The object of research, development or design (in Russian) : в 2022–2024 годах объектом исследования являются пациенты с артериальной гипертензией и спортсмены тренирующие выносливость и силу.

The object of research, development or design (in Kazakh) : 2022-2024 жылдары зерттеу нысаны артериялық гипертензиямен ауыратын науқастар және төзімділік пен күшті жаттықтыратын спортшылар болып табылады.

Aim of work (in Russian) : в 2022–2024 годах целями проекта являются: Проанализировать внутрижелудочковые градиенты давления, рассчитанные по данным МРТ сердца спортсменов. В частности: 1. оценить влияние различных типов гипертрофии ЛЖ (патологическая или физиологическая); 2. проанализировать эффект интенсивной физической подготовки; и 3. сравнить сердечную адаптацию у выносливых и силовых спортсменов.

Aim of work (in Kazakh) : 2022-2024 жылдары жобаның мақсаты: спортшылардың жүрегінің МРТ деректері бойынша есептелген қарыншаішілік қысым градиенттерін талдау. Атап айтқанда: 1. LH гипертрофиясының әртүрлі түрлерінің әсерін бағалау (патологиялық немесе физиологиялық); 2. қарқынды дене шынықтырудың әсерін талдау; және 3. төзімді және күшті спортшылардағы жүрек бейімделуін салыстырыңыз.

Методы исследования (на русском) : Исследование было выполнено в Национальном Научном Кардиохирургическом Центре (ННКЦ) в сотрудничестве со Спортивным центром Астаны. В выборку вошли 62 спортсмена старше 18 лет (40 тренирующих выносливость и 22 — силовые упражнения), отобранные в Атлетическом центре Назарбаев Университета. Проведено кардио-МРТ на начальном этапе тренировочного цикла после шестинедельного "межсезонья" для оценки базовых показателей, и собраны краткие интервью для подтверждения отсутствия регулярных тренировок в этот период. Повторные обследования и интервью проводились через 3 месяца после возобновления тренировок. В исследование также включили 48 пациентов старше 18 лет с артериальной гипертензией более 5 лет из ННКЦ, исключая пациентов с ишемической болезнью сердца и значительными клапанными пороками. Все участники подписали информированное согласие на участие в исследовании.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу Ұлттық ғылыми кардиохирургия орталығында (ҰБО) Астана спорт орталығымен бірлесе отырып жүргізілді. Іріктемеге Назарбаев Университетінің атлетикалық орталығында іріктелген 18 жастан асқан 62 спортшы (40 төзімділік жаттығулары және 22 күш жаттығулары) кірді. Негізгі көрсеткіштерді бағалау үшін алты апталық "маусымаралық кезеңнен" кейін жаттығу циклінің бастапқы кезеңінде кардио-МРТ жасалды және осы кезеңде тұрақты жаттығулардың жоқтығын растау үшін қысқаша сұхбаттар жиналды. Қайта тексерулер мен сұхбаттар жаттығулар қайта басталғаннан кейін 3 айдан кейін жүргізілді. Зерттеуге сонымен қатар 5 жылдан астам артериялық гипертензиясы бар 18 жастан асқан 48 пациент, жүректің ишемиялық ауруы және Елеулі клапан ақаулары бар науқастарды қоспағанда, NNCC-ден кірді. Барлық қатысушылар зерттеуге қатысуға ақпараттандырылған келісімге қол қойды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Результаты исследования показали, что интенсивные тренировки существенно влияют на внутрижелудочковые градиенты давления и гемодинамические силы (HDF) у спортсменов, особенно у тех, кто тренирует выносливость. При физической нагрузке у них значительно увеличиваются HDF в течение сердечного цикла, особенно в фазах систолы и упругого отката, что подчеркивает значимость HDF для оценки сердечной функции. Важным выводом стало сохранение стабильной структуры и геометрии левого желудочка, что свидетельствует о «стационарной адаптации» сердца у профессиональных спортсменов. Заметные различия в гемодинамических параметрах между спортсменами, тренирующими силу и выносливость, подтверждают различные механизмы адаптации сердца к разным видам физической активности. Новизна исследования заключается в первичной оценке изменений HDF у профессиональных спортсменов и сравнении этих показателей с пациентами, страдающими гипертонией. Впервые проведенный анализ надежности методов измерения HDF показал высокую меж- и внутринаблюдательскую согласованность, что подтверждает стабильность и воспроизводимость измерений. Это открывает перспективы для использования HDF в клинической практике как надежного инструмента для диагностики сердечных нарушений и создания более точных моделей в кардиологии.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері қарқынды жаттығулардың спортшылардағы, әсіресе төзімділік жаттығуларымен айналысатындарда, қарыншалық қысым градиенттері мен гемодинамикалық күштерге (HDF) айтарлықтай әсер ететінін көрсетті. Физикалық жүктеме кезінде олардың HDF жүрек циклының ішінде, әсіресе систола және серпімді кері қайту фазаларында едәуір артады, бұл HDF талдауының жүрек функциясын бағалаудағы маңыздылығын атап көрсетеді. Сол жақ қарыншаның құрылымы мен геометриясының тұрақты сақталуы кәсіби спортшылардың жүрегінің «тұрақты бейімделу» жағдайын көрсетеді. Күш пен төзімділікті жаттықтыратын спортшылар арасындағы гемодинамикалық параметрлердегі айтарлықтай айырмашылықтар әртүрлі физикалық белсенділік түрлеріне жүректің түрлі бейімделу механизмдерін растайды. Зерттеудің жаңалығы – кәсіби спортшылардағы HDF өзгерістерін алғашқы бағалау және бұл көрсеткіштерді гипертониямен ауыратын пациенттермен салыстыру болды. HDF өлшеу әдістерінің сенімділігін талдау алғаш рет жүргізілді және жоғары ішкі және сыртқы бақылаушылық үйлесімділікті көрсетті, бұл өлшемдердің тұрақтылығы мен қайталанымдылығын растайды. Бұл HDF-ті клиникалық тәжірибеде жүрек бұзылыстарын диагностикалау және кардиологияда неғұрлым дәл модельдерді жасау үшін сенімді құрал ретінде қолдануға мүмкіндік береді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основными конструктивными и технико-экономическими показателями исследования являются разработка и использование методов анализа гемодинамических параметров, таких как гемодинамические силы (HDF), которые позволяют проводить более точную оценку сердечной функции у спортсменов и пациентов с артериальной гипертензией. Проведенные исследования показали высокую надежность метода HDF (ICC ≥ 0,85), что обеспечивает стабильность и воспроизводимость результатов, открывая перспективы его применения в клинической практике. Полученные результаты исследования позволили оптимизировать использование медицинских ресурсов благодаря применению неинвазивных методов диагностики, что снижает расходы на диагностику и госпитализацию, а также повышает комфорт пациентов. Экономические преимущества заключаются в снижении затрат на обслуживание пациентов и повышении эффективности медицинской помощи за счет более точной диагностики и индивидуализации тренировочных программ для спортсменов. В период 2022–2024 годов по итогам исследования были опубликованы две статьи в международных научных журналах с высоким процентилем по CiteScore и одна статья в отечественном журнале, а также глава в специализированной книге, что подчеркивает значимость научного вклада исследования.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Зерттеудің негізгі конструктивті және техникалық-экономикалық көрсеткіштері спортшылар мен гипертониямен ауыратын науқастарда жүрек функциясын дәлірек бағалауға мүмкіндік беретін гемодинамикалық параметрлерді, мысалы, гемодинамикалық күштерді (HDF) талдау әдістерін әзірлеу және пайдалану болып табылады. Зерттеулер HDF әдісінің сенімділігін жоғары деңгейде көрсетті (ICC ≥ 0,85), бұл нәтижелердің тұрақтылығы мен қайта өндірілуін қамтамасыз етіп, оны клиникалық тәжірибеде қолдану перспективаларын ашады. Зерттеу нәтижелері диагностика және госпитализация шығындарын азайтып, пациенттердің жайлылығын арттыратын инвазивті емес диагностика әдістерін қолдану арқылы медициналық ресурстарды пайдалануды оңтайландыруға мүмкіндік берді. Экономикалық артықшылықтар пациенттерді күтуге жұмсалатын шығындарды азайту және спортшылар үшін неғұрлым дәл диагностика мен жеке жаттығу бағдарламаларын жасау арқылы медициналық көмек тиімділігін арттыруда жатыр. 2022–2024 жылдар аралығында зерттеу нәтижелері бойынша жоғары CiteScore пайызы бар халықаралық ғылыми журналдарда екі мақала және отандық журналда бір мақала, сондай-ақ арнайы кітапта бір тарау жарияланды, бұл зерттеудің ғылыми үлесінің маңыздылығын көрсетеді.

