The object of research, development or design (in Russian) : Низкосортное и некондиционное фосфоритное сырье – мелкая фракция фосфорита с размером менее 10мм, образующаяся в виде отсева при дроблении и последующей классификации дробленной фосфоритной руды. При этом в мелкую фракцию фосфорита переходят менее твердые минеральные примеси – доломит в виде карбонатов кальция и магния, а также примеси алюмосиликатных глинистых минералов, что снижает содержание Р2О5 в фосфорите. Вследствие этого отсев мелкой фракции фосфорита размером менее 10мм не используется в производстве экстракционной фосфорной кислоты, а также не используется для электротермической переработки в термическую фосфорную кислоту.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Фосфорит кенін ұсақтау және одан кейінгі ұсақталған фосфорит кенін классификациялау кезінде пайда болатын төмен сұрыпты және сапасыз фосфориттық шикі зат - мөлшері 10 мм-ден кем фосфориттың ұсақ фракциясы. Бұл кезде, фосфориттің ұсақ фракциясы құрамында P2O5 төмендететін қаттылығы кем минералды қоспалар - кальций және магний карбонаттары түріндегі доломит, сонымен бірге алюмосиликатты саз минералдарының қоспалары, фосфориттің ұсақ фракциясына өтеді. Нәтижесінде мөлшері 10 мм-ден кем фосфориттің ұсақ фракциясы экстракциялық фосфор қышқылын өндіруде қолданылмайды, сонымен қатар термиялық фосфор қышқылына электротермиялық өңдеу үшін де қолданылмайды.

Aim of work (in Russian) : Разработка технологических параметров и ресурсосберегающей технологии комплексных минеральных удобрений пролонгированного действия на основе активированного низкосортного фосфоритного сырья.

Aim of work (in Kazakh) : Белсендірілген төмен сұрыпты фосфориттің ұсақ фракциясы негізінде ұзақ әсер ететін кешенді минералды тыңайтқыштардың технологиялық параметрлерін және ресурс үнемдеу технологиясын әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Рентгеновская дифрактометрии с использованием рентгеновскоого дифрактометра «D8 Advance» фирмы «Bruker AXS» (Германия). Термогравиеметрия с использованием прибора «TGA/DSC-1/1600 HF» фирмы «Mettler Toledo Instruments» (Швейцария). Сканирующая электронная микроскопия с использованием приобора «JSM-6490LV» фирмы «JEOL» (Япония). Инфракрасной спектроскоии с помощью ИК-Фурье спектрометра «Nexustm E.S.P.» фирмы «Thermo Nicolet» (США). Седиментационный анализ с использованием лазерного анализатора «Analizette 22» фирмы «MicroTec Fritsch GmbH» (Германия). Механической активации с использованием планетарной мельницы «Активатор-4».

Методы исследования (на казахском) : «Bruker AXS» фирмасының (Германия) «D8 Advance» рентгендік дифрактометрін қолдану арқылы рентгендік дифрактометрия. «Mettler Toledo Instruments» фирмасының (Швейцария) «TGA/DSC-1/1600 HF» құрылғысы арқылы термогравиметрия. «JEOL» фирмасының (Жапония) «JSM-6490LV» құрылғысы көмегімен сканерлеуші электронды микроскопия. «Термо Николет» фирмасының (АҚШ) «Nexustm E.S.P.» ИҚ-Фурье спектрометрі көмегімен инфрақызыл спектроскопия. «MicroTec Fritsch GmbH» фирмасының (Германия) «Analizette 22» лазерлік анализаторы арқылы седиментациялық талдау. «Активатор-4» планетарлық диірмен көмегімен механикалық белсендіру.

