The object of research, development or design (in Russian) : Эпиграфические памятники Казахстана и соседних регионов

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстан мен көршілес өңірлердің эпиграфиялық ескерткіштері

Aim of work (in Russian) : Цель 2-го этапа – проведение сравнительно-сопоставительного анализа данных эпиграфических, генеалогических и документальных материалов. Подготовка и проведение экспедиций по изучению эпиграфических памятников Татарстана и Хорезмской области (Узбекистана). Систематизация материалов. Работа с оригинальными текстами, проведение сравнительно-сопоставительного анализа данных эпиграфических, генеалогических и документальных материалов. Проведение международного научного семинара, посвященного изучению эпиграфических памятников и апробация результатов НИР в ходе международного семинара.

Aim of work (in Kazakh) : Бірінші кезеңнің мақсаты – Эпиграфикалық, генеалогиялық және құжаттық материалдардың деректерін салыстырмалы-салғастырмалы талдау. Татарстан мен Хорезм аймағының (Өзбекстан) эпиграфикалық ескерткіштерін зерттеу бойынша экспедицияларға дайындық жұмыстарын жүргізу және оны жүзеге асыру. Материалдарды жүйелеу. Түпнұсқа мәтіндермен жұмыс жүргізу, эпиграфикалық, генеалогиялық және құжаттық материалдардың деректеріне салыстырмалы-салғастырмалы талдау жүргізу. Эпиграфикалық ескерткіштерді зерделеуге арналған халықаралық ғылыми семинар өткізу және ҒЗЖ нәтижелерін апробациядан өткізу.

Методы исследования (на русском) : Методологической основой исследования являются принципы историзма, объективности, единства национальных и общечеловеческих ценностей и диалектического подхода к изучению историко-культурных процессов. В работе использованы системный, историко-сравнительный и сравнительно-типологический методы, также герменевтический анализ религиозных текстов разных эпох; феноменологический анализ мемуаров паломников. Сочетание методов и подходов следующих дисциплин: этнография; устная история; просопография; картография; анализ текстов на арабском, персидском, тюркских, казахском языках. Методологический инструментарий базируется на сборе материалов включенного наблюдения, глубинных интервью с представителями различных социальных слоев, через широкое использование приемов устной истории и совмещение традиционных методов исторической науки и этнологии, антропологии и языкознания. Исследование опиралось на историографическое наследие местной тематики, труды по местной истории, об источниках местного происхождения. Особое значение придавалось мемори-стадиз (memory studies), кейз-стадиз (case studies), что заключается в углубленном проведении исследований в нескольких отобранных для этого центрах, комплексах сакральных мест. Затем после проведения исследований на нескольких объектах проведен анализ результатов по нескольким заранее определенным параметрам.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеудің әдіснамасы тарихилық, объективтілік, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтардың бірлігі және тарихи-мәдени процестерді зерттеуге диалектикалық көзқарас принциптеріне негізделген. Жұмыста жүйелік, тарихи-салыстырмалы және салыстырмалы-типологиялық әдістер, сондай-ақ әртүрлі дәуірлердегі діни мәтіндерді герменевтикалық талдау; қажылардың естеліктерін феноменологиялық талдау пайдаланылды. Келесі пәндердің әдістері мен тәсілдерінің үйлесімі: этнография; ауызша тарих; просопография; картография; араб, парсы, түркі, қазақ тілдеріндегі мәтіндерді талдау. Әдістемелік құралдар ауызша тарих әдістерін кеңінен қолдану және тарихи ғылым мен этнологияның, антропология мен лингвистиканың дәстүрлі әдістерін біріктіру арқылы енгізілген бақылау материалдарын жинауға, әртүрлі әлеуметтік топтардың өкілдерімен терең сұхбаттарға негізделген. Зерттеу жергілікті тақырыптың тарихнамалық мұрасына, жергілікті тарих туралы, жергілікті шығу тегі туралы еңбектерге сүйенді. Мемори-стадизге (memory studies), кейз-стадизге (case studies) ерекше мән берілді, оны жүргізу үшін таңдалған бірнеше орталықтарда, киелі орындар кешендерінде терең зерттеулер жүргізуден тұрды. Соңынан бірнеше объектілерде зерттеулер жүргізілгеннен кейін бірнеше алдын-ала анықталған параметрлер бойынша нәтижелерге талдау жасалды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведены сравнительное изучение (архитектурных стилей, камнерезного искусства, символов, каллиграфии, содержания надписей, лексики, социальной титулатуры в текстах надписей ит.д.) эпиграфических памятников Казахстана с памятниками дагестанского, хорезмского и волго-уральского регионов, что дает возможность проследить преемственность и трансформации в традициях и культуре постзолотоординских обществ. Осуществлены полевые исследования и изучены комплексы памятников в знаковых центрах изучаемых регионов, собраны полевые материалы, устная информация, научная литература и архивные документы, рукописный материал ит.д. В результате изучения оригинальных материалов эпиграфики, архитектуры, лексики мемориальных памятников, выясняется что традиция изготовления и установки декоративных надгробий на огромной территории от современного китайского Синьцзяна и доКрыма (включаяПоволжье), достигла своего пика именно в золотордынский период. Сложилась особая культура украшения надгробий, которые имели более или менее стандартные формы в каждую эпоху и особенности в каждом регионе. Результаты проекта помогли заключить, что надписи на великолепных архитектурных памятниках, всегда служат дополнением к уже имеющимся данным, извлеченным из письменных источников, в первую очередь, из нарративных и агиографических сочинений.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу мақсатына сәйкес Дағыстан, Хорезм және Еділ-Орал өңірлерінің ескерткіштерімен Қазақстанның эпиграфикалық ескерткіштерін (архитектуралық стилі, тас қашау өнері, символдар, каллиграфия, жазбалар мазмұны, лексикасы, әлеуметтік титулатура және т.б.) салыстырмалы зерттеу жүргізілді, бұл Алтын Ордадан кейінгі қоғамның дәстүрлері мен мәдениетіндегі сабақтастық пен өзгерістерді байқауға мүмкіндік береді. Қойылған міндеттерге сәйкес далалық зерттеулер жүргізіліп, зерттелетін өңірлердің көрнекті орталықтарындағы ескерткіштер кешені зерделенді, далалық материалдар, ауызша жеткен ақпарат, ғылыми әдебиеттер мен архивтік құжаттар, қолжазба материалдар және т. б. жиналды. Эпиграфиканың, архитектураның, мемориалдық ескерткіштер лексикасының түпнұсқа материалдарын зерттеу нәтижесінде қазіргі Қытай Шыңжаңынан Қырымға дейінгі (Еділ аймағын қоса алғанда) кең аумақта сәнделген құлпытастарды жасау және орнату дәстүрі дәл Алтын Орда кезеңінде шыңына жеткені анықталды. Әр дәуірде және әр аймақта азды-көпті стандартты формалары бар құлпытастарды безендірудің ерекше мәдениеті қалыптасты. Осы жоба аясында жасалған жұмыстардың нәтижелері керемет ескерткіштердегі, архитектура ескерткіштеріндегі жазбалар әрдайым жазбаша дереккөздерден, ең алдымен, нарративтік және агиографиялық шығармалардан алынған мәліметтерге қосымша дерек болады деп қорытындылаймыз.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Реализация данного проекта послужит делу заполнения «белых пятен», лакун в изучении истории и культуры Казахстана в новое и новейшее время. Введение большого корпуса эпиграфических первоисточников в научный оборот станет подспорьем для открытия новых направлений в отечественной и мировой науке. Сравнительно-сопоставительное изучение памятников материального и духовного наследия постзолотоордынских обществ подчеркнет наше общее, неделимое и особенно актуальное на сегодняшний день духовное наследие.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобанының жүзеге асырылуы Қазақстанның тарихы мен мәдениетін жаңа және қазіргі уақытта зерделеуде «ақтаңдақтарды», кемшін тұстарын толықтыруда қызмет етеді. Эпиграфикалық түп дереккөздердің үлкен корпусын ғылыми айналымға енгізу отандық және әлемдік ғылымдағы жаңа бағыттардың ашылуына көмек болады. Алтын Ордадан кейінгі кезеңдегі қоғамдардың материалдық және рухани мұра ескерткіштерін салыстырмалы-салғастырмалы түрде зерттеу біздің бәрімізге ортақ, бөлінбейтін және бүгінгі таңда ерекше өзекті рухани мұрамызды айқындай түседі.

