The object of research, development or design (in Russian) : Быки производители и их сперма

The object of research, development or design (in Kazakh) : Аталық бұқалар және олардың шәуеті

Aim of work (in Russian) : Определение связи между признаками оплодотворяющей способности и показателей качества спермы быков-производителей разных генотипов и их взаимосвязь между влиянием страны происхождения и породы.

Aim of work (in Kazakh) : Тұқымы мен шыққан елінің генотипі әртүрлі өндіруші бұқалар шәуітінің сапа көрсеткіштері мен ұрықтандыру қабілетіне әсері мен белгілер арасындағы байланысын анықтау

Методы исследования (на русском) : В анализ включены данные о производстве и использовании семени, породы и страны происхождения 12 быков производителей 3-х пород - казахская белоголовая, абердин-ангусская и герефордская. В исследовательских целях нами было проведено иммуногенетическое тестирование спермы от клинически здоровых животных, быков-производителей, в соответствии с инструкцией по применению. Кормление и уход за животными был одинаковым для всех, не было различий по сезонам года. Нормы и рационы животных составляли по рекомендациям АО «Асыл-Тулик» с учетом возраста, живой массы и режимов применения. Определение генетического влияния на продуктивность быков-производителей с разным генотипом проводят по сезонам года: зимой (декабрь, январь, февраль), весной (Март, Апрель,Май), летом (Июнь, Июль, Август), осенью (Сентябрь,Октябрь, Ноябрь). Сперму получили в центре искусственного осеменения на стандартных условиях с соблюдением всех зоотехнических и ветеринарных требований. Режим применения-средний (два раза в неделю, при двукратной посадке животных).

Методы исследования (на казахском) : Талдауға 3 тұқымның 12 өндірушісі - қазақтың ақбас, абердин-ангус және герефорд тұқымдары мен шыққан елі бойынша бұқаларының шәуітін өндіру және оны пайдалану туралы мәліметтер енгізілді. Зерттеулер үшін шәуетті клиникалық дені сау малдың, оларды өндіруші бұқаларды қолдану нұсқаулығымен сәйкес иммуногенетикалық тестілеуден өткізіп алдық. Жануарларды азықтандыру мен күтіп-бағу барлығы үшін бірдей болды, жыл маусымдары бойынша айырмашылықтары болмады. Жануарлардың нормасы мен рациондары «Асыл-Түлік» АҚ ұсыныстарына сәйкес жасы, тірі салмағы және қолдану режимдерін ескеріп құрастырылды. Генотипі әртүрлі өндіруші бұқалардың өнімділігіне генетикалық әсерін анықтауды жыл маусымдары бойынша жүргізеді: қыста (желтоқсан, қаңтар, ақпан), көктемде (наурыз, сәуір,мамыр), жазда (маусым, шілде, тамыз), күзде (қыркүйек,қазан, қараша). Шәуетті қолдан ұрықтандыру орталығында барлық зоотехниялық және ветеринариялық талапртарды сақтау арқылы стандартты шарттарда алдық. Қолдану режимі-орташа (аптасына екі рет, жануарларға екі ретті отырғызу арқылы).

Obtained results and novelty (in Russian) : Шәует өнімділігіне тұқымдық ерекшеліктері анықталды: жыл бойына орташа алғанда ең көп эякулят көлемі мен бракқа шыққан ұрық саны бойынша абердин-ангус тұқымының бұқаларында байқалса 4,01 мл, бұл герефорд бұқаларына қарағанда 0,08 мл (2,0%)-ға және қазақтың ақбас тұқымына қарағанда - 0,61 мл (16%)-ға артық. Ал шәуіттің жоғары концентрациясы қазақтың ақбас және герефорд тұқымының бұқаларындабайқалды және бірдей концентрация мөлшерін құрады - 0,78 млрд/ мл, бұл өз кезегінде абердин-ангуссқа қарағанда – 0,09 млрд/мл (11%)-ға артық болды. Қатырылған мөлшері бойынша герефорд тұқымының бұқалары артықшылыққа ие болды. Сонымен бірге эякуляттарды бракқа шығару пайызының жоғары көрсеткіші абердин-ангусс тұқымының бұқаларында байқалды – 59,6%, қазақтың ақбас тұқымында – 49% және ең азы герефорд тұқымының бұқаларында – 42,9%.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Определены породные особенности спермопродуктивности: наибольший годовой объем эякулята и количество полученной в течение года спермы составило 4,01 мл у быков абердин-ангусской породы, что на 0,08 мл (2,0%) больше, чем у быков герефордской породы и казахской белоголовой породы, на 0,61 мл (16%) больше. Высокая концентрация спермы наблюдалась у быков казахской белоголовой и герефордской породы и составляла одинаковую концентрацию - 0,78 млрд/мл, что в свою очередь было на 0,09 млрд/мл (11%) больше, чем у абердин-ангусской породы. Герефордские быки имели преимущество по выходу брака. При этом высокий показатель брака эякулята отмечен у быков абердин-ангусской породы - 59,6%, казахской белой породы - 49%, а самый низкий у быков герефордской породы - 42,9%.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : По оплодотворяющей способности быки казахской белоголовой породы колеблются от 47 до 60%; Абердин – у быков Ангус – 30 – 59%; у герефордской породы - от 45 до 60%. Низкая оплодотворяющая способность быков абердин-ангусской породы обусловлена их породными особенностями и адаптивностью. Установлено, что 24,90% эффективности использования продуктивных быков в качестве плодовитости обусловлено генетическими факторами: 13,20% генотипом, 10,2% его породой и 1,5% происхождением. В связи с этим результаты исследования показали, что 38% генетических факторов влияют на спермопродуктивность быков-производителей. Среди них 22,0% по генотипу, 14,0% по породе и 1,5% по стране происхождения.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Ұрықтандыру қабілеті бойынша қазақтың ақбас тұқымында бұқалары– 47 - 60% аралығында болса; абердин – ангус бұқаларында – 30 – 59%; герефорд тұқымында – 45 – 60% аралығында болды. Абердин – ангус бұқаларындағы ұрықтандыру қабілетінің төмен көрсеткіші оның тұқымдық ерекшеліктері мен бейімделу қасиеттеріне негізделген. Жалпы өндіруші бұқаларды ұрықтандыру қабілеті ретінде пайдалану тиімділігі 24,90% генетикалық факторларға байланыстылығы анықталады: генотиптің 13,20%, оның тұқымының 10,2% және шығу тегінің 1,5%. Осыған орай, зерттеу нәтижелері өндіруші бұқалардың шәует өнімділігі көрсеткіштеріне генетикалық факторлардың 38% әсер ететінін көрсетті. Оның ішінде генотипі бойынша 22,0%, тұқымы 14,0% және 1,5% шыққан елі.

