде 97 металдан жасалған әйел әшекейлерінің жалпы 800 фото, «Ежелгі Тараз ескерткіштері» мемлекеттік тарихи-мәдени қорығынан алтын бұйымдар фотоға түсірілді. Әйел костюміндегі жекелеген металдан жасалған бұйымдардың функционалдық мақсаты анықтау мақсатында сырға және жүзік секілді әшекейлердің маңызы анықталды. Құлақ әшекейлері сым, «құбырлы», 1.5 айналымдағы сырғалар және т. б. Жетісуда Алакөл ойпатындағы обадан табылған ерте темір дәуірінің сырғасы тұтас сақина секілді пішінді құрайтын, қимасында тікбұрышты сымнан жасалған имегі бар. Цилиндрге ромб тәрізді тастар орналастырылған. Сақина тұйық шеңбер түрінде жасалып, тұтастық пен бірлікті білдіретін зергерлік бұйым болып табылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Результаты исследований женских металлических украшений, обнаруженных на памятниках раннего железного века и средневековья Жетысу, активно распространяются через социальные сети и средства массовой информации, что способствует их широкому представлению среди широкой аудитории, интересующейся историческим наследием. Полученные данные могут быть опубликованы в научных трудах и использоваться в учебных пособиях и школьных учебниках. Изучение богатого археологического фонда, отражающего экономическое и культурное влияние, позволяет создать уникальный бренд этно-стилевых украшений, основанный на традициях и стилях древних жителей региона. Это способствует развитию конкурентоспособного направления в туристической индустрии. Такие возможности позволяют расширить круг целевых потребителей результатов исследования: от специалистов научных сообществ (НИИ, музеи, вузы) до любителей истории и искусства Казахстана, включая средние учебные заведения, туристические организации и средства массовой информации.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жетісу өлкесінің ерте темір дәуірі, ортағасыр ескерткіштерінен табылған әйелдердің металл әшекейлерін зерттеу жұмыстарының нәтижелері әртүрлі әлеуметтік желілер мен ақпараттық құралдар бойынша насихатталып, жалпы өз тарихына қызығушылықпен қарайтын қалың көпшілікке осы жәдігерлерді кеңінен таныстыруға мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижелері ғылыми еңбектерде жарияланып, оқулықтар мен мектеп оқулықтарына пайдаланылуы мүмкін. Экономикалық әсері жинақталған бай археологиялық қорды зерделеу нәтижесінде ежелгі тұрғындар қолданған стиль, мәнерлерді пайдалана отырып, қазіргі заманда асқан қызығушылыққа ие этно мәнердегі әшекей бұйымдарының ерекше брендін жасауға, сол арқылы туристік кластерде бәсекеге қабілетті бағытты дамытуға мүмкіндік береді. Мұндай мүмкіндіктер жұмыс нәтижелерінің мақсатты тұтынушыларын мамандандырылған ғылыми қауымдастықтардан (ҒЗИ, мұражайлар, жоғары оқу орындары) Қазақстанның ежелгі тарихы мен өнерін сүйетін жалпы көпшілігіне (орта оқу орындары, туристік ұйымдар мен БАҚ) дейін кеңейтеді.

Level of implementation (in Russian) : Выполнены все указанные в календарном плане задачи второго этапа исследований: составляется документация - реестр имеющихся в музейных коллекциях музеев женских украшений из металла Жетысуской, Алматинской и восточных районов Жамбылской областей. Подготовлена и издана научная статья в журнале, рекомендованных КОКСОН. Основные результаты выполненных исследований актуализированы и изданы в материалах международной научной конференции «Аргынбаевские чтения – 2024».

