The object of research, development or design (in Russian) : электролизные генераторы водорода, солнечные элементы, биосинтез молекулярного водорода из крупнотоннажных отходов, методы хранения водорода, твердооксидные топливные элементы (ТОТЭ) – перспективные электрохимические устройства, напрямую преобразующие химическую энергию топлива в электрическую и тепловую.

The object of research, development or design (in Kazakh) : сутегі электролиз генераторлары, күн элементтері, ірі тонналық қалдықтардан молекулалық сутектің биосинтезі, сутегіні сақтау әдістері, қатты оксидті отын элементтері (ҚООЭ) – отынның химиялық энергиясын электр және жылу энергиясына тікелей түрлендіретін перспективалық электрохимиялық құрылғылар.

Aim of work (in Russian) : Развитие и применение наукоемких технологий производства, хранения, транспортировки водорода и электрогенерирующих устройств для высокоэффективного внедрения водородной энергетики в Казахстане

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанда сутегі энергетикасын жоғары тиімді енгізу үшін сутекті және электр генерациялайтын құрылғыларды өндірудің, сақтаудың, тасымалдаудың ғылымды қажетсінетін технологияларын дамыту және қолдану болып табылады

Методы исследования (на русском) : Исходные порошки выбранных материалов были получены и аттестованы с помощью метода BET, рентгенофазового анализа и электронной микроскопии. Термическое расширение и кинетика спекания материалов и композитов на их основе были исследованы с помощью дилатометра. Измерение проводимости материалов было выполнено 4-х зондовым методом на постоянном токе. Поляризационное сопротивление электродных материалов исследовали на симметричных образцах методом импедансной спектроскопии с помощью потенциостата/гальваностата. Исследование материалов проводилось методами рентгенофазового анализа, электронной микроскопии, дилатометрии, импеданснаой спектроскопии, термоциклирования и исследования вольт- и ватт-амперные характеристик.

Методы исследования (на казахском) : Таңдалған материалдардың бастапқы ұнтақтары BET әдісі, рентгендік фазалық талдау және электронды микроскопия арқылы алынды және сертификатталды. Оларға негізделген материалдар мен Композиттердің термиялық кеңеюі және синтездеу кинетикасы дилатометр көмегімен зерттелді. Материалдардың Өткізгіштігін өлшеу тұрақты токта 4 зонд әдісімен жүргізілді. Электрод материалдарының поляризациялық кедергісі потенциостат/гальваностат көмегімен импеданс спектроскопиясы әдісімен симметриялы үлгілерде зерттелді. Материалдарды зерттеу рентгенофазалық талдау, электрондық микроскопия, дилатометрия, импеданс спектроскопиясы, термоциклдеу және вольт - және Ватт-ампер сипаттамаларын зерттеу әдістемелерін жүргізілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Определены основные характеристики высокоэффективной АЭУ модульного типа для производства «зеленого» водорода. Определены оптимальные режимы работы «ВИЭ+ электролизер». Отобраны образцы, исследован компонентный состав: крупнотоннажных отходов для биосинтеза молекулярного водорода; выбраны, проанализированы углеводы, органические кислоты, другие органические вещества после-спиртовой барды, пивной дробины, сахарной мелассы, другие углеводсодержащие сырье. Отобрана подходящая биомасса, оптимизированы процедуры активации, сорбирования для получения ГППУ- с улучшенными морфологическими характеристиками: высокая удельная площадь поверхности, микро-/мезопористость, размер, объем пор, степень графитизации, межслоевое расстояние, температура, давление. Разработаны новые оптимальные методы изготовления пористых электропроводящих металлических металлокерамических пластин, выполняющих функцию несущей основы ЕТЭ. Синтезированы однофазные составы, проведена аттестация структуры. Экспериментально изучены фазовые стабильности в восстановительной атмосфере. Определены химические совместимости двойных перовскитов с наиболее распространенными электролитными материалами: ZrO2, стабилизированные Y2O3(YSZ) и CeO2, допированные Gd2O3 (GDC). Проведена подготовка высококвалифицированных кадров и специалистов по альтернативной и водородной энергетике

Obtained results and novelty (in Kazakh) : «Жасыл» сутегіні өндіру үшін жоғары тиімді модульдік типтегі АЭҚ негізгі сипаттамалары анықталды. «ЖЭК + электролизер» жұмысының оңтайлы режимдері анықталды. Үлгілер іріктеліп алынды, компоненттік құрам зерттелді: молекулалық сутектің биосинтезі үшін ірі тоннажды қалдықтар; көмірсулар, органикалық қышқылдар, спирттік төптен кейінгі басқа органикалық заттар, сыра жармасы, қант мелассасы, құрамында көмірсутегі бар басқа шикізаттар таңдалып алынды, талданды. Қолайлы биомасса таңдалып алынды, белсендіру процедуралары оңтайландырылды, жақсартылған морфологиялық сипаттамалары бар ГТКК алу үшін сорбцияланды: - бетінің жоғары меншікті ауданы, микро/мезо кеуектілік, мөлшері, кеуек көлемі, графитизация дәрежесі, қабат аралық қашықтық, температура, қысым. Тірек функциясын орындайтын/БОЭ кеуекті электр өткізгіш металлдық/ металл керамикалық пластиналарды өндірудің жаңа оңтайлы әдістері әзірленді. Бір фазалы құрамдар синтезделіп, құрылымды аттестаттау жүргізілді. Қалпына келтіру атмосферасындағы фазалық тұрақтылық эксперименталды түрде зерттелді. Қос перовскиттердің ең көп таралған электролиттік материалдармен химиялық үйлесімділігі анықталды: ZrO2, тұрақтандырылған Y2O3(YSZ) және легирленген CeO2, Gd2O3(GDC). Баламалы және сутегі энергетикасы бойынша жоғары білікті кадрлар мен мамандар даярланды

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Новые материалы и развитие перспективных наукоемких технологий

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жаңа материалдар мен ғылыми келешегі зор технологиялар

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізілген жоқ

Efficiency (in Russian) : Все работы выполнены в соответствие с календарным планом

Efficiency (in Kazakh) : Барлық жұмыстар күнтізбелік жоспарға сәйкес орындалды

Field of application (in Russian) : Высокотехнологические материалы и технологии их получения для электролизёров, устройств хранения водорода и электрохимических источников тока – твердооксидных топливных элементов

Field of application (in Kazakh) : Электролизерлер, сутегі сақтау құрылғылары және электрохимиялық ток көздері - қатты оксидті отын элементтері үшін жоғары технологиялық материалдар мен оларды өндіру технологиялары