The object of research, development or design (in Russian) : Основные исследования проводились в естественных лесных экосистемах поймы р. Урал в пределах Западно-Казахстанской области и искусственных лесонасаждениях Джаныбекского стационара, который расположен на бессточной полупустынной безлесной равнине Прикаспийской низменности в междуречье Волги и Урала.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Негізгі зерттеулер Батыс Қазақстан облысының аумағындағы Жайық өзенінің жайылмасының табиғи орман экожүйелерінде және Еділ мен Орал өзендерінің аралығындағы Каспий маңы ойпатының шөлейтті ормансыз жазығында орналасқан Жәнібек стационарының жасанды орман екпелерінде жүргізілді.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта – выявление лесных экосистем с неопределенно долгим существованием (100 лет и более) для оптимизации лесокультурных технологий по созданию малозатратных и долговечных насаждений. В первый год исследований основное внимание было обращено на самовозобновление деревьев и кустарников, которые увеличивают срок службы лесонасаждений.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты-аз шығынды және ұзаққа созылатын екпелерді құру бойынша орман екпелерінің технологияларын оңтайландыру үшін белгісіз ұзақ өмір сүретін (100 жыл немесе одан да көп) орман экожүйелерін анықтау. Зерттеудің бірінші жылында басты назар ағаштар мен бұталардың өзін-өзі жаңартуына аударылды, бұл орман екпелерінің қызмет ету мерзімін ұзартады.

Методы исследования (на русском) : Общеизвестными методами, которые применяются в лесной экологии, геоботанике и почвоведении изучены естественные и искусственные лесные экосистемы в пойме р. Урал и на комплексных почвах Джаныбекского стационара с полным описанием всех ярусов и почвенно-гидрологических условий. Изучением лесоустроительных материалов и аэроснимков, выбраны ключевые участки со здоровыми и распадающимися насаждениями, на которых будут заложены постоянные пробные площади со сплошным таксационным перечетом растительности. Изучены спонтанно появившиеся самосевы, его состояние и перспективы дальнейшего существования. В полевой сезон 2023 г. были выбраны наиболее интересные участки с нерегулируемым внедрением наиболее жизнеспособных деревьев и кустарников как местной флоры, так и адвентивных видов (вселенцев). Особое внимание обращено на заселение ими изначально безлесных территорий. Такое спонтанное внедрение указывает на их экологическую совместимость с новыми условиями местопроизрастания. Изучались особенности почвенного покрова: тип почвы, мезо- и микрорельеф, степень нарушенности почвы (целина, старопахота, выемки и\или бугры, посторонние наносы), наличие дополнительного увлажнения (возможность наносов снега, поверхностного стока талых и дождевых вод). Регистрировалась степень зарастания и видовое разнообразие травяного покрова, ассортимент деревьев и кустарников. Обращалось внимание даже на спонтанное появление на безлесной территории отдельно стоящих деревьев и кустарников.

