The object of research, development or design (in Russian) : Объект нашего исследования древесно-кольцевые хронологии сосны обыкновенной (Pinus sylvestris L.) на территории государственного лесного природного резервата «СЕМЕЙ ОРМАНЫ» (ленточный бор), произрастающих в резко-континентальной части Казахстана на юге Западной Сибири.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Біздің зерттеу нысаны Батыс Сібірдің оңтүстігіндегі Қазақстанның күрт континенталды бөлігінде өсетін "СЕМЕЙ ОРМАНЫ" мемлекеттік орман табиғи резерватының (ленталық бор) аумағындағы кәдімгі қарағайдың (Pinus sylvestris L.) ағаш-сақиналы хронологиясы.

Aim of work (in Russian) : Используя территории государственного лесного природного резервата «СЕМЕЙ ОРМАНЫ» для применения метода градиентов (трансект), исследовать отклик в росте древесных растений на климатические факторы с разным временным разрешением и проанализировать возможные использования хронологий радиального прироста.

Aim of work (in Kazakh) : Градиент (трансект) әдісін қолдану үшін "Семей ОРМАНЫ" мемлекеттік орман табиғи резерватының аумақтарын пайдалана отырып, ағаш өсімдіктерінің өсуіндегі әртүрлі уақытша рұқсаты бар климаттық факторларға реакциясын зерттеу және радиалды өсу хронологияларын ықтимал пайдалануды талдау.

Методы исследования (на русском) : Отбор и анализ образцов древесины (керны и спилы) проводим в соответствии с общепринятыми методическими требованиями древесно-кольцевого анализа. Измерения ширины годичных колец производятся на полуавтоматической установке LINTAB-6 с точностью 0,01 мм. Далее данные по ширине годичных колец будем подвергать перекрёстной датировки в программе TSAP-Win с последующей проверкой в программе COFECHA. Для целей стандартизации и удаления возрастного тренда используется программа ARSTAN. Для климатических данных мы будем использовать несколько архивов метеоданных ГУ «ВНИИГМИ-МЦД» (http://meteo.ru/). Архив по 223 метеостанциям на территории бывшего СССР с суточными данными по минимальным, максимальным, средним температурам воздуха и осадкам. В дополнение к метеоданным, мы возможно будем использовать данные реанализа за 20 век 20th Century Reanalysis V2, полученные с Веб-сайта Национального агентства по океану и атмосфере NOAA (http://www.esrl.noaa.gov/psd/).

Методы исследования (на казахском) : Ағаш үлгілерін (өзектер мен аралар) іріктеу және талдау ағаш-сақина талдауының жалпы қабылданған әдістемелік талаптарына сәйкес жүргізіледі. Ағаш сақиналарының Шири өлшеу LINTAB-6 жартылай автоматты қондырғысында 0,01 мм дәлдікпен жүзеге асырылады. әрі қарай, ағаш сақиналарының ені туралы мәліметтер Tsap-Win бағдарламасында айқас танысуға ұшырайды, содан кейін COFECHA бағдарламасында тексеріледі. Стандарттау және жас трендін жою мақсатында ARSTAN бағдарламасы қолданылады. Климаттық деректер үшін біз "ВНИИГМИ-МЦД" ММ метеодеректерінің бірнеше мұрағатын қолданатын боламыз (http://meteo.ru/). минималды, максималды, орташа ауа температурасы мен жауын-шашын туралы тәуліктік мәліметтермен бұрынғы КСРО аумағындағы 223 метеостанция бойынша мұрағат. Метеодеректерден басқа, біз NOAA Ұлттық мұхит және атмосфера агенттігінің Веб-сайтынан алынған 20th Century Reanalysis V2 20 ғасырдағы реанализ деректерін пайдалана аламыз (http://www.esrl.noaa.gov/psd/).

