The object of research, development or design (in Russian) : Излучение частиц ШАЛ в спектре радиоизлучения; Заряженная компонента космических лучей; Регулярные решения уравнений для фундаментальных полей, включая уравнение Дирака с нелинейными спинорными полями, являющимися источниками калибровочных полей; Корреляции ШАЛ и разрядов молний в условиях высокогорья; “Жесткие” процессы партонных исследований; Мюонная компонента космических лучей; Пространственное распределение стволов ШАЛ; Вариации КЛ посредством регистрации адронной компоненты ШАЛ; Угловые распределения дифференциальных сечений реакций 10B(d, d)10B и 10B(d,3Не)9Bе при энергии 14,5 МэВ; Квазипериодических осцилляций (КПО) рентгеновского излучения и светимости аккреционных дисков вокруг компактных объектов и сверхмассивных чёрных дыр; Элементарные частицы, экзотические атомы и молекулы: антипротонный гелий, молекулярные ионы водорода; Странные и нестранные системы qq спином s=0, s=1 и их механизмы образования в процессах сильных взаимодействий;

The object of research, development or design (in Kazakh) : Радио сәулелену спектріндегі КАН бөлшектерінің сәулеленуі; Ғарыштық сәулелердің зарядталған компоненті; Калибрлеу өрістерінің көздері болып табылатын сызықты емес спинорлық өрістері бар Дирак теңдеуін қоса алғанда, іргелі өрістер үшін теңдеулердің тұрақты шешімдері; Биік таулы аймақтардағы КАН мен найзағай разрядтарының корреляциясы; Партондық зерттеулердің "қатаң" процестері; Ғарыштық сәулелердің мюондық компоненті; КАН діңгектерінің кеңістіктік таралуы; КАН адрон компонентін тіркеуі арқылы ҒС вариациясы; 14,5 МэВ энергиясында 10B(d, d)10B және 10B(d,3He)9Be реакцияларының дифференциалды қималарының бұрыштық таралуы; Рентгендік сәулеленудің квази-периодты осцилляциясы (КПО) және аккрециялық объектілер мен супермассивті қара құрдымдар айналасындағы жинақтау дискілерінің жарықтығы; Элементар бөлшектер, экзотикалық атомдар мен молекулалар: антипротонды гелий, сутектің молекулалық иондары, спині =0, s=1 оғаш және оғаш емес q ̅q жүйелер және олардың күшті әсерлесу процестеріндегі қалыптасу механизмдері.

Aim of work (in Russian) : Экспериментальные и теоретические исследования в области высоких и сверхвысоких энергий для решения актуальных задач астрофизики и физики космических лучей. Разработка новых экспериментальных и теоретических методик, программного обеспечения, модернизация исследовательских установок для получения новых экспериментальных данных и решение фундаментальных научных задач в области астрофизики и физики космических лучей.

Aim of work (in Kazakh) : Астрофизика мен ғарыштық сәулелер физикасының өзекті мәселелерін шешуге арналған жоғары және аса жоғары энергиялар саласындағы эксперименттік және теориялық зерттеулер. Жаңа эксперименттік және теориялық әдістерді, бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу, жаңа эксперименттік деректерді алу үшін зерттеу қондырғыларын жаңарту және астрофизика мен ғарыштық сәулелер физикасы саласындағы іргелі ғылыми мәселелерді шешу.

Методы исследования (на русском) : Моделирование радиоизлучения ШАЛ в программном пакете CORSIKA (модуль CoREAS) на кластере ТШВНС, оснащенного 4-мя петлевыми антеннами, Моделирование телескопа на основе straw-трекера с помощью программного пакета Garfield++, Монте-Карло моделирование оптической системы телескопа для корреляции ШАЛ и разрядов молний, Монте-Карло модели для проведения вычислений партонных функций распределений, Модернизация в подземном помещении ТШВНС годоскопического детектора мюонов высокой энергии на основе сцинтилляционных счетчиков большой площади, Сборка и наладка 12-канального нейтронного монитора, состоящего из метровых газоразрядных нейтронных счетчиков на базе ТШВНС на высоте над уровнем моря 3340 м. Тестовые запуски нейтронного монитора, Измерение дифференциальных сечений 10B(d, d)10B и 10B(d,3Не)9Bе при энергии 14,5 МэВ, Анализ точных решений уравнений Эйнштейна такие как метрики Шварцшильда, Лензе-Тирринга, Керра, Бардина, Хэйуорда, Дымниковой и т.д. Вывод формул для фундаментальных частот пробного тела в поле компактных объектов, Расчеты нерелятивистских уровней энергии для квантовых систем, предполагаемых к исследованию в рамках проекта, Вычисление кварковых диаграмм с вершинами AVVPP с приложением к мезонным распадам.

