The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются три лекарственных растения семейства Asteraceae, произрастающие в Казахстане, имеющие промышленное значение: Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. & Kuprian. ex Kirp, и Arctium tomentosum Mill.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстанда өсетін Asteraceae тұқымдасына жататын жататын 3 өндірістік маңызы бар дәрілік Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. & Kuprian. ex Kirp және Arctium tomentosum Mill. өсімдіктері.

Aim of work (in Russian) : Рассмотреть возможности расширения сырьевой базы для трёх лекарственных растений, принадлежащих к семейству Asteraceae и имеющих промышленное значение в Казахстане: Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. & Kuprian. ex Kirp, и Arctium tomentosum Mill., на основе фитохимического анализа, экологического-ценотического и ресурсного исследования.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанда өсетін Asteraceae тұқымдасына жататын туысына жататын 3 өндірістік маңызы бар дәрілік Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. & Kuprian. ex Kirp және Arctium tomentosum Mill. өсімдіктеріне фитохимиялық анализдер, экологиялық-ценотикалық және ресурстық зерттеу негізінде олардың шикізат базасын кеңейту мүмкіндіктерін қарастыру.

Методы исследования (на русском) : Сбор и обработка лекарственных растений, фитоценотическое исследование, определение запасов сырья, геоботаническое исследование, анатомическое исследование, получение растительных экстрактов, фракционное разделение экстрактов, исследование острой токсичности, оценка антиоксидантной активности, определение осмотической резистентности эритроцитов, исследование общих биохимических показателей крови, гистоморфологические исследования.

Методы исследования (на казахском) : Дәрілік өсімдіктерді жинау және өңдеу, фитоценотикалық зерттеу, шикізат қорын анықтау, геоботаникалық зерттеу, анатомиялық зерттеу, өсімдік сығындысын алу, өсімдік сығындыларын фракциялық бөлу, жедел уыттылығын зерттеу, антиоксиданттық бағалу, эритроциттердің осмoстық резистенттілігін анықтау, жалпы биохимиялық қан көрсеткіштерін анықтау, гистоморфологиялық зерттеу әдістері.

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые в Казахстане была проведена оценка фармацевтической перспективности трёх лекарственных растений семейства Asteraceae, имеющих промышленное значение: Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. & Kuprian. ex Kirp, и Arctium tomentosum Mill. Оценены запасы их сырья, проведена фитоценотическая характеристика растительных сообществ, а также анатомическое исследование некоторых частей растений. Проанализированы биологически активные соединения в экстрактах этих растений, исследованы их антиоксидантные свойства, осмотическая резистентность эритроцитов и влияние на показатели крови животных и на экспериментальный аллоксановый диабет. В специальных испытаниях на животных было установлено, что экстракты не проявляют токсичного воздействия на организм. Также было доказано, что экстракты этих растений положительно влияют на кровь животных, осмотическую устойчивость мембран эритроцитов и уровень перекисного окисления липидов в микросомах печени, что подтверждает их антиоксидантные свойства.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алғаш рет Қазақстанда өсетін Asteraceae тұқымдасына жататын 3 өндірістік маңызы бар дәрілік Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. & Kuprian. ex Kirp және Arctium tomentosum Mill. өсімдіктерінің фармацевтикалық перспективтілігін бағалау мақсатында осы өсімдік түрлерінің шикізат қорын бағалау, олар қатысатын өсімдіктер қауымдастықтарына фитоценотикалық сипаттама жасалынып, өсімдіктердің кейбір мүшелеріне анатомиялық зерттеу жүргізілді. A. schrenkiana, G. kasachstanicum және A. tomentosum өсімдіктер сығындысы құрамындағы биологиялық белсенді қосылыстар талданып, олардың антиоксиданттық қасиеттері, эритроциттердің осмoстық резистенттілігі, жануарлардың қан көрсеткіштеріне және тәжірибелік аллоксон диабеті кезіндегі әсері зерттелді. Өсімдіктерден алынған сығындылар жедел және жедел асты уыттылығын анықтауда арнайы сынақ тәжірибелері арқылы жануарларға әсері қарастырылды және олардың ағзаға зиянды әсері байқалмады. Сонымен бірге, бұл өсімдіктер сығындыларының жануарлар қанына, эритроциттер мембранасының осмостық төзімділігіне және бауыр микросомаларындағы липидтердің асқын тотығу деңгейіне оң әсер ететіндігі дәлелденді және бұл үш түрлі өсімдік топтары антиоксиданттық қасиетке ие екендігі анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Полученные результаты открывают перспективы для дальнейших исследований по использованию A. schrenkiana, G. kasachstanicum и A. tomentosum в официальной медицине, а также для разработки лекарственных препаратов или биологически активных добавок.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Алынған нәтижелер A. schrenkiana, G. kasachstanicum және A. tomentosum өсімдіктерін ресми медицина пайдалану және дәірілік препарат немесе биологиялық белсенді қоспа өндіру үшін жалғасты зерттеулерге жол ашады.