Obtained results and novelty (in Russian) : В мелкой фракции фосфорита основными минералами являются фосфат кальция, франколит, гидроксидапатит, доломит и кварц. Установлена мелкозернистая структура фосфорита с преобладанием фосфата кальция и с включениями доломита и кварца. В механоактивированном образце мелкой фракции фосфорита значительную часть составляют тонкодисперсные частицы размером от 0,5 до 10 мкм, а в образце не активированной мелкой фракции фосфорита преобладают дисперсные частицы размером от 5 до 50 мкм. Методами ИКС выявлены смещение частот 605 и 568 см-1, характерных для деформационных колебаний РО4ˉ - группы, в область частот 597 и 580 см-1 в механоактивированной мелкой фракции фосфорита. Основными кристаллическими фазами вермикулита являются минерал вермикулит и минералы алюмосиликатов кальция. В результате исследований окисленного бурого угля установлено, что основными кристаллическими минералами являются кальцит в виде карбоната кальция СаСО3 и кварцит в виде кварца α-SiO2. Исследования показали, что механическая активация способствует увеличению выхода гумата натрия из окисленного бурого угля с 93,71% до 98,56% при щелочной экстракции раствором гидроксида натрия. Результаты исследований физико-химических и технологичеких свойств показали, что при применении механической активации могут быть получены комплексные удобрения пролонгированного действия на основе низкосортного и некондиционного фосфоритного сырья, вспученного вермикулита и окисленного угля.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Фосфориттің ұсақ фракциясында негізгі минералдар кальций фосфаты, франколит, гидроксидапатит, доломит және кварц болып табылады. Кальций фосфаты басым және доломит пен кварц қосындылары бар фосфориттің ұсақ түйіршікті құрылымы анықталды. Фосфориттің ұсақ фракциясының механоактивтендірілген үлгісінде айтарлықтай бөлігі 0,5-тен 10 мкм-ге дейінгі жұқа дисперсті бөлшектерден тұрады, ал фосфориттің белсендірілмеген ұсақ фракциясының үлгісінде 5-тен 50 мкм-ге дейінгі дисперсті бөлшектер басым болады. Х әдістерімен фосфориттің механикалық белсендірілген ұсақ фракциясындағы 597 және 580 см-1 жиілік аймағына RO4 рок тобының деформациялық тербелістеріне тән 605 және 568 см - 1 жиіліктерінің сысуы анықталды. Вермикулиттің негізгі кристалдық фазалары-минералды вермикулит және кальций алюмосиликаттарының минералдары. Тотыққан қоңыр көмірді зерттеу нәтижесінде негізгі кристалды минералдар кальций карбонаты сасо3 түріндегі кальцит және α-SiO2 кварц түріндегі кварцит екендігі анықталды. Зерттеулер көрсеткендей, механикалық активтендіру натрий гидроксиді ерітіндісімен сілтілі экстракция кезінде тотыққан қоңыр көмірден натрий гуматының шығымдылығын 93,71% - дан 98,56% - ға дейін арттыруға көмектеседі. Физика-химиялық және технологиялық қасиеттерді зерттеу нәтижелері механикалық белсендіруді қолдану кезінде төмен сортты және кондициялық емес фосфорит шикізаты, кеңейтілген вермикулит және тотыққан көмір негізінде ұзақ әсер ететін Кешенді тыңайтқыштар алуға болатындығын көрсетті.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Применение механической активации позволит осуществить экологически безопасную, ресурсосберегающую бескислотную переработку низкосортной и некондиционной мелкой фракции фосфорита, окисленного бурого угля и вспученного вермикулита в комплексные фосфорсодержащие удобрения пролонгированного действия.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Механикалық белсендіруді қолдану экологиялық қауіпсіз, ресурсты үнемдейтін, төмен сұрыпты және сапасыз фосфориттің ұсақ фракциясын, тотыққан қоңыр көмірді және ісінген вермикулитті құрамында фосфоры бар ұзақ әсер ететін кешенді тыңайтқыштарға қышқылсыз айналдыруға мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : Внедрение результатов выполненных исследований планируется в предстоящем 2024 году

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелерін енгізу алдағы 2024 жылға жоспарланған

Efficiency (in Russian) : Применение механической активации позволит осуществить бескислотную ресурсосберегающую переработку низкосортной и некондиционной мелкой фракции фосфорита, окисленного бурого угля и вспученного вермикулита в комплексные фосфорсодержащие удобрения пролонгированного действия.

Efficiency (in Kazakh) : Механикалық белсендіруді қолдану төмен сұрыпты және сапасыз фосфориттің ұсақ фракциясын, тотыққан қоңыр көмірді және ісінген вермикулитті құрамында фосфоры бар ұзақ әсер ететін кешенді тыңайтқыштарға айналдыру үшін ресурстарды үнемдейтін қышқылсыз өңдеуге мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Производство комплексных фосфорсодержащих удобрений на основе фосфоритов месторождения Каратау

Field of application (in Kazakh) : Қаратау кен орнының фосфориттері негізінде құрамында фосфоры бар кешенді тыңайтқыштар өндірісі