Методы исследования (на казахском) : 4 ілмекті антенналармен жабдықталған ТШБТҒС кластеріндегі CORSIKA бағдарламалық пакетіндегі (CoREAS модулі) радиосәулеленуді модельдеу, Garfield бағдарламалық пакеті арқылы straw-трекер негізіндегі телескопты модельдеу, КАН корелляциясы және найзағай разрядтары үшін телескоптың оптикалық жүйесін Монте-Карло әдісімен модельдеу, Партондық функция таралуын есептеу үшін Монте-Карло модельдеуі, Үлкен аумақты сцинтилляциялық есептегіштер негізінде жоғары энергиялы мюондардың годоскопиялық детекторының ТШБТҒС жерасты үй-жайын жаңғырту, 3340 м биіктікте ТШБТҒС негізінде метрлік газ разрядты нейтрондық есептегіштерден тұратын 12 арналы нейтрондық мониторды құрастыру және баптау, Нейтронды мониторды сынақтан өткізу, 10B(d,d)10B және 10B(d, 3Не)9Bе дифференциалдық қималарын 14,5 МэВ энергиясында өлшеу, Зерттеу әдістері: Шварцшильд, Лензе-Тирринг, Керр, Бардин, Хэйворд, Димников және т. б. сынды метрикалық Эйнштейн теңдеулерінің нақты шешімдерін талдау, Сынамалық дененің аккрециялық жиіліктеріне арналған ірлеглі формулаларды шығару, Жоба шеңберінде зерттеуге арналған кванттық жүйелер үшін релятивистік емес энергия деңгейлерін есептеу, мезондық ыдырауға қосымшасы бар AVVPP шыңдары бар кварктық диаграммаларды есептеу.

Obtained results and novelty (in Russian) : Смоделированы радиоизлучения ШАЛ в программном пакете CORSIKA (модуль CoREAS) на кластере ТШВНС, оснащенного 4-мя петлевыми антеннами, Проведено моделирование телескопа на основе straw-трекера с помощью программного пакета Garfield++, Монте-Карло модель оптической системы телескопа для корреляции ШАЛ и разрядов молний, Монте-Карло модель для проведения вычислений партонных функций распределений, Проведена модернизация в подземном помещении ТШВНС годоскопического детектора мюонов высокой энергии на основе сцинтилляционных счетчиков большой площади, Собран и налажен 12-канальный нейтронный монитор, состоящий из метровых газоразрядных нейтронных счетчиков на базе ТШВНС на высоте над уровнем моря 3340 м. Произведены тестовые запуски нейтронного монитора, Измерены дифференциальные сечения 10B(d, d)10B и 10B(d,3Не)9Bе при энергии 14,5 МэВ, Произведен анализ точных решений уравнений Эйнштейна таких как метрики Шварцшильда, Лензе-Тирринга, Керра, Бардина, Хэйуорда, Дымниковой и т.д. Выведена формула для фундаментальных частот пробного тела в поле компактных объектов, Расчитаны нерелятивистские уровни энергии для квантовых систем, предполагаемых к исследованию в рамках проекта, Вычислены кварковые диаграммы с вершинами AVVPP с приложением к мезонным распадам.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 4 ілмекті антенналармен жабдықталған ТШВНС кластеріндегі CORSIKA бағдарламалық пакетіндегі (CoREAS модулі) КАН радиосәулелері модельденген, Garfield++ бағдарламалық пакеті арқылы straw-трекер негізінде телескопты модельдеу, КАН мен найзағай разрядтарын корреляциялауға арналған телескоптың оптикалық жүйесінің Монте-Карло моделі, партондық функцияларды есептеуге арналған Монте-Карло моделі, үлкен ауданды сцинтилляциялық есептегіштер негізінде жоғары энергиялы мюондардың годоскопиялық детекторының ТШВНС жерасты үй-жайында жаңғырту жүргізілді, Теңіз деңгейінен 3340 м биіктікте ТШВНС негізіндегі бір метрлік газ разрядты нейтрондық есептегіштерден тұратын 12 арналы нейтрондық монитор жиналды және реттелді. Нейтрондық мониторды сынақтан өткізу жүргізілді, 10B(d,d)10B және 9B(d,3Не)9Ве дифференциалдық қималары 14,5 МэВ энергиямен өлшенді, Эйнштейн теңдеулерінің нақты шешімдеріне талдау жасалды мысалы, Шварцшильд, Лензе-Тирринг, Керр, Бардин, Хэйворд, Димников және т. б. Компактті объектілер өрісіндегі сынақ денесінің іргелі жиіліктері үшін формула шығарылды, Жоба шеңберінде зерттеуге болжанған кванттық жүйелер үшін релятивистік емес энергия деңгейлері есептелді, мезондық ыдырауға қосымшасы бар AVVPP шыңдары бар кварктық диаграммалар есептелді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Предложенные в результате реализации программы технические решения приведут к росту рентабельности выполняемых работ и повлияют на развитие областей науки и техники, космическую отрасль, нано- и микроэлектронику, детекторостроение которые составят основу высокотехнологичных производств будущего. Также, будут способствовать для развертывания проектов класса Мегасайнс и помогут при оптимизации проектируемых научных установок для повышения эффективности и чувствительности.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде ұсынылған техникалық шешімдер орындалатын жұмыстардың рентабельділігінің өсуіне алып келеді және ғылым мен техника салаларының, ғарыш саласының, нано - және микроэлектрониканың, детектор құрылысы болашақтың жоғары технологиялық өндірістерінің негізін құрайтын салалардың дамуына әсер етеді. Сондай-ақ, олар Мегасайен класындағы жобаларды бастауға ықпал етеді және тиімділік пен сезімталдықты арттыру үшін жобаланған ғылыми қондырғыларды оңтайландыруға көмектеседі.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Эффективность ожидаемых результатов подтверждается большим опытом реализации научных проектов в Институте ядерной физики

Efficiency (in Kazakh) : Күтілетін нәтижелердің тиімділігі Ядролық физика институтында ғылыми жобаларды іске асырудың мол тәжірибесімен расталады

Field of application (in Russian) : Физика космических лучей, астрофизика, астрономия, космическая инженерия, физика элементарных частиц и др.

Field of application (in Kazakh) : Ғарыштық сәулелер физикасы, астрофизика, астрономия, ғарыштық инженерия, элементар бөлшектер физикасы және т.б.