The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются фосфинитовые ионные жидкости и их металлокомплексы.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысандары-фосфинит иондық сұйықтықтары және олардың металл кешендері.

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является разработка новых каталитических систем на базе содержащих ионные жидкости металлокомплексов для осуществления реакций гидрирования с переносом водорода.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты сутекті тасымалдаумен гидрлеу реакцияларын жүзеге асыру үшін құрамында иондық сұйықтықтары бар металл кешендері негізінде жаңа каталитикалық жүйелерді әзірлеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Методология исследования состоит в последовательной функционализации полярной гидрофильной коммерчески доступной ионной жидкости посредством депротонирования гидроксигруппы ионной жидкости с последующим взаимодействием с хлородиарил- или хлородиалкилфосфином. Для получения комплексов переходных металлов на основе фосфинитовых ионных жидкостей были применены реакции лигандного обмена с использованием в качестве исходных следующих соединений никеля, рутения и меди: никелем хлористым шестиводным (NiCl2*6H2O), сернокислой медью (CuSO4*H2O) и дихлор(п-цимол)рутений(II) димером. Далее с использованием изопропанола в качестве источника водорода была осуществлена проверка селективности, активности и стабильности полученных металлокомплексов с фосфинитовыми ионными жидкостями в составе путем осуществления каталитических реакций сопряженного гидрирования ацетофенона и его производных, а также алифатических кетонов, сначала в запаянных ампулах, затем в микрореакторах типа LR2000.2, IKA. Для сравнения была исследована в аналогичных условиях каталитическая активность комплексов палладия, рутения и родия, не содержащих в своем составе ионных жидкостей, таких как бис(трифенилфосфин)дихлорпалладий(II), дихлор(1,5-циклооктадиен)рутений(II), (ацетилацетонат)(1,5-циклооктадиен)родий(I).

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістемесі иондық сұйықтықтың гидрокси тобын протондау, содан кейін хлородиарил - немесе хлородиалкилфосфинмен әрекеттесу арқылы полярлы гидрофильді коммерциялық қол жетімді иондық сұйықтықтың дәйекті функционализациясынан тұрады. Фосфинитті иондық сұйықтықтар негізінде өтпелі металл кешендерін алу үшін лиганд алмасу реакциялары келесі никель, рутений және мыс қосылыстарының көзі ретінде қолданылды: алты сымды хлорлы никель (NiCl2*6H2O), мыс сульфаты (CuSO4*H2O) және дихлор(Б-цимол)рутений(II) димер. Әрі қарай Изопропанолды сутегі көзі ретінде пайдалана отырып, ацетофенон мен оның туындыларын конъюгацияланған гидрогенизациялаудың каталитикалық реакцияларын, сондай-ақ алифатты кетондарды, алдымен дәнекерленген ампулаларда, содан кейін lr2000.2, IKA типті микрореакторларда жүзеге асыру жолымен құрамында фосфинитті иондық сұйықтықтары бар алынған металл кешендерінің селективтілігін, белсенділігі мен тұрақтылығын тексеру жүзеге асырылды. Салыстыру үшін ұқсас жағдайларда құрамында бис(трифенилфосфин)дихлорпалладий(II), дихлор(1,5-циклооктадиен)рутений(II), (ацетилацетонат)(1,5-циклооктадиен)родий(I) сияқты иондық сұйықтықтары жоқ Палладий, рутений және родий кешендерінің каталитикалық белсенділігі зерттелді.

