The object of research, development or design (in Russian) : Открытие письменности переместило историю человечества из «доисторического периода» в «исторический». Таким образом, письменность – одно из величайших достижений человечества в освоении пространства и времени, уникальное явление в истории человечества. Ценности и цели меняются в зависимости от изменений глобального геополитического пространства, в зависимости от социокультурных тенденций. Эта ситуация открывает путь для молодых независимых государств к углубленному изучению истории, культуры и языка своего народа. Духовные аспекты тюркской цивилизации нашли отражение в системе различных символов (рунических, уйгурских, манихейских, арабских, латинских, армяно-кипчакских, чагатайских). Благодаря им на протяжении 15 веков возводились уникальные тюркские надписи. Однако история закономерностей развития казахской письменности детально не изучена. В 1978 году в России прошел обучение один специалист именно по истории письменности. Но в нашей стране нет настоящего специалиста в этой области. Фундаментальных исследований не проводилось, за исключением малочисленных статей наших ученых, изучавших историю языка и историю литературы. Поэтому очень важно изучить, систематизировать и определить место казахской письменной культуры в мировой культуре с точки зрения конкретных этапов культуры письма и используемых видов письма с точки зрения истории письма (грамматологии).

The object of research, development or design (in Kazakh) : Жазудың табылуы адамзат тарихын «тарихтан бұрынғы кезеңнен» шығарып, «тарихи» кезеңге өткізді. Ендеше жазу адамзаттың кеңістік пен уақытты игеруіндегі ұлы жетістіктерінің ең бастысы, адамзат тарихындағы ерекше құбылыс. Елбасының «Ұлы даланың жеті қыры» атты мақаласына арқау болған ұлы дала елінің басты жетістіктерінің бірі осы «жазу мәдениеті» болмақ. Әлеуметтік-мәдени үрдістерге негізделген жаһандық геосаяси кеңістіктегі өзгерістер негізінде құндылықтар мен мақсаттар өзгеруде. Бұл жағдай жас тәуелсіз мемлекеттерді өз халқының тарихын, мәдениетін және тілін терең зерттеуге жол ашып отыр. Түркі өркениетінің рухани аспектілері түрлі жазу таңбалары жүйесінде (руна, ұйғыр, манихей, араб, латын, армян-қыпшақ, шағатай) көрініс тапқан. Солардың арқасында 15 ғасыр бойы теңдессіз түркі жазба ескерткіштері қалыптасты. Алайда түркі, оның ішінде қазақ жазуының даму заңдылықтарының тарихы жеткілікті зерттелмеген. Ресейде нақты жазу тарихына қатысты 1978 жылы бір маман дайындалған екен. Ал елімізде бұл саладағы нақты маман жоқ. Тіл тарихын, әдебиет тарихын зерттеп жірген ғалымдарымыздың бірлі, екілі мақалаларынан басқа іргелі зерттеу жасалмаған. Ендеше, қазақ жазуы мәдениетінің нақты кезеңдері мен қолданылған жазу түрлерін жазу тарихы (грамматология) тұрғысынан зерттеп, жүйелеп, әлем мәдениетіндегі орнын анықтау өте өзекті мәселе.