Level of implementation (in Russian) : При оценке генетического влияния на воспроизводительную способность быков-производителей мясного направления необходимо учитывать его генотип и породу. Потому что результаты исследований показали, что генетическое влияние имеют 22,0% генотипа быка, 14,0% его породы и 2,0% страны происхождения. При отборе быков с разными генотипами по воспроизводительной способности следует учитывать соблюдение половых рефлексов, объема эякулята, количества живых сперматозоидов, оптимального уровня их подвижности и концентрации, поскольку все эти показатели являются основными истинными показателями для прогнозирования оплодотворяющей способности спермы быков производителей.

Level of implementation (in Kazakh) : Етті бағыттағы асыл тұқымды аталық бұқалардың көбейтушілік қабілеттілігіне генетикалық әсерін бағалаған кезде, оның генотипі мен тұқымын негізге алу қажет. Өйткені зерттеу нәтижелері бұқаның генотипі бойынша 22,0%, тұқымы 14,0% және 2,0% шыққан елі бойынша генетикалық әсер ететінін көрсетті. Көбейтушілік қабілеттілігі бойынша генотипі әртүрлі бұқаларды іріктеген кезде жыныстық рефлекстердің байқалуы, эякулят көлемі, тірі шәует саны, олардың қозғалғыштығы және концентрациясының оңтайлы деңгейін ескеру керек, себебі аталғанған көрсеткіштер барлығы шәуеттің ұрықтандыру қабілетін болжау үшін ең негізгі шынайы көрсеткіштер болып табылады

Efficiency (in Russian) : По результатам исследования оплодотворяющей способности у быков казахской белоголовой находится в пределах 47-60%; у быков Абердин–Ангус – 30 – 59%; у герефордской породы - от 45 до 60%. Низкая оплодотворяющая способность быков абердин-ангусской породы обусловлена их породными особенностями и адаптивностью. Установлено, что 24,90% эффективности использования быков производителей по оплодотворяющей способности обусловлено генетическими факторами: 13,20% генотипом, 10,2% его породой и 1,5% происхождением. В связи с этим результаты исследования показали, что 38% генетических факторов влияют на спермопродуктивность быков-производителей. Среди них 22,0% по генотипу, 14,0% по породе и 1,5% по стране происхождения. Экономическая эффективность указанных пород крупного рогатого скота по спермопродуктивности выросла на 40 процентов.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелерінің ұрықтандыру қабілеті бойынша қазақтың ақбас тұқымында бұқалары– 47 - 60% аралығында болса; абердин – ангус бұқаларында – 30 – 59%; герефорд тұқымында – 45 – 60% аралығында болды. Абердин – ангус бұқаларындағы ұрықтандыру қабілетінің төмен көрсеткіші оның тұқымдық ерекшеліктері мен бейімделу қасиеттеріне негізделген. Жалпы өндіруші бұқаларды ұрықтандыру қабілеті ретінде пайдалану тиімділігі 24,90% генетикалық факторларға байланыстылығы анықталады: генотиптің 13,20%, оның тұқымының 10,2% және шығу тегінің 1,5%. Осыған орай, зерттеу нәтижелері өндіруші бұқалардың шәует өнімділігі көрсеткіштеріне генетикалық факторлардың 38% әсер ететінін көрсетті. Оның ішінде генотипі бойынша 22,0%, тұқымы 14,0% және 1,5% шыққан елі. Аталмыш тұқым малдарының шәуіт өнімділігі бойынша экономикалық тиімділігі 40 пайызға артты.

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство. Животноводство. Мясное скотоводство

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы. Мал шаруашылығы. Етті ірі қара мал шаруашылығы