The object of research, development or design (in Russian) : Родители и потомства гибридных популяций нута (Cicer arietinum L.)

The object of research, development or design (in Kazakh) : Гибридті ноқат популяцияларының ата-аналары мен ұрпақтары (Cicer arietinum L.)

Aim of work (in Russian) : Разработка и использование простых методовSNP-генотипирования (Amplifluor-like и ASQ), основы которых были опубликованы ранее авторами проекта. По результатам генотипирования с помощью разработанных молекулярных маркеров из расщепляющихся популяций нута (Cicer arietinum L.) создать новых селекционные линии с высокими показателями засухоустойчивости, урожайности и содержания белка в семенах.

Aim of work (in Kazakh) : Қарапайым SNP генотиптеу әдістерін әзірлеу және қолдану (Amplifluor-like және ASQ), оның негіздері бұрын жоба авторларымен жарияланған. Ноқаттың (Cicer arietinum L.) популяцияларының бөлінуінен әзірленген молекулярлық маркерлерді пайдалана отырып, генотиптеу нәтижелері бойынша құрғақшылыққа төзімділігі, өнімділігі және тұқымдардағы ақуыз мөлшері жоғары жаңа селекциялық линияларды құру.

Методы исследования (на русском) : Использованы полевые исследования и лабораторные – молекулярно-генетические исследования с с Amplifluor-like и ASQ маркерами.