Aim of work (in Russian) : Основная цель проекта – выявить и систематизировать истоки культуры казахского письма в истории письма (грамматологии) от этапа изобразительного письма (пиктограммы), через этапы написания мысли (идеограммы), выявить и систематизировать типы на основе конкретных поколенческих письменных и алфавитных письменных памятников. Определить происхождение, развитие, распространение (грамотности) древнетюркской письменности, считающаяся жемчужиной культуры казахской письменности, и кросскультурное влияние письменности на культуры евразийских степей. Определить на основе археологических и новых научных данных касательно культуре письма ареал распространение использованных видов письма и хронологию их применения (terminus ad quem и terminus ad quo). Протоказахская письменность (древнетюркская письменность, древнеуйгурская письменность, чагатайская письменность) рассматривается как стандартное языковое средство, которое широко использовалось во внутренних и внешних межэтнических отношениях в средние века. Древнетюркские надписи (руны) сосуществовали с брахмийскими, согдийскими, манихейскими, китайскими и уйгурскими надписями. Будет исследовано место этих видов письменности в мировой культуре путем языкового исторического анализа (грамматологии) экстралингвистических и языковых факторов.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның негізгі мақсаты қазақ жазуы мәдениетінің бастауларын жазу тарихы (грамматология) дамуының суретті жазу (пиктограмма) кезеңінен бастап, ой жазу (идеограмма), буындық жазу және алфавиттік жазу кезеңдері негізінде нақты жазба ескерткіштер арқылы түрлерін анықтап, жүйелеу. Қазақ жазуы мәдениетінің жауһары байырғы түрік бітіг жазуының шығу тегі, дамуы, таралуы (сауаттылық) мен жазудың Еуразия даласындағы мәдениеттерге кросс-мәдени әсерін анықтау. Жазу мәдениетіне қатысты археологиялық және жаңа ғылыми мәліметтер негізінде қолданылған жазу түрлерінің таралу ареалын анықтап, қолданылу хронологиясын (terminus ad quem және terminus ad quo) анықтау. Протоқазақ жазуы (байырғы түрік бітіг жазуы, көне ұйғыр жазуы, шағатай жазуы) – орта ғасырдағы ішкі және сыртқы этносаралық қатынастарда кеңінен қолданылған стандартты тіл құралы ретінде қарастырылады. Байырғы түрік бітіг (руна) жазуы брахми, соғды, манихей, қытай, ұйғыр жазуларымен бірге қолданыста болғандығы экстралингвистикалық және лингивистикалық факторлардың көмегімен талданып, тіл тарихы (грамматология) анализі арқылы бұл жазу түрлерінің әлем мәдениетіндегі орны анықталады.

Методы исследования (на русском) : Для реализации проекта планируется использование общенаучной методологии и историко-краеведческого (грамматического), лингвистического, этнокультурологического методов.

Методы исследования (на казахском) : Жобаны іске асыру үшін жалпы ғылыми әдіснама мен этномәдени, тіл тарихы (грамматологиялық), синхронды түркітану, лингвистикалық әдіс-тәсілдер қолданылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : публикованно 2 статей по данной теме в рекомендованном рекомендованном КОКНВО, публикованно монографии «Истоки культуры казахской письменности» в объеме 316 стр. Создана цифровая база письменных памятников. Нововведения, полученные в ходе научного проекта, используется в системе образования бакалавриата, магистратуры и докторантуры PhD по специальности тюркологии. Это будет способствовать развитию отечественной тюркологии и повышению эффективности образования, тем самым оказывать экономическое влияние на сектор отечественного образования.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Аталмыш тақырып негізінде БҒСҚК ұсынған отандық басылымдарда 2 мақала жарияланды және “Қазақ жазуы мәдениетінің бастаулары” атты көлемі 316 беттік ғылыми монография жарияланды. Зерттеу барысында қол жеткізілген жазба ескерткіштердің сандық қоры жасалды. Ғылым жоба барысында қол жеткізген жаңалықтарымыз түркітану мамандығын дайындаудың бакалавриат, магистрантура, PhD докторантура жүйесінде қолданылуда. Бұл отандық түркітанудың дамуына, маман дайындаудың тиімділігін арттыруға жағдай жасай отырып, отандық білім беру саласына экономикалық тұрғыда әсер ететін болады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Мы верим, что результаты научных исследований, достигнутые в результате проекта, будут использованы при подготовке будущих тюркологов, лингвистов, историков в стране и будут способствовать подготовке сильных специалистов. А сильных специалистов играет важную роль в формировании общества, знающего свою историю, язык и культуру. Сильное общество, несомненно, будет способствовать развитию экономики страны и проложит путь к новым экономическим достижениям.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жоба нәтижесінде қол жеткізілген ғылыми зерттеу нәтижелері еліміздегі болашақ түркітанушылар, тіл мамандарын, тарихшыларды дайындауда қолданылып мықты мамандар дайындауға өз септігін тигізеді деген сенімдеміз. Бұл өз тарихын, тілін, мәдениетін білетін қоғам қалыптастыруда маңызды рөл ойнайды. Мықты қоғам ел экономикасының дамуына үлес қосып, жаңа экономикалық жетістіктерге жол ашары сөзсіз.

