The object of research, development or design (in Russian) : Исторические топонимы Мангистау

The object of research, development or design (in Kazakh) : Маңғыстаудың тарихи топонимдері

Aim of work (in Russian) : Изучение исторических топонимов Мангистау, выявление и интерпретация топонимов, сформировавшихся в этом регионе, реконструкция на основе этого процесса формирования топонимического образа Мангистау, определение механизма сохранения исторических топонимов в памяти местного населения на протяжении веков

Aim of work (in Kazakh) : Маңғыстаудағы тарихи топонимдерді зерттеу, осы аймақта қалыптасқан топобейнелерді анықтап, интерпретация жасау, соның негізінде Маңғыстаудың топономастикалық бейнесінің қалыптасу үдерісін қайта құру, тарихи топонимдердің тұрғылықты халықтың жадында ғасырлар бойы консервациялану механизмін айқындау.

Методы исследования (на русском) : В ходе исследования наряду с традиционными в лингвистической науке историко-этимологическими, лексико-семантическими, формантными, структурными методами, по отношению к сформировавшемуся в Мангустауском регионе топопространству будут задействованы методы когнитивно--дискурсного моделирования, когнитивно-прагматическая интерпретация, трансформация, систематизация, ландшафтно-топонимические, историко- картографическое обследования, и наконец историко-хронологические методы.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу барысында тіл біліміндегі дәстүрлі тарихи этимологиялық, лексика-семантикалық, форманттық, құрылымдық әдістермен қатар Маңғыстау аймағында қалыптасқан топокеңістікті когнитивті-дискурстық модельдеу, когнитивті-прагматикалық интерпретация, трансформация, жүйелеу, ландшафты-топонимикалық, картографиялық тарихи зерттеу, тарихи-хронология әдістері қолданылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1. Выявлено 3 различных характера религиозных топонимов Мангистау: сакральные объекты и захоронения, связанные с учением суфизма; географические объекты, расположенные вблизи сакральных объектов или прошедшие событие святости. 2. В определении концептуального обоснования религиозных топонимов были использованы методы когнитивно-матричного исследования в русском и английском языках. 3. Рекомендованы новые выводы относительно этапов формирования Мангистауского топоареала. Например, одним из очень древних топонимов Мангистау является название храма байты. Археологи и историки указали, что данный памятник характерен для сарматского периода. Наши исследования показывают, что топоним байты является ритуальным комплексом, относящимся к гуннскому периоду, расположенному на Западно-Северном плато. 4. Создание историко-ритуального объекта и периодических объектов с большим количеством загадок в Мангистауском регионе. Один из памятников – сакральный комплекс Темир баба на Каспийском побережье. В ходе исследования было выявлено, что топоним Темір баба - это не только название одного объекта, но и название топономастической области, занимающей определенную долину.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1. Маңғыстау діни топонимдерінің 3 түрлі сипаты анықталды: суфизм ілімімен байланысты киелі нысандар және жерлеу орындары; киелі нысандарға жақын орналасқан немесе киелілік оқиғасы өткен географиялық нысандар. 2. Діни топонимдердің концептуалды негіздемесін анықтауда орыс және ағылшын тілдеріндегі когнитивті-матрицалық зерттеу әдістері қолданылды. 3. Маңғыстау топоареалының қалыптасу кезеңдеріне қатысты тың тұжырымдар ұсынылды. Мысалы, Маңғыстаудың өте ежелгі топонимдерінің бірі – Бәйті ғибадатханасы атауы. Археологтар мен тарихшылар аталған ескерткішті сармат кезеңіне тән деп көрсеткен еді. Біздің зерттеулеріміз Бәйті топонимі Үстірттің батыс-солтүстік қабағына орналасқан ғұн кезеңіне қатысты ғұрыптық кешен екенін көрсетеді. 4. Маңғыстау өңіріндегі жұмбағы көп тарихи-ғұрыптық нысанның және кезеңдік ескерткіштердің бірі – Каспий жағалауындағы Темір баба сакралды кешені. Зерттеу барысында «Темір баба топонимі тек бір нысанның атауы ғана емес, белгілі бір алқапты алып жатқан топоономастикалық аймақтың атауы» деген тың пікір ұсынылды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Результаты исследования могут быть использованы при разработке стратегии развития городов и регионов, системы формирования имиджа региона, развития местного туризма, а также для решения теоретических и прикладных задач регионоведения, культурологии, социализации города, создание логотипа Мангистау, новой символики и т.д., способствует формированию регионального этнобренда эксклюзивных артефактов на основе исследований, проводимых с целью их визуализации.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері қалалар мен аймақтардың даму стратегиясына, аймақтың имиджін қалыптастыру жүйесіне, жергілікті туризмді дамытуға, сондай-ақ, аймақтану, мәдениеттану, қаланың әлеуметтендіру, аймақтық маркетинг салаларындағы және басқа да қолданбалы пәндердің теориялық, қолданбалы мәселелерін шешуге пайдаланылады. Маңғыстаудың логотипін, жаңа символикасын жасау т.б. жолдармен оларды визуалдандыру үшін жүргізілген зерттеулер негізінде эксклюзивті артефактардың аймақтық этнобрендін қалыптастыруға үлес қосады;

Level of implementation (in Russian) : Результаты исследования могут быть применены в изучении дисциплин истории языка, истории Казахстана, философии, культурологии для специальности филология, тюркология, история и этнография, Научные результаты проекта послужит теоретической основой будущих монографий, кандидатских и докторских диссертаций в этой области.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеудің теориялық нәтижелерін филология, түркітану, тарих және этнография мамандықтарында тіл тарихы, Қазақстан тарихы, философия, мәдениеттану т.б. пәндерді оқытуда қолдануға болады. Жобаның ғылыми нәтижелері осы сала бойынша таяу болашақта жүргізілетін монографиялық зерттемелерге, магистрлік және докторлық диссертацияларға негіз болады.

Efficiency (in Russian) : Результаты исследования вносят эффективный вклад в реализацию основных направлений важнейших стратегических и программных документов в стране, в частности: статья Президента Республики Казахстан К.К. Токаева «Независимость прежде всего» от 6 января 2021 года, Стратегический план развития РК до 2025 года (Реформа 2. Технологическое обновление и цифровизация. Задача «Развитие системы научных исследований»), Государственная программа развития образования и науки Республики Казахстан на 2020 – 2025 гг. Цель 2 «Увеличение вклада науки в социально-экономическое развитие страны», пункт 5.2.3. Повысить результативность научных разработок и обеспечить интеграцию в мировое научное пространство, Закон РК «Об охране и использовании объектов историко-культурного наследия» от 26 декабря 2019 года № 288-VІ ЗРК.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері еліміздегі аса маңызды Стратегиялық және бағдарламалық құжаттардың негізгі бағыттарын жүзеге асыруға тиімді үлес қосады, атап айтқанда: Қазақстан Республикасы Президенті Қ.К Тоқаевтың 2021 ж. 6 қаңтардағы "Тәуелсіздік бәрінен қымбат" атты мақаласы, Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы 2-мақсат «Елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына ғылымның үлесін ұлғайту», 5.2.3-тармақ. Ғылыми әзірлемелердің нәтижелілігін арттыру және әлемдік ғылыми кеңістікке интеграцияны қамтамасыз ету, «Тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану туралы» 2019 жылғы 26 желтоқсандағы № 288-VІ ЗРК Заңы.

Field of application (in Russian) : филология, история, география, этнография

Field of application (in Kazakh) : филология, тарих, география, этнография