Obtained results and novelty (in Russian) : Дендроклиматические исследования Pinus sylvestris L. с использованием метода градиентов (трансект) на территории государственного лесного природного резервата «СЕМЕЙ ОРМАНЫ» будут проводились впервые. Проведение подобных исследований дает возможность восстановить климатический режим, и прежде всего режим увлажнения данной территории. Это представляет особую научную ценность в связи с тем, что выпадение атмосферных осадков в континентальных условиях зачастую происходит локально. Для изучения динамики режима увлажнения территории необходимо иметь плотную сеть метеостанций, или в качестве альтернативы может быть организована сеть дендроиндикационных участков в лесостепной и степной зонах. Будет показана специфичность влияния основных климатических переменных и комплексных гидротермических показателей на различные параметры прироста сосны в условиях недостаточного увлажнения. Будет проведена оценка влияния климатических условий на радиальный прирост сосны обыкновенной в градиенте климатических условий, корреляция между участками и ленточными борами исследуемых ранее территорий. Изменением процедуры корреляционного анализа является учет возможности взаимодействия лимитирующих факторов (например, температуры и осадков). Часть результатов опубликованы в международном цитируемом научном журнале Q1.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Pinus sylvestris L. "СЕМЕЙ ОРМАНЫ" мемлекеттік орман табиғи резерватының аумағында градиенттер (трансект) әдісін пайдалана отырып, дендроклиматтық зерттеулер алғаш рет жүргізілетін болады. Мұндай зерттеулерді жүргізу Климаттық режимді, ең алдымен, осы аумақты ылғалдандыру режимін қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Бұл континентальды жағдайда жауын-шашынның жергілікті жерде жиі болатындығына байланысты ерекше ғылыми құндылық. Аумақты ылғалдандыру режимінің динамикасын зерттеу үшін метеостанциялардың тығыз желісі болуы керек немесе балама ретінде орманды-дала және дала аймақтарында дендроиндикациялық учаскелер желісі ұйымдастырылуы мүмкін. Негізгі климаттық айнымалылар мен күрделі гидротермиялық көрсеткіштердің ылғалдың жеткіліксіздігі жағдайында қарағайдың өсуінің әртүрлі параметрлеріне әсерінің ерекшелігі көрсетіледі. Климаттық жағдайлардың климаттық жағдай градиентіндегі кәдімгі қарағайдың радиалды өсуіне әсерін, бұрын зерттелген аумақтардың учаскелері мен таспалы ормандары арасындағы корреляцияны бағалау жүргізіледі. Корреляциялық талдау процедурасының өзгеруі шектеуші факторлардың (мысалы, температура мен жауын-шашынның) өзара әрекеттесу мүмкіндігін ескеру болып табылады. Нәтижелердің бір бөлігі халықаралық дәйексөз келтірілген Q1 ғылыми журналында жарияланған.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Исследование проводим на базе кафедры «Биологии и экологии» факультета естественных наук, в лаборатории «Дендрохронологии» Торайгыров университета, а также Хакасском техническом институте, лаборатории «Дендроэкологии и экологического мониторинга».

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Зерттеулер жаратылыстану факультетінің биология және экология кафедрасында, Торайғыров университетінің дендрохронология зертханасында, сонымен қатар Хакас техникалық институтында, дендроэкология және қоршаған орта мониторингі зертханасында жүргізіледі.

Level of implementation (in Russian) : Результаты исследований будут внедрены в учебный процесс, процесс в лесном хозяйстве, внесут существенный вклад современное представление о изменении климата, процессов и прироста древесных насаждений.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері оқу процесіне, орман шаруашылығындағы үдеріске енгізіледі және климаттың өзгеруін, процестер мен ағаш екпелерінің өсуін заманауи түсінуге елеулі үлес қосады.

Efficiency (in Russian) : Исследование внесет важный вклад в области дендроклиматологии, лесного дела, в области рационального использования природных ресурсов и пополнит банк данных хронологий.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеу дендроклиматология, орман дела, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану саласында маңызды үлес қосады және хронология деректер банкін толықтырады.

Field of application (in Russian) : Результаты исследования будут использованы в лесном и сельском хозяйстве региона. При проведении сравнительного анализа засушливых лет и минимумов прироста сосны обыкновенной, даст прогноз засух на территории края. Пополнение дендрохронологической базы данных по территории с недостаточным увлажнением в рамках дендроклиматического мониторинга поможет уточнить региональные и глобальные оценки изменения вертикальных связей природной системы во времени и пространстве.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері аймақтың орман және ауыл шаруашылығында қолданылады. Құрғақ ЖЫЛДАРҒА және қарапайым қарағайдың өсу минимумдарына салыстырмалы талдау жүргізген кезде, бұл аймақ аумағындағы құрғақшылықтың болжамын береді. Дендроклиматтық мониторинг шеңберінде ылғалдылығы жеткіліксіз аумақ бойынша дендрохронологиялық деректер базасын толықтыру табиғи жүйенің уақыт пен кеңістіктегі тік байланыстарының өзгеруіне өңірлік және жаһандық бағалауды нақтылауға көмектеседі.