Методы исследования (на казахском) : Орман экологиясында, геоботаникада және топырақтануда қолданылатын жалпыға белгілі әдістермен Жайық өзенінің жайылмасындағы табиғи және жасанды орман экожүйелері және барлық деңгейлер мен топырақ-гидрологиялық жағдайларды толық сипаттай отырып, Жәнібек стационарының кешенді топырақтарында зерттелді. Орман орналастыру материалдары мен аэротүсірілімдерді зерттеу арқылы сау және құлдырайтын екпелері бар негізгі учаскелер таңдалды, оларға өсімдіктерді үздіксіз таксациялық қайта есептей отырып, тұрақты сынақ алаңдары салынатын болады. Өздігінен пайда болған өздігінен себу, оның жағдайы және одан әрі өмір сүру перспективалары зерттелді. 2023 жылғы далалық маусымда жергілікті флораның да, адвентивті түрлердің де (қоныстанған) өміршең ағаштары мен бұталарын реттелмейтін енгізумен ең қызықты учаскелер таңдалды. Олардың бастапқыда ағашсыз аумақтарды қоныстандыруына ерекше назар аударылады. Мұндай стихиялық енгізу олардың жаңа өсу жағдайларымен экологиялық үйлесімділігін көрсетеді. Топырақ жамылғысының ерекшеліктері зерттелді: топырақ түрі, мезо-және микрорельеф, топырақтың бұзылу дәрежесі (тың, ескі егістік, қазба және\немесе бөгде шөгінділер), қосымша ылғалдың болуы (қардың шөгінділері, еріген және жаңбыр суларының жер үсті ағындарының мүмкіндігі). Өсіп-өну дәрежесі және шөп жамылғысының түрлері, ағаштар мен бұталардың ассортименті тіркелді. Тіпті ормансыз аумақта жеке ағаштар мен бұталардың өздігінен пайда болуына назар аударылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Установлено, что на зональных автоморфных типах почв (с недоступными грунтовыми водами), например, на мелиорированных солончаковых солонцах и лугово-каштановых почвах равнинных территорий, культуры ясеня могут сохраняться в перманентно ослабленном состоянии до 50-70 лет и более. Здесь ясень не представляет инвазионной угрозы вследствие отсутствия самосева на прилегающих территориях и слабого естественного возобновления в самих насаждениях, представленных, в основном, единичными «торчками» с часто усыхающими стеблями в неблагоприятные периоды жизни. В то же время, культуры ясеня на аллювиальных пойменных почвах с близким залеганием пресных грунтовых вод развиваются до 50-летнего возраста по 3-4 классу бонитета, имеют под кроной вполне жизнеспособный самосев и распространяют плоды-крылатки в прилегающие естественные ивово-тополевые леса и на безлесные луговые территории. В пойменных лесах ясень вселяется и достигает возраста плодоношения, преимущественно на полянах, вдоль тропинок и дорог, вблизи погибших деревьев. Дальнейшее распространение плодов-крылаток в полидоминантных ивово-тополевых лесах, по-видимому, затруднено вследствие высокой вертикальной сомкнутости крон деревьев. Новизной наших исследований является вскрытие положительных примеров сукцессий в древостоях, продлевающих их жизнедеятельность даже после смены доминантных видов, без утраты функциональной значимости, например, защитных свойств.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Топырақтың аймақтық автоморфты түрлерінде (қол жетпейтін жер асты суларымен), мысалы, мелиорацияланған сортаңды сортаңдарда және жазық аумақтардың шалғынды-каштан топырақтарында шаған екпелері тұрақты әлсіреген күйде 50-70 жылға дейін немесе одан да көп уақытқа дейін сақталуы мүмкін екендігі анықталды. Мұнда шағанға іргелес аумақтарда өзін-өзі себудің болмауына және тіршіліктің қолайсыз кезеңдерінде жиі кебетін сабақтары бар жалғыз "өсінділермен" ұсынылған екпелердің өзінде әлсіз табиғи жаңаруына байланысты инвазиялық қауіп төндірмейді. Сонымен қатар, тұщы жер асты сулары жақын орналасқан аллювиалды жайылмалы топырақтардағы шаған дақылдары бонитеттің 3-4 класы бойынша 50 жасқа дейін дамиды, ұшарбасының астында өзін-өзі себуге әбден қабілетті және қанатты жемістерін іргелес табиғи тал-терек ормандарына және ормансыз шалғынды жерлерге таратады. Жайылмалы ормандарда шаған көшіп, жеміс беру жасына жетеді, негізінен шабындықтарда, жолдардың бойында, өлген ағаштардың жанында өседі. Полидоминантты тал-терек ормандарында қанатты жемістерінің одан әрі таралуы ағаш ұшарбасының жоғары тік жабылуына байланысты қиын болып көрінеді. Біздің зерттеулеріміздің жаңалығы-доминантты түрлердің өзгеруінен кейін де, мысалы, қорғаныс қасиеттерін жоғалтпай, олардың өмірін ұзартатын сүрекдіңдерді сабақтастықтың оң мысалдарын ашу.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В работе не предусмотрено создание рекоментаций производству и проведение технико-экономических расчетов внедрения результатов фундаментальных исследований

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жұмыста өндіріске ұсыныстар жасау және іргелі зерттеулердің нәтижелерін енгізудің техникалық-экономикалық есептеулерін жүргізу көзделмеген

Level of implementation (in Russian) : Нет

Level of implementation (in Kazakh) : Жоқ

Efficiency (in Russian) : Не расчитывалась

Efficiency (in Kazakh) : Есептелді

Field of application (in Russian) : Подобные исследования необходимы в области лесного хозяйства и лесной экологии для выработки предложений по созданию здесь долговечных, устойчивых лесонасаждений.

Field of application (in Kazakh) : Мұндай зерттеулер орман шаруашылығы мен орман экологиясы саласында ұзақ мерзімді, тұрақты орман екпелерін құру бойынша ұсыныстар жасау үшін қажет.