The object of research, development or design (in Russian) : Сейсмическая активность территории Казахстана

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстан территориясының сейсмикалық белсенділігі

Aim of work (in Russian) : Используя данные группировки спутников Swarm, выявить в параметрах ионосферной плазмы и электромагнитного поля вариации, сопутствующие процессам подготовки землетрясений на территории Северного Тянь-Шаня, где расположены сейсмоопасные регионы Казахстана, и выделить в этих вариациях статистические сигнатуры (образы-предвестники) для улучшения оценки и прогнозирования сейсмической обстановки на данной территории

Aim of work (in Kazakh) : Swarm спутниктері топтамасының деректерін пайдалана отырып, Қазақстанның сейсмикалық қауіпті өңірлері орналасқан Солтүстік Тянь-Шань аумағында жерсілкіністерін дайындау процестеріне ілеспе ионосфералық плазма және электромагниттік өріс параметрлерінде вариацияларды анықтау және осы вариацияларда осы аумақтағы сейсмикалық жағдайды бағалау мен болжауды жақсарту үшін статистикалық сигнатураларды (хабаршы-бейнелер) бөліп көрсету.

Методы исследования (на русском) : Создание для территории Северного Тянь-Шаня координированной электронной базы данных о сейсмических событиях и электронной концентрации ионосферы по данным спутника Swarm с использованием программных средств: операционная система Ubuntu, LibreOffice, GNU bash, Python, Zip, GNU Wget, FAR2L, Curl; декомпозиция данных сейсмологического каталога на основные события, форшоки и афтершоки с использованием алгоритма «ближайшего соседа»; оценка вероятности появления «предпочтительных» дней в возникновения землетрясений за счет гравитационных солнечного и лунного циклов с использованием статистического метода Койпера.

Методы исследования (на казахском) : Бағдарламалық қамтамасыз етуді пайдалана отырып, Swarm спутнигінің мәліметтері бойынша Солтүстік Тянь-Шань территориясы үшін сейсмикалық құбылыстар және ионосфераның электронды концентрациясы туралы үйлестірілген электрондық мәліметтер базасын Ubuntu, LibreOffice, GNU bash, Python, Zip, GNU Wget, FAR2L операциялық жүйесінде құру. Құрамды бөліктерге бөлу; сейсмологиялық каталог деректерін «жақын көрші» алгоритмін пайдалана отырып, негізгі оқиғаларға, фор дүмпулер және афтер дүмпулерге жіктеу; Койпер статистикалық әдісін қолдана отырып, гравитациялық күн және ай циклдеріне байланысты жерсілкіністерінің пайда болуы үшін «артықша» күндердің пайда болу ықтималдығын бағалау.