Level of implementation (in Russian) : Результаты проекта имеют значительный потенциал для внедрения в фармацевтическую и медицинскую практику. Оценка сырьевых ресурсов и фитосоциологических характеристик растительных сообществ дает информацию для устойчивого использования этих ресурсов, что важно для их сохранения и рационального использования. Исследования подтвердили наличие в экстрактах этих растений биологически активных соединений, а также их антиоксидантные и целебные свойства. Это открывает возможности для разработки новых лекарств и пищевых добавок на основе этих растений. Результаты исследования могут послужить основой для дополнительных научных работ, направленных на более глубокое исследование химического состава, механизмов действия и клинические испытания экстрактов этих растений. Положительное влияние экстрактов на здоровье животных открывает путь к их использованию в медицинской практике, что позволяет повысить качество лечения различных заболеваний. Таким образом, результаты проекта могут быть внедрены как в научную практику, так и в производственные процессы, что способствует развитию фармацевтической промышленности Казахстана. По итогам проекта подана заявка на 1 государственный патент.

Level of implementation (in Kazakh) : Жобаның нәтижелері фармацевтикалық және медициналық тәжірибеге енгізу үшін айтарлықтай әлеуетке ие. Өсімдіктер қауымдастығының шикізат қорын және фитосоциологиялық сипаттамаларын бағалау оларды сақтау және ұтымды пайдалану үшін маңызды болып табылатын осы ресурстарды тұрақты пайдалану үшін ақпарат береді. Зерттеулер бұл өсімдіктердің сығындыларында биологиялық белсенді қосылыстардың болуын, сондай-ақ олардың антиоксиданттық және сауықтыру қасиеттерін растады. Бұл осы өсімдіктер негізінде жаңа препараттар мен тағамдық қоспаларды әзірлеуге мүмкіндіктер ашады. Зерттеу нәтижелері осы өсімдіктердің сығындыларының химиялық құрамын, әсер ету механизмдерін және клиникалық сынақтарын тереңірек зерттеуге бағытталған қосымша ғылыми жұмыстарға негіз бола алады. Сығындылардың жануарлардың денсаулығына анықталған оң әсерлері оларды медициналық тәжірибеде қолдануға жол ашады, бұл әртүрлі ауруларды емдеу сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. Осылайша, жобаның нәтижелерін ғылыми тәжірибеде де, өндірістік процестерде де енгізуге болады, бұл Қазақстанның фармацевтикалық саласының дамуына ықпал етеді. Жоба нәтижесінде мемлекеттік 1 патентке өтінім берілді.

Efficiency (in Russian) : Проект демонстрирует высокую эффективность за счет сочетания научных исследований и практического применения, что позволяет добиться значительных результатов в области биомедицины и фармацевтики. В результате исследования были определены важные фитохимические свойства трех лекарственных растений, подтвердившие наличие биоактивных соединений, обладающих антиоксидантной активностью. С точки зрения экономической эффективности оценка возможности расширения сырьевой базы и сырьевой базы лекарственных растений позволяет прогнозировать создание на базе этих растений новых производств, способных способствовать развитию экономики региона и созданию рабочие места. В то же время внедрение полученных результатов в официальную медицину позволяет повысить доступность эффективных природных препаратов для лечения различных заболеваний, оказывающих положительное влияние на здоровье населения. Результаты проекта будут способствовать разработке рекомендаций по их устойчивому использованию, что важно для сохранения биоразнообразия. Результаты, полученные в результате проекта, откроют новые направления будущих исследований, которые будут способствовать постоянному развитию науки в области фитомедицины. В заключение отметим, что проект демонстрирует комплексную эффективность, сочетая научные достижения с реальными возможностями применения и развития фармацевтической промышленности, что делает его важным как для науки, так и для общества.

Efficiency (in Kazakh) : Жоба биомедицина мен фармацевтика саласында айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік беретін ғылыми зерттеулер мен тәжірибелік қолданбалардың үйлесімі арқылы жоғары тиімділікті көрсетеді. Зерттеу нәтижесінде антиоксиданттық белсенділігі бар биоактивті қосылыстардың болуын растайтын үш дәрілік өсімдіктің маңызды фитохимиялық қасиеттері анықталды. Экономикалық тиімділігі жағынан дәрілік өсімдіктердің шикізат қорын және шикізат базасын кеңейту мүмкіндігін бағалау осы зауыттар негізінде облыс экономикасының дамуына және жұмыс орындарын құруға ықпал ете алатын жаңа өндірістерді құруды болжауға мүмкіндік береді. Сонымен бірге, алынған нәтижелерді ресми медицинаға енгізу халық денсаулығына оң әсер ететін әртүрлі ауруларды емдеуге арналған тиімді табиғи препараттардың қолжетімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Жоба нәтижелері өсімдіктер популяциясының экологиялық жағдайын және олардың таралуын зерттеу оларды тұрақты пайдалану бойынша ұсыныстарды әзірлеуге ықпал етеді, бұл биоәртүрлілікті сақтау үшін маңызды. Жобадан алынған нәтижелер болашақ зерттеулердің жаңа бағыттарын ашады, бұл фитомедицина саласындағы ғылымның үздіксіз дамуына ықпал етеді. Қорытындылай келгенде, жоба ғылыми жетістіктерді фармацевтикалық саланы қолдану мен дамытудың нақты мүмкіндіктерімен үйлестіре отырып, жан-жақты тиімділікті көрсетеді, бұл оны ғылым үшін де, қоғам үшін де маңызды екендігін көрсетеді.

Field of application (in Russian) : Области применения результатов: биология, ботаника, физиология, биомедицина, фармацевтика, органическая химия.

Field of application (in Kazakh) : Биология, ботаника, физиология, биомедицина, фармацевтика, органикалық химия.