Level of implementation (in Russian) : Исследования о происхождении и развитии письменности древних тюрков – тема, которой руководитель проекта занимается уже много лет. Руководитель проекта знает древнетюркских руники (бітіг), согдийскую, манихейскую, древнеуйгурскую, чагатайскую письменность. Автор более 15 статей по истории письма и двух научных монографий(соавторством). Он участвовал нескольких научной экспедиции (Монголия, Южную Сибирь, Северный Китай, Турция) и накопил большой опыт и научные ресурсы. В настоящее время читает лекции по «Древнетюркие рунической письменности», «Древнеуйгурской письменности» студентам и магистрантам специальности тюркологии.

Level of implementation (in Kazakh) : Байырғы түркілердің жазуының шығу тегі мен дамуы жайлы ізденістер жоба жетекшісінің көптеген жылдар бойы зерттеліп келе жатқан тақырыбы. Жоба жетекшісі байырғы түрік бітіг (руна), соғды, манихей, көне ұйғыр, шағатай жазуларын біледі. Жазу тарихына қатысты 15-тен астам мақаланың, екі ғылыми монографияның авторы (соавторлықпен). Ол байырғы түркілерге қатысты ғылыми экспедиция құрамында болып Моңғолия, Оңтүстік Сібір, Солтүстік Қытай, Түркия жерлерінде болып көп тәжірибе мен ғылыми қор жинақтаған. Қазіргі таңда түркітану мамандығы бойынша бакалавр, магистрларға көне түрік бітіг жазуы (руника), көне ұйғыр жазуы бойынша дәрістер оқуда. Бұған дейін бес отандық, екі шет елдік жобаларға қатысқан.

Efficiency (in Russian) : В 1978 году в России прошел обучение один специалист именно по истории письменности. Но в нашей стране нет настоящего специалиста в этой области. Фундаментальных исследований не проводилось, за исключением малочисленных статей наших ученых, изучавших историю языка и историю литературы. Поэтому очень важно изучить, систематизировать и определить место казахской письменной культуры в мировой культуре с точки зрения конкретных этапов культуры письма и используемых видов письма с точки зрения истории письма (грамматологии). Главной целью общества является воспитание сознательного поколения, знающего свой язык, историю и культуру. Поэтому наиболее действенным (результативным) направлением нашей исследовательской работы будет ее место в воспитании подрастающего поколения и ее влияние на формирование национальных знаний.

Efficiency (in Kazakh) : Ресейде нақты жазу тарихына қатысты 1978 жылы бір маман дайындалған екен. Ал елімізде бұл саладағы нақты маман жоқ. Тіл тарихын, әдебиет тарихын зерттеп жірген ғалымдарымыздың бірлі, екілі мақалаларынан басқа іргелі зерттеу жасалмаған. Ендеше, қазақ жазуы мәдениетінің нақты кезеңдері мен қолданылған жазу түрлерін жазу тарихы (грамматология) тұрғысынан зерттеп, жүйелеп, әлем мәдениетіндегі орнын анықтау өте өзекті мәселе. Өз тілін, тарихын, мәдениетін жеттік білетін саналы ұрпақ тәрбиесі қоғамның басты мақсаты. Ендеше зерттеу жұмысымыздың ең тиімді (эффективті) бағыты ұрпақ тәрбиесіндегі орны мен елдік танымды қалыптастырудағы әсері болмақ.

Field of application (in Russian) : Целевые потребители полученных результатов: научные институты и центры, занимающиеся исследованием истории, культуры, языка тюркских народов; вузы (факультеты и кафедры), где ведется подготовка тюркологических кадров.

Field of application (in Kazakh) : Жоба нәтижесінде қол жеткізілген ғылыми өнімнің тұтынушылары түркі халықтарының тарихын, тілін, мәдениетін зерттейтін ғылыми оталықтар мен институттар, түркітану, тіл, тарих, мәдениет саласының мамандарын дайындайтын кафедралар мен факультеттер болып табылады.