The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследований являются почвы с районов падения отделяющихся частей ракет-носителей Центрального Казахстана, а также растения и воздух.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі - Орталық Қазақстан зымыран тасығыштарының ажырайтын бөліктері құлаған аудандардағы топырақ, сондай-ақ өсімдіктер мен ауа болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Целью работы является определение подпороговых концентраций воздействия по миграционно-воздушному показателю вредности, определение фитотоксичности нефтепродуктов в образцах почвы. Данные работы являются основным этапом в создании проекта гигиенического норматива содержания нефтепродуктов в почве.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты – зияндылықтың ауадағы миграциялық көрсеткіші негізінде әсер етудің шекті концентрациясын анықтау және топырақ үлгілеріндегі мұнай өнімдерінің фитоуыттылығын анықтау. Бұл жұмыстар топырақтағы мұнай өнімдерінің құрамының гигиеналық нормасының жобасын жасаудың маңызды кезеңі болып табылады.

Методы исследования (на русском) : В ходе работ по разработке проекта гигиенического норматива были использованы химические, биологические, гигиенические, микробиологические методы, а также флуориметрические методы анализа.

Методы исследования (на казахском) : Гигиеналық норматив жобасын әзірлеу жұмыстары барысында химиялық, биологиялық, гигиеналық, микробиологиялық әдістер, сондай-ақ флуориметриялық талдау әдістері қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведены работы по стандартизации условий проведения экспериментальных исследований по обоснованию эколого-гигиенического норматива нефтепродуктов. Сформирован единый модельный почвенный эталон с учётом основных агрохимических, санитарно-химических и физических свойств почв Центрального Казахстана. Проведены экспериментальные исследования по гигиеническому регламентированию нефтепродуктов в почве на усреднённой модели почвенного эталона. Проведена работа по определению подпороговой концентрации воздействия нефтепродуктов по воздушно-миграционному признаку. Были проведены экспериментальные исследования фитотоксичности нефтепродуктов в образцах почвы, загрязнённых углеводородным ракетным топливом. Научная новизна данного этапа работы заключается в разработке подходов по прогнозированию гигиенических нормативов определении уровня загрязнения и превышения допустимых значений в почвах Центрального Казахстана.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Мұнай өнімдерінің экологиялық-гигиеналық нормативін негіздеу бойынша эксперименттік зерттеулер жүргізу шарттарын стандарттау бойынша жұмыстар жүргізілді. Орталық Қазақстан топырағының негізгі агрохимиялық, санитарлық-химиялық және физикалық қасиеттерін ескере отырып, бірыңғай модельдік топырақ эталоны қалыптастырылды. Топырақ эталонының орташа үлгісінде топырақтағы мұнай өнімдерін гигиеналық реттеу бойынша эксперименттік зерттеулер жүргізілді. ауа миграциясының белгісі бойынша мұнай өнімдері әсерінің шекті концентрациясын анықтау бойынша жұмыс жүргізілді. Көмірсутекті зымыран отынымен ластанған топырақ үлгілеріндегі мұнай өнімдерінің фитоуыттылығына эксперименттік зерттеулер жүргізілді. Жұмыстың осы кезеңінің ғылыми жаңалығы Орталық Қазақстан топырағындағы ластану деңгейін және рұқсат етілген мәндерден асып кетуді айқындау бойынша гигиеналық нормативтерді болжау тәсілдерін әзірлеу болып табылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Выделены ключевые элементы по стандартизации условий проведения экспериментальных исследований по обоснованию эколого-гигиенического норматива нефтепродуктов; определён принцип выбора рабочих концентраций нормируемого вещества; сформирован единый модельно-почвенный эталон с учётом агрохимических, санитарно-химических и физических свойств почвы; определена подпороговая концентрация по воздушно-миграционному показателю вредности; определена концентрация фитотоксического воздействия углеводородного ракетного топлива в почве.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Мұнай өнімдерінің экологиялық-гигиеналық нормативін негіздеу бойынша эксперименттік зерттеулер жүргізу шарттарын стандарттау бойынша негізгі элементтер бөлінді; нормаланатын заттың жұмыс концентрациясын таңдау қағидаты айқындалды; топырақтың агрохимиялық, санитариялық-химиялық және физикалық қасиеттерін ескере отырып, бірыңғай модельдік-топырақ эталоны қалыптастырылды; зияндылықтың ауа миграциясының көрсеткіші бойынша шекті концентрациясы анықталды; топырақтағы көмірсутекті зымыран отынының фитоуыттылық әсерінің концентрациясы анықталды.

Level of implementation (in Russian) : Опубликована научная статья в отечественном издании

Level of implementation (in Kazakh) : Отандық басылымда ғылыми мақала жарияланды

Efficiency (in Russian) : Все полученные результаты являются неотъемлемой частью разрабатываемого проекта гигиенического норматива на содержание углеводородного ракетного топлива в почве районов падения отделяющихся частей ракет-носителей Центрального Казахстана, который в свою очередь повысит эффективность мер по обеспечению экологической безопасности ракетно-космической деятельности.

Efficiency (in Kazakh) : Алынған барлық нәтижелер Орталық Қазақстан зымыран тасығыштарының ажырайтын бөліктері құлаған аудандардың топырағында көмірсутекті зымыран отынын ұстауға арналған гигиеналық нормативтің әзірленіп жатқан жобасының ажырамас бөлігі болып табылады, ол өз кезегінде зымыран-ғарыш қызметінің экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі шаралардың тиімділігін арттырады.

Field of application (in Russian) : Результаты работы могут быть применены при обосновании оценки воздействия на окружающую среду, при проектировании лимитирующих критериев антропогенной нагрузки на территории наземной инфраструктуры космодрома Байконур, при оценке экологического ущерба окружающей среде и здоровью населения, проживающих в прилегающих к районам падений территориях.

Field of application (in Kazakh) : Жұмыс нәтижелері қоршаған ортаға әсерді бағалауды негіздеу кезінде, Байқоңыр ғарыш айлағының жерүсті инфрақұрылымының аумағында антропогендік жүктеменің шектейтін өлшемдерін жобалау кезінде, құлау аудандарына іргелес аумақтарда тұратын қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына экологиялық залалды бағалау кезінде қолданылуы мүмкін.