The object of research, development or design (in Russian) : Средняя школа п. Аксу Акмолинской области

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ақмола облысы Ақсу елді-мекені орта мектебі

Aim of work (in Russian) : Оценка эманации радона в школе поселка Аксу Акмолинской области, расположенной вблизи хранилища радиоактивных отходов и разработка мероприятий по снижению негативных радиационных факторов для школьников и учителей

Aim of work (in Kazakh) : Радиоактивті қалдықтар қоймасының жанында орналасқан Ақмола облысы Ақсу ауылының мектебінде радон эманациясын бағалау және оқушылар мен мұғалімдер үшін жағымсыз радиациялық факторларды төмендету жөніндегі іс-шараларды әзірлеу

Методы исследования (на русском) : Раздел включает следующую информацию: • Методы радиоэкологических исследований: измерение мощности эквивалентной дозы гамма-излучения территории школы; измерение плотности потоков альфа-, бета-частиц, определение концентрации радона в воздухе школы п. Аксу, определение количественного содержания радионуклидов в изучаемых объектах и строительных материалах из стен школы. • Мониторинговые исследования эманации радона в школе п. Аксу. • Методы санитарно-гигиенических исследований: измерение микроклимата. • Расчет индивидуальных и коллективных эффективных доз облучения населения.

Методы исследования (на казахском) : Радиоэкологиялық зерттеу әдістері: мектеп аумағындағы гамма-сәулеленудің эквивалентті дозасының қуатын өлшеу; альфа-, бета-бөлшектер ағындарының тығыздығын өлшеу, Ақсу ауылының мектеп ауасындағы радон концентрациясын анықтау, зерттелетін объектілердегі радионуклидтердің сандық құрамын анықтау: мектеп қабырғасының құрылыс материалдары. • Ақсу ауылының мектебіндегі радон эманациясының мониторингтік зерттеулері. • Санитарлық-гигиеналық зерттеу әдістері: микроклиматты өлшеу. • Халықтың жеке және ұжымдық тиімді сәулелену дозаларын есептеу.

Obtained results and novelty (in Russian) : С января 2023 года по октябрь 2023 года организованы научные командировки в среднюю школу, расположенную в Акмолинской области, поселке Аксу. В рамках данных мероприятий проведены измерения ЭРОА изотопов радона, краткосрочные измерения и круглосуточные мониторинговые измерения объемной активности радона. В первые для изучения влияния климатических факторов на концентрацию радона в помещениях школы п. Аксу (далее – школа), такие как температура воздуха, влажность, скорость ветра, атмосферные осадки и атмосферное давление, нами были проанализированы данные метеостанции. В объекте исследовании 1745 измерений объемной активности радона, температуры и влажности воздуха. Объемная активность радона варьировала от 5,5 Бк/м3 до 15738,7 Бк/м3, относительная влажность колеблется от 10 до 63 %, температура воздуха помещений от 3,3 до 31,0 °С. Следует отметить, что для полной оценки дозовой нагрузки школьных учителей необходимы дальнейшие исследования, в ходе которых будут получены дополнительные данные, позволяющие уточнить и детализировать полученные результаты, а также разработать эффективные меры по снижению дозовой нагрузки. Впервые произведен расчет вероятной дозы школьников за счет вдыхания радона по результатам круглосуточного мониторинга, который даст возможность получить точные данные по концентрации радона у преподавателей, воспитателей и воспитанников миницентра средней школы п. Аксу.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2023 жылдың мамыр- қазан айлары аралығында Ақсу елді мекенінде орналасқан орта мектепке ғылыми іссапарлар ұйымдастырылды. Іссапар барысында радонның ЭТКБ қысқа мерзімдік өлшемдері, радонның көлемдік белсенділігінің мониторингтік тәулік бойы өлшемдері жүргізілді. Алғаш рет Ақсу орта мектебінің бөлмелеріндегі радонның концентрациясына ауа температурасы, ылғалдылық, жел жылдамдығы, жауын-шашын көлемі, атмосфералық қысым сияқты климаттық факторлардың әсерін зерттеу мақсатында метеостанцияның мәліметтері талданды. Зерттеу объектісінде радонның көлемдік белсенділігіне, ауа температурасы мен ылғалдылығына 1745 өлшеу жүргізілді. Радоның көлемдік белсенділігі 5,5 Бк/м3-тен 15738,7 Бк/м3-ге дейін, салыстырмалы ылғалдылық 10-дан 63% - ға дейін, бөлмедегі ауа температурасы 3,3-тен 31,0 °С-қа дейін ауытқитыны анықталған. Мектеп мұғалімдерінің дозалық жүктемесін толық бағалау үшін зерттеуді жалғастыру қажет, оның барысында алынған нәтижелерді нақтылауға және егжей-тегжейлі көрсетуге, сондай-ақ, доза жүктемесін азайту үшін, тиімді шараларды әзірлеуге мүмкіндік беретін қосымша деректер алынатынын атап өткен жөн. Алғаш рет Ақсу елді мекені орта мектебіндегі радон концентрациясының нақты концентрациясын алуға мүмкіндік беретін радонның тәуліктік мониторингінен алынған нәтижелері бойынша радонмен тыныс алу әсерінен алатын оқушылар мен мұғалімдердің, мектепке қарасты мини орталық тәрбиешілері мен тәрбиеленушілерінің болжамдық дозасы есептелді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В рамках реализации научного проекта нами проведены серии мероприятий, важных для осуществления поставленной цели: организация и осуществление экспедиционных выездов в п. Аксу, измерение ЭРОА радона в воздухе помещениях (68); радиоспектрометрический анализ проб почвы и строительных материалов (7 проб). Для мониторинговых измерений объемной активности радона в кабинете школы установлен оборудования, проведены 1745 измерении. Согласно календарного плана проекта по результатам полученных данных опубликована 1 статья в журнале Atmosphere, входящего в базу данных Web of Science и Scopus (процентиль – 69, Q-2). В рамках выполнения научной программы под руководством руководителя проекта Кашкинбаева Е.Т, была написана магистерская диссертация и защищена 15.06.2023 г. Диссертация на соискание магистра естественных наук по специальности 7M05101 – «Биология» А.А. Хазиповой на тему «Радиоактивті қалдықтар қоймасының жанында орналасқан елді мекендегі радон қауіпсіздігін бағалау».