Obtained results and novelty (in Russian) : Выявлен предвестник землетрясения с магнитудой М=7.0, произошедшего на границе Китая и Киргизии 22 января 2024 г., от которого наблюдались сотрясения земной поверхности в г. Алматы с интенсивностью 5 баллов. Для этого разработана и применена новая методика, которая заключалась в следующем: в долготном регионе 65-95°в.д. анализировались широтные вариации (в области 30-45° с.ш) электронной концентрации ионосферы на высоте 460 км, измеренной спутниками Swarm_А и Swarm_С в период с 15 по 28 января 2024г. К предвестнику землетрясения отнесена мелкомасштабная неоднородность электронной концентрации, которая начала развиваться непосредственно над эпицентром за сутки до землетрясения и достигла максимума в день основного толчка. Исследовано влияние гравитационного солнечного и лунного циклов на сейсмическую активность территории Северного Тянь-Шаня. Впервые по данным регионального сейсмологического каталога ННЦСНИ за 52 года (1970-2022гг), с использованием непараметрического теста Койпера, показано, что существенное влияние оказывают полулунные циклы. Это влияние надежно выделяется для слабых землетрясений с магнитудами M=2.2, 2.6 и 3.0, для которых размер выборки достаточно велик. Что касается землетрясений с магнитудами более, чем 3.0, нужны более длинные ряды наблюдений для проведения статистического анализа.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2024 жылдың 22 қаңтарында Қытай мен Қырғызстан шекарасында болған магнитудасы М=7,0 жерсілкінісінің алғышарты анықталды, одан Алматыда 5 баллдық қарқындылықпен жерсілкінісі байқалды. Осы мақсатта жаңа техника әзірленді және қолданылды, ол келесідей болды: бойлық аймақта 65-95°E. 2024 жылдың 15 қаңтары мен 28 қаңтары аралығындағы Swarm_A және Swarm_C жерсеріктерімен өлшенген 460 км биіктіктегі ионосфера электрондарының концентрациясының ендік бойынша ауытқулары (30-45° с. с. аймағында) талданды. Жерсілкінісінің прекурсоры – жер сілкінісінен бір күн бұрын тікелей эпицентрден жоғары дами бастаған және негізгі дүмпу болған күні максимумға жеткен электронды тығыздықтың шағын масштабты біркелкі еместігі. Солтүстік Тянь-Шань территориясының сейсмикалық белсенділігіне гравитациялық күн және ай циклдарының әсері зерттелді. Ұлттық ғылыми-зерттеу орталығының аймақтық сейсмологиялық каталогына сәйкес 52 жыл (1970-2022 жж.) параметрлік емес Куйпер сынамасын қолдана отырып, бірінші рет жарты айлық циклдердің айтарлықтай әсер ететіні көрсетілді. Бұл әсер магнитудасы M=2,2, 2,6 және 3,0 болатын әлсіз жерсілкіністері үшін сенімді түрде анықталған, олар үшін іріктеу мөлшері айтарлықтай үлкен. Магнитудасы 3,0-ден асатын жерсілкіністері үшін статистикалық талдау үшін ұзақ бақылау сериялары қажет.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Разработанная методика анализа данных двух параллельно летящих космических аппаратов Swarm_А и Swarm_С, которые работают на орбите уже более 10 лет и накопили колоссальный объем экспериментальной информации о пространственно-временных вариациях электронной концентрации ионосферы, а также знания о влиянии гравитационного солнечного и лунного циклов на сейсмическую активность, позволят повысить качество научного анализа сейсмических данных и эффективность выделения в спутниковых данных предвестников возможных здесь сильных землетрясений, что направлено, в том числе, на снижение технико-экономических потерь от происходящих на Земле сейсмических катастроф.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Орбитада 10 жылдан астам жұмыс істеп келе жатқан және ионосферадағы электронды тығыздықтағы кеңістік-уақыттық өзгерістер туралы тәжірибелік ақпараттың орасан зор көлемін жинақтаған Swarm_A және Swarm_C параллель ұшатын екі ғарыш аппаратының мәліметтерін талдаудың әзірленген әдістемесі, сондай-ақ білім. гравитациялық күн және ай циклдерінің сейсмикалық белсенділікке әсері туралы сейсмикалық мәліметтерді ғылыми талдау сапасын және спутниктік деректерде осында болуы мүмкін күшті жер сілкіністерінің прекурсорларын анықтау тиімділігін арттырады, бұл басқалармен қатар, Жер бетінде болып жатқан сейсмикалық апаттардан болатын техникалық және экономикалық шығындар.

Level of implementation (in Russian) : По проекту внедрение не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Жоба бойынша іске асыру жоспарланбаған.

Efficiency (in Russian) : Новая методика для анализа данных космических аппаратов, позволившая выявить в ионосферных параметрах образ-предвестник землетрясения с магнитудой М=7.0, произошедшего 22 января 2024 года на приграничной территории Китая и Киргизии, новые знания о связи сейсмичности на территории Северного Тянь-Шаня с гравитационными солнечным и лунным циклами, всестороннее обсуждение результатов работы с сообществом экспертов в процессе представления двух статей в международный рейтинговый журнал (Remote sensing, Q1), а также обсуждение этих результатов на международных конференциях («Проблемы Геокосмоса — 2024», 22-26 апреля 2024г., г. Санкт-Петербург), и (39-ой Генеральной Ассамблее Европейской Сейсмологической Комиссии, г. Корфу (Греция) 22-27 сентября 2024), повысят эффективность работ по выделению информативных предвестников землетрясений в космических данных, а также уровень профессиональной подготовки молодых специалистов в данном направлении исследований

Efficiency (in Kazakh) : 2024 жылдың 22 қаңтарында Қытай мен Қырғызстанның шекаралас аумағында болған магнитудасы М = 7,0 жерсілкінісінің прекурсорлық бейнесін ионосфералық параметрлерде анықтауға мүмкіндік берген ғарыш аппараттары деректерін талдаудың жаңа әдістемесі, туралы жаңа білім. Солтүстік Тянь-Шаньдағы сейсмиканың гравитациялық күн және ай циклдерімен байланысы, халықаралық рейтингтік журналға екі мақаланы жіберу (Remote zond, Q1) процесінде сарапшылар қауымдастығымен жұмыс нәтижелерін жан-жақты талқылау, сондай-ақ осы нәтижелерді халықаралық конференцияларда талқылау ретінде («Geocosmos мәселелері - 2024», 22-26 сәуір, 2024 ж., Санкт-Петербург) және (Еуропалық сейсмологиялық комиссияның 39-шы Бас Ассамблеясы, Корфу (Греция) 22-27 қыркүйек, 2024 ж.), ғарыштық деректерде жерсілкінісінің ақпараттық прекурсорларын анықтау бойынша жұмыстың тиімділігін, сондай-ақ осы ғылыми-зерттеу саласындағы жас мамандардың кәсіби дайындық деңгейін арттырады.

Field of application (in Russian) : Геофизика, геодинамика, сейсмология.

Field of application (in Kazakh) : Геофизика, геодинамика, сейсмология.