The object of research, development or design (in Russian) : многокомпонентные керамики, тонкопленочные покрытия, оксидные керамики, радиационно-стойкие материалы, топливные элементы.

The object of research, development or design (in Kazakh) : көп компонентті керамикалар, жұқа пленкалы жабындар, оксидті керамикалар, радиацияға төзімді материалдар, отын элементтері.

Aim of work (in Russian) : Цель программы заключается в поиске и изучении фундаментальных и прикладных решений в области создания и модификации высокопрочных, тугоплавких, жаропрочных теплозащитных композитных керамик и твердотопливных оксидных элементов, способных работать в экстремальных условиях, а также при воздействии агрессивных сред.

Aim of work (in Kazakh) : Бағдарламаның мақсаты экстремалды жағдайларда, сондай-ақ агрессивті ортада жұмыс істей алатын жоғары беріктігі бар, баяу балқитын, ыстыққа төзімді жылусақтағыш композитті керамикалар мен қатты отынды оксиді элементтерін жасау және түрлендіру саласындағы іргелі және қолданбалы шешімдерді іздеу және зерттеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : растровая электронная микроскопия, совмещенная с энергодисперсионным анализом, рентгенофазовый и рентгеноструктурный анализ, метод индентирования, метод определения коэффициента трения.

Методы исследования (на казахском) : энергодисперсиялық талдаумен біріктірілген расторлық электрондық микроскопия, рентгендік фазалық және рентгендік құрылымдық талдау, инденттрлеу әдісі, үйкеліс коэффициентін анықтау әдісі.

Obtained results and novelty (in Russian) : Отработана методика получения композитных керамик на основе соединений ZrO2, MgO, Al2O3, WO3 с применением метода механохимического твердофазного синтеза и последующего термического спекания. С применением метода рентгенофазового анализа установлено, что доминирующей фазой (по относительным интенсивностям рефлексов) в керамиках ZrO2–WO3–Al2O3–MgO является фаза моноклинного оксида циркония, что указывает на отсутствие выраженных процессов стабилизации t, c – фаз диоксида циркония такими элементами как W, Mg или Al. Получены результаты оценки прочностных свойств многослойных тонкопленочных покрытий на основе соединений Nb2O5–MoN–AlN. Были синтезированы традиционным методом твердофазного спекания керамики на основе диоксида циркония при вариации концентрации допантов оксида церия. В ходе рентгенофазового анализа было установлено, что изменение формы и положения рефлексов существенно меняется при низкой концентрации оксида церия (высокой концентрации диоксида циркония). Осуществлен механохимический твердофазный синтез теплозащитных радиационно-стойких керамических материалов на основе соединений WO3–Bi2O3–ZnO–TeO2–CeO2–ZrO2. Изучены результаты процессов фазообразования в многокомпонентных керамиках на основе оксидных тугоплавких соединений.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : ZrO2, MgO, Al2O3, WO3 қосылыстары негізінде механохимиялық қатты фазалы синтез әдісін және кейіннен термиялық қақтауды қолдана отырып композиттік керамикаларды алу әдістемесі пысықталды. Рентгендік фазалық талдау әдісін қолдана отырып, ZrO2–WO3–Al2O3–MgO керамикаларында басым фаза (рефлекстердің салыстырмалы қарқындылығы бойынша) моноклиндік цирконий оксидінің фазасы болып табылатыны анықталды, бұл W, Mg немесе Al сияқты элементтердің цирконий диоксидінің t, c – фазаларын тұрақтандыру процестерінің жоқтығын көрсетеді. Nb2O5-MoN-AlN қосылыстарына негізделген көп қабатты жұқа пленкалы жабындардың беріктік қасиеттерін бағалау нәтижелері алынды. Церий оксиді допанттарының концентрациясың вариациясы кезінде цирконий негізіндегі керамиканы қатты фазалы қақтаудың дәстүрлі әдісімен синтезделді. Рентгендік фазалық талдау кезінде рефлекстердің пішіні мен орналасуының өзгеруі церий оксидінің төмен концентрациясында (цирконийдің жоғары концентрациясы) айтарлықтай өзгеретіні анықталды. WO3-Bi2O3–ZnO–TeO2–CeO2–ZrO2 қосылыстары негізінде жылудан қорғайтын радиацияға төзімді керамикалық материалдардың механохимиялық қатты фазалы синтезі жүзеге асырылды. Оксидті баяу балқитын қосылыстар негізінде көп компонентті керамикада фазалық түзілу процестерінің нәтижелері зерттелді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Научно-технический эффект реализации программы заключается в создании ряда технологических решений, связанных с созданием новых технологических производств по выпуску и модификации композитных керамик, твердотопливных оксидных элементов и экранирующих материалов, которые позволят развить новые производства на территории Республики Казахстан, а также войти Казахстану в ряды стран, активно занимающихся созданием новых типов материалов для приборостроения, конструкционных материалов и т.д.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Бағдарламаны іске асырудың ғылыми-техникалық әсері Қазақстан Республикасының аумағында жаңа өндірістерді дамытуға, сондай-ақ Қазақстанға құрылғы жасау, құрылымдық материалдар және т. б. жасау үшін материалдардың жаңа түрлерін жасаумен белсенді айналысатын елдер қатарына кіруге мүмкіндік беретін композиттік керамикаларды, қатты отын оксиді элементтерін және экрандаушы материалдарды шығару және модификациялау жөніндегі жаңа технологиялық өндірістерді құруға байланысты бірқатар технологиялық шешімдерді жасаудан тұрады.

Level of implementation (in Russian) : не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : қарастырылмаған.

Efficiency (in Russian) : Все поставленные задачи были выполнены в срок и в полном объеме.

Efficiency (in Kazakh) : Барлық қойылған міндеттер мерзімінде және толық көлемде орындалды.

Field of application (in Russian) : микроэлектроника, топливные элементы, керамические материалы для ядерной и водородной энергетики, экранирующие материалы.

Field of application (in Kazakh) : микроэлектроника, отын элементтері, ядролық және сутегі энергетикасына арналған керамикалық материалдар, экрандаушы материалдар.