The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются шунгитовые породы месторождения «Бакырчик» Восточно-Казахстанской области и их применение в производстве резиновых смесей специального назначения на основе различных типов каучуков.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны Шығыс Қазақстан облысының "Бақыршық" кен орнының шунгитті жыныстары және оларды әртүрлі каучуктер негізінде арнайы мақсаттағы резеңке қоспалар өндірісінде қолдану болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Разработка рецептур резиновых смесей с использованием усиливающего наполнителя – шунгита для производства специальных резинотехнических изделий.

Aim of work (in Kazakh) : Арнайы резеңке техникалық бұйымдарды өндіру үшін күшейткіш толтырғыш – шунгитті пайдалана отырып, резеңке қоспалардың рецептураларын әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : В ходе выполнения проекта для достижения поставленных целей и решения проблем использованы научный и инженерный методы. С помощью экспериментального и инженерного методов за основу было принято процентное содержание шунгитова и технического углерода относительно каучука в рецептуре резиновых смесей, равное 50 % масс. Приготовление, смешение и вулканизация резиновых смесей (ГОСТ ISO 2393) осуществлялось на вальцах подогревательных 630 315/315 в ходе одностадийного смешения. Все серии вулканизаций резиновых смесей проводили в пресс-форме, изготовленной из высококачественной стали на вулканизационном прессе 100-400 2Э, который находится на научно-технической базе ТОО «AIM Lab». Подготовка образцов для испытаний проводилась на вырубном прессе, образцы в виде двухсторонних лопаток в соответствии со стандартом ISO 37-2020. Упругопрочностные свойства образцов определяли при растяжении согласно стандарту ГОСТ 270/ISO 37. Твердость образцов по Шору А определяли согласно стандарту ГОСТ 263/ISO 7619. Температура стеклования образцов определяли согласно стандарту ГОСТ 7912/ISO 812. Изменение массы и объема образца определяли после воздействия жидких агрессивных сред согласно стандарту ГОСТ 9.030 Метод А. Все исследования проведены на современном поверенном оборудовании.

