The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования на этапе 2024 года является рафинированный селен с содержанием более 99,5% основного компонента и конструктивное оформление процесса грануляции селена и его измельчения (получение селена в порошкообразной форме) с выдачей рекомендаций для применения результатов работы в промышленном масштабе.

The object of research, development or design (in Kazakh) : 2024 жылғы кезеңдегі зерттеу нысаны – құрамында 99,5%-дан астам негізгі компоненті бар тазартылған селен және селенді түйіршіктеу және ұнтақтау (селенді ұнтақ түрінде алу) процесін жобалау және зерттеу нәтижелерін өнеркәсіптік ауқымда жұмыс істеу үшін қолдану бойынша ұсыныстар беру.

Aim of work (in Russian) : Целью работы на этапе 2024 года является теоретические изыскания по исследованию процессов грануляции и измельчения рафинированного селена с последующим практическим применением полученных результатов на практике для расширения номенклатуры получаемой продукции на единственном в Республике Казахстан предприятии в г. Балхаш, получающего марочный селен по вакуум-дистилляционной технологии, разработанной авторами представленного проекта.

Aim of work (in Kazakh) : 2024 жылғы кезеңдегі жұмыстың мақсаты алынған нәтижелерді кейіннен тәжірибеде қолдана отырып, ұсынылған жобаның авторлары әзірлеген вакуумды айдау технологиясын қолданып, Қазақстан Республикасындағы Балқаш қаласындағы маркалы селен өндіретін жалғыз кәсіпорында алынған өнім түрлерін кеңейту үшін тазартылған селенді түйіршіктеу және ұнтақтау процестерін зерттеу бойынша теориялық зерттеулер жүргізу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Получение новых данных основано на применении современной методологии и использования сертифицированного аналитического оборудования, а также использование многолетнего опыта исполнителей проекта в создании экологически безопасных технологий и эффективного оборудования для рафинирования различных металлов, в том числе селена. Следует отметить, что в настоящее время на ТОО «Казахмыс Прогресс» в г. Балхаш используется технология и оборудование, разработанные авторами выполняемого проекта. На технологию и оборудование имеются охранные документы Республики Казахстан.

Методы исследования (на казахском) : Жаңа деректерді алу заманауи әдістемені қолдануға және сертификатталған аналитикалық жабдықты пайдалануға, сондай-ақ жобаны жүзеге асырушылардың экологиялық таза технологиялар мен әртүрлі металдарды, оның ішінде селенді тазартуға арналған тиімді жабдықтарды құрудағы көп жылдық тәжірибесін пайдалануға негізделген. Айта кету керек, қазіргі таңда Балқаш қаласындағы «Қазақмыс Прогресс» ЖШС-і жүзеге асырылып жатқан жоба авторлары әзірлеген технология мен жабдықтарды пайдалануда. Технологиялар мен жабдықтардың Қазақстан Республикасының қауіпсіздік құжаттары бар.