Level of implementation (in Russian) : За отчетный период опубликовано 18 научных работ, в т.ч. в отечественных изданиях 10, из них 4 статей в изданиях Комитета по обеспечению качества в сфере науки и высшего образования МНВО РК, 6 статей в базе Scopus и Web of Science, в зарубежных изданиях 8 статей, 1 книга. Подготовлена 1 рукопись монографии. Результаты исследований представлены в 36 докладах на республиканских и международных научно-практических конференциях, круглых столах, семинарах. Получено 1 авторское свидетельство.

Level of implementation (in Kazakh) : Есептік кезеңде 18 ғылыми жұмыс жарияланды, оның ішінде отандық басылымдарда 10 жарияланым, ҚР ҒЖБМ Ғылым және жоғары білім саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитетінің басылымдарында 4 мақала. Scopus базасында 6 мақала, шетелдік басылымдарда 8 мақала, 1 кітап. 1 монографияның қолжазбасы дайындалды. Зерттеу нәтижелері отандық және халықаралық ғылыми-практикалық конференцияларда, дөңгелек үстелдерде, семинарларда 36 баяндамада ұсынылды. 1 авторлық куәлік алынды.

Efficiency (in Russian) : Социально-экономическим эффектом станет использование результатов для восполнения лакун в исторических исследованиях, внедрения новых материалов в школьные программы и т. д.

Efficiency (in Kazakh) : Әеуметтік-экономикалық әсер тарихи зерттеулерде кемшін тұстарын толықтыруда, мектеп бағдарламаларына жаңа материалдарды енгізу және т. б. нәтижелерді пайдалану болады.

Field of application (in Russian) : Результаты проекта будут применяться в региональных центрах для развития инфраструктуры международного и локального туризма, патриотического воспитания молодежи и восполнения лакун в исторических исследованиях, внедрения новых материалов в образовательные программы и т. д.

Field of application (in Kazakh) : Жобаның нәтижелері өңірлік орталықтарда халықаралық және жергілікті туризм инфрақұрылымын дамыту, жастарды патриоттық тәрбиелеу және тарихи зерттеулерде кемшін тұстарды толықтыру, білім беру бағдарламаларына жаңа материалдарды енгізуде және т.б. қолданылатын болады.