Методы исследования (на казахском) : Жобаны орындау барысында қойылған мақсаттарға қол жеткізу және проблемаларды шешу үшін ғылыми және инженерлік әдістер пайдаланылды. Эксперименттік және инженерлік әдістердің көмегімен шунгитпен техникалық көміртектің резеңке қоспалар формуласындағы резеңкеге қатысты 50%-на тең негіз ретінде қабылданды. Резеңке қоспаларды дайындау, араластыру және вулканизациялау (МЕМСТ ISO 2393) бір сатылы араластыру барысында 630 315/315 қыздыру біліктерінде жүзеге асырылды. Резеңке қоспаларды вулканизациялаудың барлық сериялары "AIM Lab" ЖШС ғылыми-техникалық базасында орналасқан 100-400 2Э вулканизациялық престе жоғары сапалы болаттан жасалған қалыпта жүргізілді. Сынақтар үшін үлгілерді дайындау ISO 37-2020 стандартына сәйкес екі жақты қалақ түріндегі үлгілерді кесу баспағында жүргізілді. Үлгілердің серпімділік қасиеттері МЕМСТ 270/ISO 37 стандартына сәйкес созылған кезде анықталды. А Шорындағы үлгілердің қаттылығы МЕМСТ 263/ISO 7619 стандартына сәйкес анықталды. Үлгілердің әйнектену температурасы МЕМСТ 7912/ISO 812 стандартына сәйкес анықталды. Үлгінің массасы мен көлемінің өзгеруі МЕМСТ 9.030 А әдісі стандартына сәйкес сұйық агрессивті орталардың әсерінен кейін анықталды. Барлық зерттеулер заманауи сенім білдірілген жабдықта жүргізілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Морфология наполнителей изучена методом сканирующей электронной микроскопии (СЭМ). ТУ состоит из сферических частиц диаметром от 147 нм до 295 нм. А размеры частиц ШН достигает размеров до 20 мкм. Изучены время и температура вулканизации резиновых смесей с ШН и ТУ. У резиновых смесей на основе СКМС, СКИ, СКД и БНКС в диапазоне 160-170℃ происходит неполная вулканизация, а в диапазоне 175-180℃ происходит спекание резиновой смеси. У резиновых смесей на основе СКЭПТ в диапазоне 170-180℃ происходит неполная вулканизация, а в диапазоне 185-190℃ происходит спекание резиновой смеси. Оптимальные параметры вулканизации смесей с ШН: 8-20 минут, температура 170-175℃; при использовании ТУ: 12-25 минут, температура 170-175℃. Температура вулканизации выбирается с учетом природы каучука, а также состава вулканизующей системы и может составлять в производственных условиях больше, чем в стандартных условиях. Определены основные физико-механические показатели резиновых смесей на стандартных образцах: Определены максимальные значения следующих показателей резиновых смесей: • относительное удлинение СКИ+ШН – 2390%; • прочность при разрыве СКИ+ШН – 13,6 МПа; • твердость по Шору А БНКС+ТУ – 78 ед.; • изменение массы (изооктан-толуол) СКЭПТ+ШН – 331%; • температура стеклования СКД+ТУ – минус 82℃.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Толтырғыштардың морфологиясы сканерлеуші электронды микроскопия (СЭМ) әдісімен зерттелген. ТУ диаметрі 147 нм-ден 295 нм-ге дейінгі сфералық бөлшектерден тұрады. Ал ШН бөлшектерінің өлшемдері 20 мкм-ге дейін жетеді. ШН және ТУ толтырғыштары бар резеңке қоспалардың Вулканизация уақыты мен температурасы зерттелді). СКМС, СКИ, СКД және БНКС негізіндегі резеңке қоспалар 160-170℃ диапазонында толық емес вулканизация, ал 175-180℃ диапазонында резеңке қоспасы қақтанады. 170-180℃ диапазонында СКЭПТ негізіндегі резеңке қоспаларда толық емес вулканизация, ал 185-190℃ диапазонында резеңке қоспасы қақтанады. ШН бар қоспаларды вулканизациялаудың оңтайлы параметрлері: 8-20 минут, температура 170-175℃; ТУ пайдаланған кезде: 12-25 минут, температура 170-175℃. Вулканизация температурасы резеңкенің табиғатын, сондай-ақ вулканизация жүйесінің құрамын ескере отырып таңдалады және өндіріс жағдайында стандартты жағдайларға қарағанда көбірек болуы мүмкін. Шарттың күнтізбелік жоспарына сәйкес стандартты үлгілердегі резеңке қоспалардың негізгі физикалық-механикалық көрсеткіштері анықталды: Резеңке қоспаларының келесі көрсеткіштерінің максималды мәндері анықталды: • салыстырмалы ұзарту СКИ+ШН – 2390 %; • үзілу кезіндегі беріктік СКИ+ШН – 13,6 МПа; • Шор бойынша қаттылық А БНКС+ТУ – 78 бірлік.; • массаның өзгеруі (изооктан-толуол) СКЭПТ+ШН-331%; • әйнектену температурасы СКД+ТУ – минус 82℃.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Потребление и стоимость РТИ за последние годы закономерно растет. Однако предприятия страны испытывают дефицит некоторых разновидностей РТИ в связи с отсутствием производства резиновых смесей. По совокупности различных причин доля импорта резиновых смесей составляет 100%. Повышение эффективности использования отходов ГМК Казахстана (шунгиты) – важнейшая стратегическая задача. Шунгиты в Казахстане имеюся в достаточных количествах для промышленного использования. Выполнение данного проекта позволит в практическом направлении: * увеличить сырьевую базу для получения РТИ путем переработки углерод-минеральных отходов; * снизить себестоимость на 15-20% и расширить количество отечественных полимерных композитов; * расширить арсенал наполнителей для эластомеров; * расширить виды основных групп резин различного назначения; * организовать испытательную лабораторию резинотехнических изделий; * дать рекомендации для дальнейшей коммерциализации проекта. В научном направлении позволит: * развить область полимерных и композиционных материалов с использованием шунгита; * разработать принципиально новые технологии для отечественной научной сферы; * дать рекомендации по разработке учебных курсов для высших учебных заведений РК.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : РТБ тұтынуы мен құны соңғы жылдары табиғи түрде өсуде. Алайда, елдегі кәсіпорындар резеңке қоспалар өндірісінің болмауына байланысты РТБ-ның кейбір түрлерінде тапшылыққа ұшырайды. Әр түрлі себептердің жиынтығы бойынша резеңке қоспалар импортының үлесі 100% құрайды. Қазақстанның ТМК қалдықтарын (шунгиттер) пайдалану тиімділігін арттыру – аса маңызды стратегиялық міндет. Қазақстанда шунгиттер өнеркәсіптік пайдалану үшін жеткілікті мөлшерде бар. Бұл жобаны орындау практикалық бағытта мүмкіндік береді: * көміртек-минералды қалдықтарды қайта өңдеу арқылы РТБ алу үшін шикізат базасын ұлғайту; * өзіндік құнын 15-20% төмендету және отандық полимерлі Композиттердің санын кеңейту; * эластомер толтырғыштарының арсеналын кеңейтіңіз; * әр түрлі мақсаттағы резеңкелердің негізгі топтарының түрлерін кеңейту; * резеңке техникалық бұйымдардың сынақ зертханасын ұйымдастыру; * жобаны одан әрі коммерцияландыру үшін ұсыныстар беріңіз. Ғылыми бағытта: * шунгитті қолдану арқылы полимерлі және композициялық материалдар аймағын дамыту; * отандық ғылыми сала үшін түбегейлі жаңа технологияларды әзірлеу; * ҚР жоғары оқу орындары үшін оқу курстарын әзірлеу бойынша ұсыныстар беру.

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізілмеген

Efficiency (in Russian) : Предлагаемая авторами работа имеет большую значимость как в национальном, так и в международном масштабах. В настоящее время в Казахстане производство резиновых смесей не развито, хотя в РК имеются мощные сырьевые ресурсы, позволяющие развить полный технологический цикл импортозамещающего производства.

Efficiency (in Kazakh) : Авторлар ұсынған жұмыс ұлттық және халықаралық ауқымда үлкен маңызға ие. Қазіргі уақытта Қазақстанда резеңке қоспалар өндірісі дамымаған, дегенмен ҚР-да импортты алмастыратын өндірістің толық технологиялық циклін дамытуға мүмкіндік беретін қуатты шикізат ресурстары жеткілікті.

Field of application (in Russian) : Результаты выполняемой работы решат проблему переработки отходов ГМК и дадут возможность внедрить шунгитовые материалы в производство резиновых смесей, которые найдут применение в строительной, химической, аэрокосмической, машиностроительной, текстильной, пищевой и др. промышленностях РК.

Field of application (in Kazakh) : Орындалған жұмыстың нәтижелері ТМК қалдықтарын қайта өңдеу мәселесін шешеді және шунгитті материалдарды құрылыс, химия, аэроғарыш, машина жасау, тоқыма, тамақ және басқа да ҚР-ның өнеркәсіптерінде қолданылатын резеңке қоспалар өндірісіне енгізуге мүмкіндік береді.