Obtained results and novelty (in Russian) : На втором этапе реализации проекта определена оптимальная температура расплава селена и диаметры выпускных сопел гранулятора для получения объёмной гранулы правильной (шарообразной) формы. Разработан эскизный проект гранулятора и приёмного устройства гранул, на основании которых изготовлено опытное технологическое оборудование. Проведены технологические испытания по грануляции селена с определением оптимальных условий грануляции с наработкой опытной партии гранулированного селена при курировании (с участием) представителей ТОО «Казахмыс Прогресс». Разработан эскизный проект шаровой мельницы и произведен количественный расчёт требуемых шаров с последующим изготовлением технологического оборудования и проведением опытных испытаний процесса измельчения чушкового и гранулированного селена. Предложено более эффективное оборудование по сравнению с шаровой мельницей для получения порошкообразного селена в виде применения пропеллерной режущей мельницы. Использование подобного оборудования исключает механическое заражение селена материалами шаров при измельчении в шаровой мельнице, значительно сокращает время измельчения, а следовательно, снижаются энергозатраты на процесс измельчения.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаның екінші кезеңінде дұрыс (шар тәріздес) пішінді көлемді түйіршікті алу үшін селен балқымасының оңтайлы температурасы және түйіршіктегіштің шығыс шүмегінің диаметрлері анықталды. Түйіршіктегіш пен түйіршіктерді қабылдау құрылғысының алдын ала жобасы әзірленді, оның негізінде тәжірибелік технологиялық құрал-жабдықтар жасалды. «Қазақмыс Прогресс» ЖШС өкілдерінің жетекшілігімен (қатысуымен) түйіршіктелген селеннің тәжірибелік партиясын өндірумен оңтайлы түйіршіктеу шарттарын анықтау үшін селенді түйіршіктеу бойынша технологиялық сынақтар жүргізілді. Шарлы диірменнің алдын ала жобасы әзірленді және қажетті шарлардың сандық есебі жүргізілді, содан кейін технологиялық жабдықты дайындау, құйылмалы және түйіршіктелген селенді ұнтақтау процесін тәжірибелік сынау. Шарлы диірменнен гөрі, ұнтақ селен өндіру үшін бұрандалы кесетін диірмен түріндегі тиімдірек жабдық ұсынылды. Мұндай жабдықты пайдалану шарикті диірменде ұнтақтау кезінде селеннің шарикті материалдармен механикалық ластануын болдырмайды, ұнтақтау уақытын айтарлықтай қысқартады, сондықтан ұнтақтау процесіндегі энергия шығынын азайтады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Разработанная конструкция гранулятора позволяет получить до 150 кг/сут. рафинированного селена в виде гранул правильной (шарообразной) формы. Разработанная конструкция сборника гранул позволяет значительно сократить лимитирующую стадию грануляции – сушку гранул, которая должна проходить естественным путём без использования сушильного оборудования в виду своеобразных физических свойств селена. Предложено оборудование по получению рафинированного селена в порошкообразной форме, позволяющее сократить время измельчения материала и исключить механическое заражение селена в следствии контакта материала с поверхностью мелющих шаров.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Түйіршіктегіштің әзірленген дизайны тәулігіне тұрақты (шар тәрізді) пішінді түйіршіктер түріндегі тазартылған селенді 150 кг-ға дейін алуға мүмкіндік береді.. Түйіршіктер жинағыштың әзірленген конструкциясы түйіршіктеудің шекті кезеңін – түйіршіктерді кептіру кезеңін айтарлықтай азайтуға мүмкіндік береді, бұл селеннің бірегей физикалық қасиеттеріне байланысты кептіру жабдығын қолданбай табиғи түрде өтуі керек. Ұнтақ түріндегі тазартылған селенді өндіруге арналған жабдық ұсынылды, бұл материалды ұнтақтау уақытын қысқартуға және материалдың ұнтақтау шарларының бетімен жанасуына байланысты селеннің механикалық ластануын жоюға мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : Результаты проведённых исследований готовы к внедрению, предоставлены производителю рафинированного селена в Республике Казахстан в лице ТОО «Казахмыс Прогресс» для рассмотрения на техническом совете возможности их практического применения в производстве.

Level of implementation (in Kazakh) : Жүргізілген зерттеулердің нәтижелері енгізуге дайын, Қазақстан Республикасындағы тазартылған селен өндірушісі «Қазақмыс Прогресс» ЖШС-на оларды өндірісте практикалық қолдану үшін техникалық кеңестің қарауына ұсынады.

Efficiency (in Russian) : Практическое применение результатов исследования в промышленном масштабе на единственном в Республике Казахстан предприятии по производству рафинированного селена позволит расширить ассортимент выпускаемой продукции в виде получения марочного селена в гранулированной и порошкообразной форме.

Efficiency (in Kazakh) : Қазақстан Республикасындағы тазартылған селен өндіретін жалғыз кәсіпорында өнеркәсіптік ауқымда зерттеу нәтижелерін тәжірибеде қолдану түйіршікті және ұнтақ түріндегі маркалы селен түріндегі өнім түрлерін кеңейтуге мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Металлургия редких металлов.

Field of application (in Kazakh) : Сирек металдар металлургиясы