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : енгізілмеген

Efficiency (in Russian) : Проект показал высокую эффективность, достигнув поставленных целей и обеспечив надежные результаты в соответствии с календарным планом. Полученные данные о гемодинамических силах (HDF) и механизмах адаптации сердца у спортсменов имеют практическую ценность, что подтверждается публикациями в международных и отечественных научных журналах. Результаты исследования обладают потенциалом для применения в спортивной медицине и кардиологии, способствуя улучшению диагностики и мониторинга сердечно-сосудистых показателей.

Efficiency (in Kazakh) : Жоба жоғары тиімділігін көрсетіп, қойылған мақсаттарға жетіп, күнтізбелік жоспарға сәйкес сенімді нәтижелерге қол жеткізді. Спортшылардың жүрек адаптациясы мен гемодинамикалық күштер (HDF) туралы алынған деректер практикалық маңызға ие екенін халықаралық және отандық ғылыми журналдардағы жарияланымдар дәлелдейді. Зерттеу нәтижелерінің спорттық медицинада және кардиологияда қолдану әлеуеті бар, бұл жүрек-қантамыр көрсеткіштерін диагностикалау мен бақылауды жақсартуға ықпал етеді.

Field of application (in Russian) : Полученные данные могут быть использованы в спортивной медицине и кардиологии для индивидуализации тренировок. Рекомендуется внедрить методы анализа гемодинамических параметров в клиническую практику для мониторинга сердечной функции. Это повысит качество диагностики и контроль состояния сердца. Применение неинвазивных методов снижает расходы на диагностику и улучшает комфорт пациентов. Это позволяет оптимизировать использование ресурсов медицинских учреждений.

Field of application (in Kazakh) : Нәтижелер жаттығуларды жекелендіру үшін спорттық медицина мен кардиологияда қолданылуы мүмкін. Жүрек қызметін бақылау үшін клиникалық тәжірибеге гемодинамикалық параметрлерді талдау әдістерін енгізу ұсынылады. Бұл диагностиканың сапасын және жүрек жағдайын бақылауды жақсартады. Инвазивті емес әдістерді қолдану диагностикалық шығындарды азайтады және пациенттердің жайлылығын жақсартады. Бұл медициналық мекемелердің ресурстарын пайдалануды оңтайландыруға мүмкіндік береді.