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Ағымдағы жылы ғылыми жобаны іске асыру аясында алға қойылған мақсатты жүзеге асыру үшін маңызды шаралар кешені жүргізілді: Ақсу ауылына экспедициялық сапарлар ұйымдастырылды; мектеп кабинеттері ауасындағы радонның эквивалентті тепе-тең көлемдік белсенділігін өлшенді (68); қоршаған орта объектілерінің, құрылыс матриалдары сынамаларын зертханалық радиоспектрометриялық талдаулары жүргізілді (7 сынама) іріктеу. Ақсу елді мекені орта мектебінің кабинетіне радонды мониторингтік өлшеу жүргізу үшін, өлшеу құралы орналастырылды, 1745 өлшем жүргізілді. Жобаның күнтізбелік жоспарына сәйкес алынған нәтижелер бойынша Web of Science және Scopus базаларына кіретін процентилі – 69, Q-2 Atmosphere атты журналда 1 мақала жарияланды. Ғылыми бағдарламаны іске асыру шеңберінде жоба жетекшісі Е.Т. Қашқынбаевтың жетекшілігімен 2023 жылдың 15 маусымында 7М05101 – «Биология» мамандығы бойынша «Радиоактивті қалдықтар қоймасының жанында орналасқан елді мекендегі радон қауіпсіздігін бағалау» тақырыбында Хазипова А.А магистрлік диссертациясы қорғалынды.

Level of implementation (in Russian) : отсутствует

Level of implementation (in Kazakh) : жоқ

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Здравоохранение, экология. Целевыми потребителями полученных результатов являются ответственные сотрудники органов образования, здравоохранения, недропользователи, сообщества научных и медицинских работников и других специалистов, работающих с источниками ионизирующего излучения и радиационной безопасности на производствах.

Field of application (in Kazakh) : Денсаулық сақтау, экология. Алынған нәтижелердің мақсатты тұтынушылары білім беру және денсаулық сақтау органдарының жауапты қызметкерлері, жер қойнауын пайдаланушылар, ғылыми және медицина қызметкерлері қауымдастығы және иондаушы сәулелену көздерімен және өндірістегі радиациялық қауіпсіздікпен жұмыс істейтін басқа да мамандар болып табылады.