Obtained results and novelty (in Russian) : В первый год реализации проекта был проведен анализ литературных данных по методам осуществления реакций сопряженного гидрирования, проведена подготовка и очистка исходных реагентов и растворителей, необходимых для осуществления синтеза фосфинитовых ионных жидкостей, а также проведен синтез новых ионных жидкостей, содержащих полярный имидазольный фрагмент и фосфинитовый R2PO фрагмент. Во второй год реализации проекта новые фосфинитовые ионные соединения были синтезированы, их структура была подтверждена с помощью ИК- и ЯМР-спектроскопии. В третий год были осуществлены каталитические реакции сопряженного гидрирования ацетофенона и его производных, а также алифатических кетонов для проверки селективности, активности и стабильности синтезированных металлокомплексов с фосфинитовыми ионными жидкостями. Новизна работы заключается в получении новейших металлокомплексных катализаторов на основе ионных жидкостей.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаны іске асырудың бірінші жылында конъюгацияланған гидрлеу реакцияларын жүзеге асыру әдістері бойынша әдеби деректерге талдау жүргізілді, фосфинитті иондық сұйықтықтарды синтездеуге қажетті бастапқы реагенттер мен еріткіштерді дайындау және тазарту жүргізілді, сондай-ақ құрамында полярлы имидазол фрагменті және фосфинитті R2PO фрагменті бар жаңа иондық сұйықтықтардың синтезі жүргізілді. Жобаны іске асырудың екінші жылында жаңа фосфинит иондық қосылыстары синтезделді, олардың құрылымы ИҚ және ЯМР спектроскопиясы арқылы расталды. Үшінші жылы фосфинит иондық сұйықтықтары бар синтезделген металл кешендерінің селективтілігін, белсенділігін және тұрақтылығын тексеру үшін ацетофенон мен оның туындыларын, сондай-ақ алифатты кетондарды конъюгацияланған гидрлеудің каталитикалық реакциялары жүзеге асырылды. Жұмыстың жаңалығы иондық сұйықтықтар негізінде ең жаңа металл кешенді катализаторларды алу болып табылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Результаты проекта по синтезу новых ионных жидкостей и катализаторов на их основе послужат развитию зеленой химии и зеленых малоотходных и безопасных технологий сопряженного гидрирования продуктов переработки углеводородного сырья. Экономический эффект проекта состоит в применении технологий сопряженного гидрирования без участия молекулярного водорода, что позволит значительно сэкономить средства на создание безопасных условий труда (снижается пожароопасность, процесс гидрирования осуществляется в существенно более мягких условиях: снижается температура проведения реакции и исключается применение высокого давления). В этой связи, реализация проекта будет не только способствовать развитию молодежного кадрового потенциала в РК, но и сопровождаться высоким социально-экономическим эффектом как в плане создания безопасных условий труда, так и в плане улучшения экологической обстановки в республике.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жаңа иондық сұйықтықтарды және олардың негізінде катализаторларды синтездеу жобасының нәтижелері жасыл химияны және көмірсутектерді өңдеу өнімдерін конъюгаттық гидрлеудің жасыл, аз қалдықты және қауіпсіз технологияларын дамытуға ықпал етеді. Жобаның экономикалық тиімділігі молекулалық сутегінің қатысуынсыз конъюгаттық гидрлеу технологияларын пайдалану болып табылады, бұл қауіпсіз еңбек жағдайларын жасауға айтарлықтай ақша үнемдеуге мүмкіндік береді (өрт қаупі төмендейді, гидрлеу процесі айтарлықтай жұмсақ жағдайларда жүзеге асырылады: реакция температура төмендейді және жоғары қысымды пайдалану жойылады). Осыған байланысты жобаны іске асыру Қазақстан Республикасындағы жастардың кадрлық әлеуетін дамытуға ықпал етіп қана қоймайды, сонымен қатар қауіпсіз еңбек жағдайларын жасау тұрғысынан да, сондай-ақ жастардың әлеуметтік-экономикалық дамуы тұрғысынан да жоғары әлеуметтік-экономикалық нәтижемен ұштасатын болады. республикадағы экологиялық жағдайды жақсарту.

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізілмеген

Efficiency (in Russian) : Исследования найдут применения в области нефтехимического синтеза и катализа, конкретно, в реакции сопряженного гидрирования с переносом водорода, позволяющей снизить расходы на регенерацию побочного продукта в процессе SMPO совместного получения пропилен оксида и стирола.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеулер мұнай-химия синтезі мен катализ саласында, атап айтқанда, пропилен оксиді мен стиролды бірлесіп алу SMPO процесінде жанама өнімнің регенерация шығындарын азайтуға мүмкіндік беретін сутектің тасымалдануымен конъюгацияланған гидрогенизация реакциясында қосымшаларды табады.

Field of application (in Russian) : Нефтехимический синтез и катализ

Field of application (in Kazakh) : Мұнай-химиялық синтез және катализ