Level of implementation (in Kazakh) : күнтізбелік жоспарда көрсетілген міндеттер орындалды. Жетісу, Алматы облыстарының, Жамбыл облысының шығыс аудандарының музейлері қорларындағы металдан жасалған әйел әшекейлерінің ортақ тізімдеме-реестрі даярлануда. ҚР ҒЖБССБҚК ұсынған журналда мақала жарық көрді. негізгі жұмыс нәтижелері "Арғынбаев оқулары -2024" Халықаралық конференция жинағында жарық көрді.

Efficiency (in Russian) : В рамках реализации проекта начаты работы по созданию теоретической основы для последующих исследований этнокультурных процессов древнего населения Жетысу. Это позволяет дать комплексную характеристику, необходимую для реконструкции культурно-исторических процессов раннего железного века. Практическое значение результатов проекта заключается в возможности расширить научную базу для популяризации, музеефикации и сохранения объектов историко-культурного наследия Казахстана. В ходе проекта осуществлены сбор и фотодокументация украшений из коллекций музеев Алматинской, Жетысуской и Жамбылской областей, охватывающие период от эпохи бронзы до этнографического времени. Это позволит ввести данные артефакты в научный оборот, провести их сравнительно-типологический анализ, а также представить общую картину социальной и культурной жизни населения региона.

Efficiency (in Kazakh) : Жобаны іске асыру ерте темір дәуірінен бастау алған мәдени-тарихи процестерін реконструкциялау үшін кешенді сипаттама жасауға мүмкіндік беретін Жетісу тұрғындарының мәдениетін зерттеудің белгілі бір зерттеу бағытына қадам жасалды. Тәжірибелік тұрғыда жобаның нәтижелері Қазақстанның тарихи-мәдени мұра нысандарын сақтау, насихаттау және музейлендірудің ғылыми базасын кеңейтуге қабілетті. Қола дәуірінен этнографиялық кезеңге дейінгі Алматы, Жетісу және Жамбыл облыстарының музейлерінің коллекцияларында зергерлік бұйымдарды жинау және фотоқұжаттау өткізілді, бұл ғылыми айналымға енгізуге , зергерлік бұйымдарға салыстырмалы-типологиялық талдау жүргізуге, сондай-ақ өңір халқының әлеуметтік және мәдени өмірі туралы жалпы мәліметті ұсынуға мүмкіндік береді

Field of application (in Russian) : Материалы исследований и аналитических данных могут быть использованы при подготовке научных публикаций и учебно-методических пособий. Полученные результаты способны значительно расширить возможности интерпретации музейных экспозиций, а также использоваться в познавательных программах, представленных в средствах массовой информации, включая социальные сети. В социально-экономическом аспекте итоги исследования могут способствовать развитию туристической индустрии, в частности, через создание сувенирной продукции, основанной на изученных материалах, и расширение ассортимента туристических кластеров. Эти возможности позволяют охватить более широкую аудиторию, начиная с научных сообществ (НИИ, музеи, вузы) и заканчивая любителями истории и искусства Казахстана, включая средние учебные заведения, туристические организации и средства массовой информации.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеу және талдау материалдары ғылыми жұмыстар мен оқу-әдістемелік құралдарын жазу кезінде қолданылатын болады. Жұмыс нәтижелері музей экспозициялары мен танымдық бағдарламаларды БАҚ-та, соның ішінде Internet әлеуметтік желілерінде түсіндіру мүмкіндіктерін кеңейте алады. Әлеуметтік-экономикалық аспектіде зерттеу нәтижелері зерттелген материалдар негізінде кәдесый өнімдерін дайындау және туристік кластерлердің ассортиментін кеңейту тұрғысынан туризмнің дамуына ықпал етуі мүмкін. Мұндай мүмкіндіктер жұмыс нәтижелерінің мақсатты тұтынушыларын мамандандырылған ғылыми қауымдастықтардан (ҒЗИ, музейлер, жоғары оқу орындары) Қазақстанның ежелгі тарихы мен өнерін сүйетін жалпы көпшілігіне (орта оқу орындары, туристік ұйымдар мен БАҚ) дейін кеңейтпек.