Методы исследования (на казахском) : Amplifluor-like және ASQ маркерлерімен далалық зерттеулер және зертханалық – молекулярлық-генетикалық зерттеулер қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведено полевое испытание отобранных потомств вместе с родителями в условиях засухи и при достаточном увлажнении. Проведен фенотипический анализ агрономических признаков у родителей и потомств гибридных популяций нута, включая засухоуcтойчивость, урожайность и содержание белка в семенах растений нута. Изучены 123 гибридных линий нута на увлажненном фоне и 109 - на богаре. Проанализирована степень трансгрессивной изменчивости. В результате испытаний отобраны перспективные, высокоурожайные селекционные линии нута, устойчивые к засухе и с высоким содержанием белка в семенах. Создано 8 перспективных линий нута с применением методов SNP-генотипирования. Были изучены важные гены, связанные с высокой урожайностью и содержанием белка в семенах нута в условиях засухи - семейства генов CaRab, CaZF-CCHC, CaGlob и CaABC. Выделены SNP и разработаны аллель-специфические молекулярные маркеры. Провели исследование генома нута на микрочипе с использованием 6.000 DArT маркеров. Среди проверенных маркеров на микрочипе 3.633 DArT маркера оказались полиморфными. Проанализировали генетическое разнообразие гена ZF-С21-А2 (Ca07571) на хромосоме Са5 и гена ZF-С21-В (Ca0446) на хромосоме Ca4. По результатам исследований опубликованы статьи в рецензируемых научных изданиях, входящем в 1 (первый) квартиль по импакт-фактору в базе Web of Science и имеющем процентиль по CiteScore в базе Scopus не менее 65 (шестидесяти пяти).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Таңдалған ұрпақтарға құрғақшылық жағдайында және жеткілікті ылғалмен ата-аналарымен бірге далалық сынақ жүргізілді. Ноқат өсімдіктерінің тұқымдарының құрғақшылыққа төзімділігін, өнімділігін және ақуыз құрамын қоса алғанда, гибридті ноқат популяцияларының ата-аналары мен ұрпақтарындағы агрономиялық белгілерге фенотиптік талдау жүргізілді. Ылғалданған фонда ноқаттың 123 гибридті линиясы және жаңбырлы топырақта 109-ы зерттелді. Трансгрессивті өзгергіштік дәрежесі талданды. Сынақ нәтижесінде құрғақшылыққа төзімді және тұқымында ақуызы жоғары перспективалы, жоғары өнімді ноқат өсіру желілері таңдалды. SNP генотиптеу әдістерін қолдана отырып, 8 перспективалы ноқат желісі құрылды. Құрғақшылық жағдайында ноқат тұқымдарының жоғары өнімділігі мен ақуыз құрамына байланысты маңызды гендер - CaRab, CaZF-CCHC, CaGlob және CaABC. гендер тұқымдасы зерттелді. SNP оқшауланып және аллельге тән молекулярлық маркерлер әзірленді. Біз 6.000 DArT маркерлерін қолдана отырып, микрочипте ноқат геномына зерттеу жүргіздік. Микрочипіндегі дәлелденген маркерлердің ішінде 3.633 DArT маркерлері полиморфты болып шықты. Біз Ca5 хромосомасындағы ZF-С21-А2 және Ca4 хромосомасындағы ZF-С21-B гендерінің генетикалық әртүрлілігін талдадық. Зерттеу нәтижелері бойынша Web of Science базасында импакт-фактор бойынша 1 квартильге кіретін және Scopus деректер базасында CiteScore пайыздық көрсеткіші кемінде 65 (алпыс бес) болатын рецензияланған ғылыми басылымдарда мақалалар жарияланды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Использованы методы SNP-генотипирования, проведена работа с генами, связанными с высокой урожайностью и содержанием белка в семенах нута в условиях засухи (семейства генов CaRab, CaZF-CCHC, CaGlob и CaABC). Объединены методы генотипирования растений в лаборатории и фенотипирования их потомств в полевых условиях. Методы SNP-генотипирования удобны для обучения и работы со студентами, магистрантами и докторантами ВУЗов. Низкие расходы метода SNP-генотипирования (Amplifluor-like и ASQ) – значительно дешевле, чем методы TaqMan и Molecular Beacon, а также легко адаптируются, универсальны, рентабельны и высокопроизводительны для генотипирования и, следовательно, подходят для применения в лабораториях с ограниченным бюджетом.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : SNP генотиптеу әдістері қолданылды және құрғақшылық жағдайында ноқат тұқымдарындағы жоғары өнімділік пен ақуыз мөлшерімен байланысты гендермен жұмыс жүргізілді (CaRab, CaZF-CCHC, CaGlob және CaABC гендері). Зертханада өсімдіктерді генотиптеу және олардың ұрпақтарын танапта фенотиптеу әдістері біріктірілген. SNP генотиптеу әдістері университеттерде студенттермен, магистранттармен және докторанттармен жұмыс істеуге және оқытуға ыңғайлы. Төмен құны SNP генотиптеу әдісі (Amplifluor тәрізді және ASQ) TaqMan және Molecular Beacon әдістеріне қарағанда айтарлықтай арзанырақ, сонымен қатар оңай бейімделетін, жан-жақты, үнемді, сондықтан бюджеті төмен зертханаларда пайдалануға жарамды.

Level of implementation (in Russian) : Не предусмотрено

Level of implementation (in Kazakh) : Қарастырылмаған

Efficiency (in Russian) : Методы генотипирования дают возможность завершить отбор наилучших селекционных линий с заданными свойствами, в результате полевых испытаний гибридных потомств и выделенных из них линий с идентифицированными генотипами

Efficiency (in Kazakh) : Генотиптеу әдістері гибридті ұрпақтарды және олардан анықталған генотиптермен оқшауланған линияларды танаптық сынаулар нәтижесінде көрсетілген қасиеттері бар ең жақсы тұқымдық линияларды таңдауды аяқтауға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Селекционные центры, научные лаборатории, опубликованные результаты в статьях и книгах зарубежных издательств по использованию простых методов генотипирования - для ученых и соискателей, а также для обучения и работы со студентами, магистрантами и докторантами ВУЗов

Field of application (in Kazakh) : Селекциялық орталықтар, ғылыми зертханалар, генотиптеудің қарапайым әдістерін қолдану бойынша шетелдік баспалардың мақалалары мен кітаптарында жарияланған нәтижелер – ғалымдар мен ізденушілер үшін, сондай-ақ университеттердің студенттерімен, магистранттарымен және докторанттарымен оқыту және жұмыс жасау үшін