The object of research, development or design (in Russian) : Нейтронно-избыточные изотопы тяжелых ядер

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ауыр ядролардын нейтронға бай изотоптары

Aim of work (in Russian) : Экспериментальные и теоретические исследования механизмов реакций нуклонных передач для синтеза новых неизученных нейтронно-избыточных тяжелых и сверхтяжелых ядер.

Aim of work (in Kazakh) : Нейтронға бай жаңа зерттелмеген ауыр және аса ауыр ядроларды синтездеу үшін нуклондардың тасымалдану реакцияларының механизмдерін эксперименттік және теориялық зерттеулер.

Методы исследования (на русском) : Экспериментальная методика. Для разделения продуктов реакций передач используется кинематический сепаратор SHELS в ЛЯР ОИЯИ. Сепаратор SHELS включает в себя вращающуюся мишень, облучаемую пучком ускоренных ионов, выводимых ускорителем У-400 (ЛЯР ОИЯИ). Перед фокальной плоскостью располагается 8-градусный дипольный магнит, предназначенный для дополнительной очистки ЯО от рассеянного пучка. Для асимметричных комбинаций налетающий ион – ядро-мишень устанавливается расстояние между пластинами 20 см (максимальная напряженность поля 20 кВ/см). В случае симметричных комбинаций возможна установка расстояния между пластинами 10 см (максимальная напряженность поля 40 кВ/см). Теоретический анализ. Тяжелое ядро рассматривается как суперпозиция моноядра и различных двойных ядерных систем (ДЯС). Вклад различных кластерных систем во внутреннюю волновую функцию ядра определяется коллективным уравнением Шредингера по координате массовой асимметрии. Учет степеней свободы, связанных с относительным движением фрагментов ДЯС и с их внутренними возбуждениями, позволяет описывать возбуждения ядер, связанные с нарушениями аксиальной симметрии. Нами разработаны и программно реализованы методы по диагонализации пятимерного гамильтониана Бора и алгоритмы подбора потенциальной̆ энергии, зависящей от параметров деформации. В рамках данного проекта применяется также нестационарный подход к теоретическому описанию и интерпретации экспериментальных результатов по реакциям с тяжелыми ядрами.

Методы исследования (на казахском) : Эксперименттік әдістеме. Тасымалдау реакцияларының өнімдерін бөлу үшін FLNR JINR-де (Дубна каласы, Ресей) SHELS кинематикалық сепараторы қолданылады. SHELS сепараторы U-400 үдеткішімен экстракцияланған жеделдетілген иондар шоғымен сәулеленетін айналмалы нысананы қамтиды. Ядролық қаруды шашыраңқы сәуледен қосымша тазалауға арналған 8 градустық дипольді магнит фокустық жазықтықтың алдында орналасқан. Түскен ион – нысана ядросының асимметриялық комбинациялары үшін пластиналар арасындағы қашықтық 20 см (20 кВ/см) орнатылады. Симметриялық комбинациялар жағдайында пластиналар арасындағы қашықтықты 10 см-ге дейін орнатуға болады (40 кВ/см). Теориялық әдістеме. Ауыр ядро мононуклеус пен әртүрлі екілік ядролық жүйелердің (DNS) суперпозициясы ретінде қарастырылады. Әртүрлі кластерлік жүйелердің ядроның ішкі толқындық функциясына қосқан үлесі массалық ассиметрия координатасы бойынша ұжымдық Шредингер теңдеуі арқылы анықталады. DNS фрагменттерінің салыстырмалы қозғалысымен және олардың ішкі қозуымен байланысты еркіндік дәрежелерін ескере отырып, осьтік симметрияның бұзылуымен байланысты ядролардың қозуын сипаттауға мүмкіндік береді. Біз бес өлшемді Бор Гамильтонды диагонолизациялаудың бағдарламалық әдістерін және деформация параметрлеріне байланысты потенциалдық энергияны таңдау алгоритмдерін әзірледік және енгіздік. Бұл жоба сонымен қатар ауыр ядролары бар реакциялар бойынша эксперимент нәтижелерін теориялық сипаттау мен интерпретациялау үшін стационарлық емес тәсіл қолданылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Были проведены эксперименты, и получены новые экспериментальные данные по реакциям многонуклонных передач с ускоренным пучком тяжелых ионов и тяжелыми мишенями 48Ca+238U, 48Ca+198Pt, 50Ti+238U, 48Ca+197Au. На кинематическом сепараторе SHELS был проведен эксперимент с реакцией 48Ca+238U. В рамках подхода двойной ядерной системы (ДНС) рассчитаны вероятности образования α-частицы на поверхности тяжелых ядер (спектроскопические факторы) в состояниях с различными угловыми моментами. Показано, что эта зависимость определяется не только энергиями возбужденных состояний дочернего ядра, как это следует из распределения Больцмана, но и его параметрами квадрупольной и октупольной деформации. Проведены работы по написанию и отладке программного кода для решения нестационарного уравнения Шредингера, для исследования динамики реакций нуклонных передач.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Ауыр иондардың жеделдетілген шоғымен және 48Са+238U, 48Са+198Pt, 50Ti+238U, 48Са+197Au ауыр нысаналарымен көпнуклонды тасымалдау реакциялары бойынша эксперименттер жүргізіліп, жаңа тәжірибелік деректер алынды. SHELS кинематикалық сепараторында 48Са+238U реакциясымен тәжірибе жүргізілді. Қос ядролық жүйе (DNS) әдісінің шеңберінде әртүрлі бұрыштық моменттері бар күйлердегі ауыр ядролар бетінде α-бөлшектердің пайда болу ықтималдығы (спектроскопиялық факторлар) есептеледі. Бұл тәуелділік Больцман таралуынан келесідей еншілес ядроның қозған күйлерінің энергияларымен ғана емес, сонымен қатар оның төрт және сегіз полюсті деформация параметрлерімен де анықталатыны көрсетілген. Стационар емес Шредингер теңдеуін шешу үшін программалық кодты жазу және жөндеу, нуклондардың тасымалдану реакцияларының динамикасын зерттеу бойынша жұмыстар жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : нет

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : жоқ

Level of implementation (in Russian) : нет

Level of implementation (in Kazakh) : жоқ

Efficiency (in Russian) : Новые экспериментальные данные; новые калибровочные данные; модифицированная теоретическая модель двойной ядерной системы для описания структуры ядер; коллективные спектры, вероятности переходов и другие характеристики тяжелых ядер.

Efficiency (in Kazakh) : Жаңа эксперименттік деректер; жаңа калибрлеу деректері; ядролардың құрылымын сипаттау үшін екілік ядролық жүйенің модификацияланган теориялық моделі; ауыр ядролардың ұжымдық спектрлері, өтпелі ықтималдықтары және басқа сипаттамалары.

Field of application (in Russian) : Область применения: экспериментальная и теоретическая ядерная физика. Целевые потребители: исследовательские группы, работающие в области экспериментальной и теоретической ядерной физики; докторанты, магистранты, обучающиеся по специальностям: Ядерная физика, Теоретическая физика, Техническая физика;

Field of application (in Kazakh) : Күтілетін нәтижелердің әрқайсысының қолданылу саласы және нысаналы тұтынушылары: эксперименттік және теориялық ядролық физика саласында жұмыс істейтін зерттеу топтары; ядролық физика, Теориялық физика, техникалық физика мамандықтары бойынша оқитын докторанттар, магистранттар;